Abstract
Jesienią 2020 roku, w odpowiedzi na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zakazujące terminacji ciąży ze względu na przesłankę embriopatologiczną, przetoczyły się przez Polskę wielotysięczne protesty. Na podstawie pamiętników oporu nadesłanych w konkursie zorganizowanym na początku 2021 roku, poddano analizie specyfikę podejmowanych wówczas działań i ich konsekwencje dla obywatelskiego zaangażowania. W centrum proponowanej analizy stoi obywatelstwo – zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i empirycznym – i jego oddolne manifestacje wyrażane bezpośrednio w doświadczeniach zaangażowanych obywatelek i obywateli. Tytuł, odwołując się do jednego z najpopularniejszych w ostatniej fali kobiecych mobilizacji haseł, eksponuje jeden z podstawowych wymiarów klasycznego rozumienia obywatelstwa: relacje pomiędzy jednostką a państwem. Artykuł, opierając się na bogatym materiale empirycznym, proponuje spojrzenie na proces konstruowania obywatelstwa w drodze intensywnych społecznych negocjacji.
Go to article
Bibliography
1. Arruzza, Cinzia, Tithi Bhattacharya, Nancy Fraser. 2019. Feminism for the 99%: A Manifesto. Verso.
2. Biuro RPO. 2.12.2020. Adam Bodnar: policyjne „kotły” – ograniczeniem praw uczestników zgromadzeń spontanicznych. https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-policyjne-kotly-ograniczaja-prawa-uczestnikow-zgromadzen. Dostęp 31.10.2021.
3. Article 19. 26.11.2020. Poland: Authorities must end police brutality and persecution of protesters and journalists. https://www.article19.org/resources/poland-authorities-must-end-police-brutality-and-persecution-of-protesters-and-journalists/. Dostęp 31.10.2021.
4. Bellamy, Richard. 2008. Citizenship: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
5. Bloom, Clive. 2012. Riot City: Protest and rebellion in the capital. Palgrave Macmillan.
6. CBOS. 2021a. Młodzi Polacy a poczucie wpływu na sprawy publiczne i zaangażowanie w protesty. Komunikat z badań Nr 95/2021. Dostęp 31.10.2021.
7. CBOS. 2021b. Oceny działalności instytucji publicznych. Komunikat z badań Nr 119/2021. Dostęp 31.10.2021.
8. Chesters, Graeme. 2012. Social Movements and the Ethics of Knowledge Production. Social Movement Studies, 11, 2: 145–160. DOI: 10.1080/14742837.2012.664894.
9. Csehi, Robert, Edit Zgut 2021. ‘We won’t let Brussels dictate us’: Eurosceptic populism in Hungary and Poland. European Politics and Society, 22, 1: 53–68. DOI: 10.1080/23745118.2020.1717064.
10. Desperak, Izabela. 2003. Antykoncepcja, aborcja i… eutanazja. O upolitycznieniu praw reprodukcyjnych w Polsce. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 30: 193–207.
11. Dz.U. 2021.175. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r., sygn. akt K 1/20.
12. Evans, David. 1993. Sexual Citizenship: The Material Construction of Sexualities. London: Routledge.
13. Fidelis, Małgorzata. 2019. Maszerując z kobietami: kiedyś i teraz. Almanach 2019–2020. Warszawa: Fundacja Collegium Civitas.
14. Fomina, Joanna, Jacek Kucharczyk. 2016. Populism and protest in Poland. Journal of Democracy, 27, 4: 58–68. DOI: 10.1353/jod.2016.0062.
15. Fuszara, Małgorzata. 2018. Abortion and the Formation of the Public Sphere in Poland. In: N. Funk, M. Mueller, eds. Gender politics and post-communism: Reflections from Eastern Europe and the former Soviet Union. Routledge.
16. Gumuła, Wiesław, red. 2021. Dzienniki stanu pandemii. Czytane z perspektywy socjologii codzienności. Kraków: ZW Nomos.
17. Gunnarsson Payne, Jenny. 2019. Kobiety jako „lud”: Czarne Protesty jako sprzeciw wobec autorytarnego populizmu w perspektywie międzynarodowej. W: E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzalez, eds. Bunt kobiet: Czarne Protesty i Strajki Kobiet. Gdańsk: ECS.
18. Halsaa, Beatrice, Sasha Roseneil, Sevil Sümer, eds. 2012. Remaking Citizenship in Multicultural Europe Women’s Movements. Gender and Diversity. London: Palgrave Macmillan.
19. Haraway, Donna. 1988. Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective. Feminist Studies, 14, 3: 575–599. DOI 10.2307/3178066.
20. Interia 24.11.2020. Sondaż dla Interii: Co trzeci Polak nie ufa policji. https://wydarzenia.interia.pl/kraj/news-sondaz-dla-interii-co-trzeci-polak-nie-ufa-policji,nId,4874689. Dostęp 28.10.2021.
21. Isin, Engin F. 2009. Citizenship in flux: The figure of the activist citizen. Subjectivity, 29, 1: 367–388. DOI 10.1057/sub.2009.25.
22. Isin, Engin. 2000. Introduction, W: Engin F. Isin, ed. Democracy, Citizenship and the City. Democracy, Citizenship and the Global City. Routledge.
23. Kabeer, Naila. 2005. Introduction: The Search for ‘Inclusive’ Citizenship: Meanings and Expressions in an Inter-connected World. W: N. Kabeer, ed. Inclusive Citizen-ship: Meanings and Expressions. New York: Zed Books.
24. Koralewska, Inga, Katarzyna Zielińska. 2021.‘Defendingtheunborn’,‘protectingwomen’ and ‘preserving culture and nation’: anti-abortion discourse in the Polish rightwing press. Culture, Health & Sexuality. DOI: 10.1080/13691058.2021.1878559.
25. Korolczuk, Elżbieta. 2016. Explaining mass protests against abortion ban in Poland: the power of connective action. Zoon Politikon Journal, 7: 91–113.
26. Korolczuk, Elżbieta, Agnieszka Graff. 2018. Gender as “Ebola from Brussels”: The anticolonial frame and the rise of illiberal populism. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 43, 4: 797–821.
27. Korolczuk, Elżbieta, Beata Kowalska, Radosław Nawojski, Jennifer Ramme, Claudia Snochowska-Gonzalez. 2019. Mobilizacja kobiet w latach 2016–2018: przyczyny, konteksty i perspektywy badawcze. W: E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzalez, red. Bunt kobiet: Czarne Protesty i Strajki Kobiet. Gdańsk: ECS.
28. Korolczuk, Elżbieta. 2019. Odzyskiwanie języka, czyli jak zmieniła się debata o aborcji w kontekście Czarnych Protestów i Strajków Kobiet. W: E. Korolczuk, B. Kowalska, J. Ramme, C. Snochowska-Gonzalez, red. Bunt kobiet: Czarne Protesty i Strajki Kobiet. Gdańsk: ECS.
29. Kotwas, Marta, Jan Kubik. 2019. Symbolic Thickening of Public Culture and the Rise of Right-Wing Populism in Poland. East European Politics and Societies, 33, 2:435–471. DOI: 10.1177/0888325419826691.
30. Kowalska, Beata, Radosław Nawojski, Magdalena Pluta. 2018. Kobiece rewolucje wciąż trwają. W: M. Zielińska, D. Szaban, B. Trzop, red. Transgraniczność w perspektywie socjologicznej: Europa – podzielona wspólnota? Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe.
31. Kowalska, Beata, Radosław Nawojski. 2019. Uwaga, uwaga, tu obywatelki! Obywatelstwo jako praktyka w Czarnych Protestach i Strajkach Kobiet. W: E. Korolczuk, B. Kowalska, R. Jennifer, C. Snochowska-Gonzalez, red. Bunt kobiet. Czarne Protesty i Strajki Kobiet. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności.
32. Kowalska, Beata, Radosław Nawojski. 2022. Karty z dziennika kobiecej rewolucji. Szkice z socjologicznego archiwum. W: A. Krajewska, M. Rawłuszko, red. Równouprawnienie: księga pamiątkowa dla Profesor Małgorzaty Fuszary. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
33. Król, Agnieszka, Paula Pustułka. 2018. Women on strike: mobilizing against reproductive injustice in Poland. International Feminist Journal of Politics, 20, 3: 366–384. DOI: 10.1080/14616742.2018.1460214.
34. Lister, Ruth, Williams, A. Anttonen, et all. 2007. Gendering Citizenship in Westerns Europe. New Challenges for Citizenship Research in a Cross-National Context. Bristol: Policy Press.
35. Lister, Ruth. 2003[1997]. Citizenship. Feminists Perspectives. New York: Palgrave Macmillan.
36. Lozano, Alberto Arribas. 2018. Knowledge co-production with social movement networks. Redefining grassroots politics, rethinking research. Social Movement Studies, 7, 4: 451–463. DOI: 10.1080/14742837.2018.1457521.
37. Łukianow, Małgorzata, Maja Głowacka, Monika Helak, Justyna Kościńska i Mateusz Mazzini. 2021. Poles in the face of forced isolation. A study of the Polish society during the Covid-19 pandemic based on ‘Pandemic Diaries’ competition. European Societies, 23:sup1: 844–858. DOI: 10.1080/14616696.2020.1841264.
38. Majewska, Ewa. 2017. Tramwaj zwany uznaniem: feminizm i solidarność po neoliberalizmie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
39. Majewska, Ewa. 2018. Kontrpubliczności ludowe i feministyczne: wczesna “Solidarność” i czarne protesty. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
40. Mapa wydarzeń 2021, http://strajkkobiet.eu/mapa-wydarzen/. Dostęp. 31.10.2021.
41. Mishtal, Joanna Z. 2009. Matters of “conscience”: the politics of reproductive health-care in Poland. Medical Anthropology Quarterly New Series, 23, 2: 161–183.
42. Murawska, Katarzyna, Zofia Włodarczyk. 2016. Nam się zaczęło pod dupą palić... Czarny protest w perspektywie organizatorek. Warszawa: Seria Analizy Instytutu Studiów Zaawansowanych.
43. Nawojski, Radosław, Magdalena Pluta, Katarzyna Zielińska. 2019. The Black Protests: a Struggle for (Re)Definition of Intimate Citizenship. Praktyka Teoretyczna, 30, 4: 51–74. DOI: 10.14746/prt.2018.4.2.
44. Nawojski, Radosław. 2019. Nasza (bez)nadzieja. W poszukiwaniu utopii w obywatelskim współdziałaniu w trakcie Czarnych Protestów i Strajków Kobiet. W: K. Slany, J. Struzik, M. Ślusarczyk, B. Kowalska, M. Warat, E. Krzaklewska, E. Ciaputa, A. Ratecka, A. Król, red. Utopie kobiet: 100 lat praw wyborczych kobiet (1918-2018). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 231–247.
45. Nawojski, Radosław. 2021. „Ten system dojeżdża nas już teraz”. Feministyczne narracje o katastrofie klimatycznej w trakcie manif 2020. W: K. Jasikowska, M. Pałasz, red. Za pięć dwunasta koniec świata. Kryzys klimatyczno-ekologiczny głosem wielu nauk. Kraków: Biblioteka Jagiellońska.
46. Nieposłuszne 2020. Ogłoszenie o konkursie. https://cutt.ly/2OHbWT4. Dostęp 31.10.2022.
47. Nawratek, Krzysztof. 2008. Miasto jako idea polityczna. Kraków: Korporacja Ha!art.
48. Parkins, Wendy. 2000. Protesting like a Girl. Embodiment, Dissent and Feminist Agency. Feminist theory, 1, 1: 59–78. DOI: 10.1177/14647000022229065.
49. Pateman, Carole. 2013. Kontrakt płci. Przekład Jarosław Mikos. Warszawa: Czarna Owca.
50. Plummer, Ken. 2003. Intimate Citizenship: Private Decisions and Public Dialogues. University of Washington Press.
51. Pospieszna, Paulina, Agnieszka Vetulani-Cęgiel. 2021. A. Polish interest groups facing democratic backsliding. Int Groups Adv, 10: 158–180. DOI: 10.1057/s41309-021-00119-y.
52. Raciborski, Jacek. 2011. Obywatelstwo w perspektywie socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
53. Siim, Birte. 2000. Gender and Citizenship. Politics and Agency in France, Britain and Denmark. Cambridge: Cambridge University Press.
54. Snitow, Ann. 2018. Feminizm niepewności. Dziennik rodzaju. Warszawa: Książka i Prasa.
55. Szelewa, Dorota. 2016. Killing ‘Unborn Children’? The Catholic Church and Abortion Law in Poland Since 1989. Social & Legal Studies, 25, 6: 741–764. DOI: 10.1177/0964663916668247.
56. Toronto, Joan C. 2013. Caring Democracy: Markets, Equality, and Justice. NYU Press.
57. Toronto, Joan C. 2015. Who Cares?: How to Reshape a Democratic Politics. London: Cornell University Press.
58. Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, Dz.U. nr 17 poz. 78 z późn. zm.
59. Urban, Petr, Lizzie Warn. 2020. Care Ethics, Democratic Citizenship and the State. Palgrave Macmillan.
60. Werbner, Pnina, Nira Yuval-Davis. 1999. Women, Citizenship and Difference (Postcolonial Encounters).
61. Wyka, Anna. 1993. Badacz społeczny wobec doświadczenia. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Go to article
en
pl
