Abstract
Stanisław Kamiński (1919–1986) był filozofem, filozofem nauki i historykiem nauki.
Całe jego życie zawodowe od 1949 roku związane było z Wydziałem Filozofii
Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Do głównych dziedzin zainteresowań
Kamińskiego należały ogólna i szczegółowa metodologia nauk, metodologia
filozofii, historia nauki i logiki oraz semiotyka m. in. średniowieczna. Podkreślając
specyfikę klasycznego sposobu uprawiania filozofii jako poznania autonomicznego
w stosunku do nauk empirycznych i teologii, pewnego i najogólniejszego, badał
zastosowania logiki do filozofii oraz podał metodologiczną charakterystykę niektórych
dyscyplin filozoficznych (metafizyki ogólnej, antropologii filozoficznej, etyki,
filozofii religii, filozofii dziejów). Charakterystyczny dla podejścia Kamińskiego był
osobliwy historyzm (indukcja doksograficzna), polegający na nawiązywaniu do dziedzictwa
przeszłości, by szukać w nim inspiracji i kontekstu rozumienia dla własnych
problemów. Nawiązywał bezpośrednio do dwu głównie tradycji filozoficznych: klasycznej
(arystotelesowsko-tomistycznej) oraz analitycznej, zarówno w wydaniu scholastyki,
jak i szkoły lwowsko-warszawskiej. Pierwszej – realistycznej teorii bytu
i poznania, ale także historii filozofii – zawdzięczał swe filozoficzne i historyczne,
drugiej – logiczne i metodologiczne zainteresowania nauką.
Przyjmował, że jednym z głównych zadań refleksji metodologicznej jest badanie
(na ogół niejawnych) założeń filozoficznych i metodologicznych, na których opiera się metoda naukowa, oraz krytyka prób skrajnie ideologicznego wykorzystywania
nauki do celów nienaukowych. Był przekonany o potrzebie i zasadności uprawiania
różnych typów badań nad nauką. Sprzyja to rozumieniu znaczenia i miejsca nauki
w kulturze, teoretycznemu wyjaśnieniu natury i podstaw wiedzy naukowej, poznawczych
roszczeń nauki, pokazaniu integrującej roli refleksji metodologicznej dla unifikacji
specjalistycznych dyscyplin i współpracy między naukowcami, jak również
podkreśleniu praktycznej ważności świadomości metodologicznej dla poszczególnych
nauk a także filozofii, dla której jest ona przeważnie jedynym narzędziem samokontroli.
Podkreślał, że badanie natury nauki winno uwzględnić wszystkie jej aspekty: logiczno-
metodologiczny, humanistyczny i filozoficzny. Główna jednak rola przypada
podejściu filozoficznemu (epistemologicznemu). Kamiński odróżniał trzy podstawowe
typy nauk o nauce: humanistyczne (historia, socjologia, psychologia, ekonomia
i polityka nauki), filozoficzne (ontologia, epistemologia, wąsko pojęta filozofia
nauki i filozofia kultury) oraz formalne (logika języka naukowego, logika formalna,
teoria rozumowań stosowanych w nauce oraz metodologia nauki).
Kamiński interesował się głównie naturą nauki (obejmującą przedmiot, cele, metodę,
strukturę i genezę), tj. tym, co w dziejach nauki niezmienne. Pojmował naukę
jako epistéme (średniowieczną scientiae) oraz utożsamiał racjonalność wiedzy naukowej
z jej metodycznością i szeroko pojmowaną logicznością. Mimo dostrzegania
wielu ograniczeń wiedzy racjonalnej, nauka pozostawała dla niego wzorem poznania
racjonalnego. Był przekonany, iż celem szeroko pojętego poznania naukowego jest
wiedza prawdziwa, a w filozofii — nadto konieczna.
Uważał, że „cała logika współczesna stanowi dyscyplinę filozoficzną w szerokim
tego ostatniego słowa znaczeniu” i to „ze względu na swój ogólny i spekulatywny
(a wedle niektórych również apodyktyczny) charakter oraz stosunkowo maksymalne
wykorzystanie jej rezultatów”.
Go to article