Artykuł źródłowy przedstawia nieznany do tej pory odpis zeznań Franza Zie-reisa, przechowywany w dziale rękopisów PAN Biblioteki Gdańskiej (Ms. 5193). Ziereis był niemieckim zbrodniarzem wojennym, długoletnim komendantem KL Mauthausen (1939–1945). Zeznawał dobrowolnie 24 maja 1945 roku, niedługo przed swoją śmiercią w wyniku ran odniesionych podczas zatrzymania przez amerykańskich żołnierzy. Choć zeznania ostatniego komendanta KL Mauthausen były już niejednokrotnie wykorzysty-wane (między innymi podczas tzw. głównego procesu zbrodniarzy niemieckich przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze w latach 1945–1946) i publikowane, to w istocie nigdy dotąd nie zostały przedstawione w języku polskim z komentarzem naukowym. W artykule podjęto także próbę identyfikacji istniejących do tej pory w polskich zbiorach rękopisów bądź odpisów zeznań Ziereisa, ze wskazaniem na podstawowe różnice między nimi.