TY - JOUR N2 - W artykule dokonuję rekonstrukcji i krytycznie omawiam (analizuję) podstawowe zręby Zdzisława Cackowskiego sposobu rozumienia filozofii i nauki. Podkreślam, iż według Cackowskiego filozofia jest nauką (i to nauką nomotetyczną), choć zarazem jest to nauka ze wszystkich najogólniejsza. Filozofia bowiem, podobnie jak nauki szczegółowe, spełnia wszystkie najważniejsze, tak jak je określa Cackowski, warunki i kryteria naukowości. Filozofia ponadto, podobnie jak każda inna nauka, prócz funkcji poznawczej, pełni również istotne funkcje praktyczne, w szczególności światopoglądowo-ideologiczne. Natomiast specyfika (swoistość) filozofii wynika z jej aspiracji uniwersalistycznych i według Cackowskiego polega na bezprecedensowo wysokim (najwyższym) stopniu ogólności odkrywanych przez nią prawidłowości — prawidłowości dotyczących obiektywnie istniejącej rzeczywistości i jej poznania. O specyfice filozofii przesądza zdaniem Cackowskiego również to, że usiłuje ona zgłębić naturę jakościowych skoków pomiędzy podstawowymi segmentami świata realnego, np. pomiędzy obiektami kwantowymi i korpuskularnymi, przyrodą nieorganiczną i organiczną, procesami neuronalnymi i umysłowymi itp. By jednak nie oderwać się od rzeczywistości, zdaniem Cackowskiego, filozoficzne syntezy każdorazowo winny być zakotwiczone w wyspecjalizowanych badaniach nauk szczegółowych, w konkretnych wynikach tych badań oraz w szeroko pojętej praktyce naukowej i społecznej, czyli w sferze praxis. Sposób rozumienia filozofii przez Cackowskiego czyni ją zatem, z jednej strony, zasadniczo zbieżną z pozytywistyczną, scjentystyczną i marksistowską koncepcją filozofii, z drugiej zaś strony — sytuuje ją w wyraźnej opozycji do fenomenologicznej jej koncepcji. Zastrzeżenia i sprzeciw Cackowskiego wobec fenomenologicznego projektu badań filozoficznych były w jego twórczości względnie stałe (z biegiem lat zmieniały się tylko nieznacznie) i z reguły dotyczyły: (1) zakresu i sensu ich autonomii wobec nauk szczegółowych, (2) zasady bezzałożeniowości (i to bez względu na stopień jej radykalizmu), (3) Husserlowskiej „zasady wszelkich zasad” jako głównego metodologicznego principium, (4) fenomenologicznej koncepcji bezpośredniego doświadczenia, (5) możliwości i zakresu poznania ejdetycznego, (6) idei transcendentalizmu i koncepcji czystej świadomości oraz (7) zasadniczej postawy fundamentalistycznej, motywowanej zarówno wątkami kartezjańskimi, jak i, zdaniem Cackowskiego, całkowicie irracjonalną tęsknotą do odkrycia absolutu metafizycznego i epistemologicznego. L1 - http://journals.pan.pl/Content/106822/PDF-MASTER/13-J%C3%B3zef%20D%C4%99bowski.pdf L2 - http://journals.pan.pl/Content/106822 PY - 2018 KW - filozofia KW - nauka KW - nauki szczegółowe KW - fenomenologia KW - filozofia marksistowska KW - epistemologia KW - rzeczywistość KW - działanie KW - poznawanie KW - wiedza KW - empiryzm KW - indukcjonizm KW - pozytywizm KW - scjentyzm KW - praksizm KW - bezzałożeniowość (Voraussetzungslosigkeit, Vorurteilslosigkeit) KW - „zasadabezzałożeniowości” (das Prinzip der Voraussetzungslosigkeit) KW - transcendentalizm KW - ejdetyzm KW - bezpośrednie doświadczenie A1 - Dębowski, Józef PB - Instytut Filozofii i Socjologii PAN PB - Instytut filozofii UMCS VL - Tom 6 DA - 2018.05.15 T1 - Spór o naukowość filozofii. O Zdzisława Cackowskiego dyskusji z fenomenologią UR - http://journals.pan.pl/dlibra/publication/edition/106822 T2 - Filozofia i Nauka ER -