Wszystkie obiekty budowlane w trakcie użytkowania podlegają procesom starzeniowym o zróżnicowanym przebiegu. Cecha budynku wyrażona przez wartość określoną zbiorem wszystkich czynników fizycznych, które charakteryzują makroskopowe właściwości elementów konstrukcji, określa jego stan techniczny. Stan techniczny jest cechą obiektu budowlanego zmienną w czasie, bezpośrednio związaną z postępującym obniżaniem się właściwości wytrzymałościowych i użytkowych elementów konstrukcji. Proces ten jest nazywany zużyciem technicznym. W ogólnym ujęciu zużycie pozostaje w funkcji czasu i jest określane mianem zużycia naturalnego. Budynki położone w obszarach ujawniania się na powierzchni terenu wpływów eksploatacji górniczej podlegają zwiększonym obciążeniom, które pochodzą od wymuszonej deformacji podłoża budowlanego. Dlatego w przypadku obiektów na terenach górniczych należy mówić o zużyciu technicznym, które jest sumą występowania naturalnych procesów starzeniowych i zużycia wynikającego z pojawiania się uszkodzeń mechanicznych wskutek oddziaływania górniczych deformacji podłoża. Ustalenie wielkości zużycia technicznego obiektu ma znaczenie dla ustalenia wysokości odszkodowania za tzw. szkody górnicze. W praktyce wysokość odszkodowania ustalana jest na podstawie określonej wartości odtworzeniowej budynku pomniejszonej o „wielkość” jego zużycia. W artykule zdefiniowano pojęcie zużycia technicznego na terenach górniczych, omówiono zespół czynników określających stan techniczny budynków podlegających wpływom oddziaływań górniczych. Przedstawiono również autorską metodologię określania globalnego zużycia technicznego budynków o konstrukcji tradycyjnej położonych w granicach terenów górniczych.

The paper presents the results of assessment studies of the time course for technical wear in masonry buildings located in the area of mining-induced ground deformations. By using fuzzy inference system (FIS) and the “if-then” rule, corresponding language labels describing actual damage recorded in structure components were translated into scalar outputs describing the degree of damage to the building. Adopting this approach made it possible to separate damage resulting from additional effects coming from mining-induced ground deformations and the natural wear and tear of masonry structure. By using statistical analysis an exponential function for the condition of building damage and the function of natural wear and tear were developed. Both phenomena were subject to studies as a function of time regarding the technical age of building structure. The results obtained were used to develop a model for the course of technical wear of traditionally constructed buildings used within mining areas.

In the course of natural wear and tear buildings located in mining areas are additionally exposed to forced ground deformations. The increase of internal forces in structure components induced by those effects results in creating an additional stress factor and damage. The hairline cracks and cracks of building structure components take place when the intensity value of mining effects becomes higher than the component stress resistance and repeated effects result in the decrease of structure rigidity. The observations of building behaviour in mining areas show that the intensity of mining activity and the multiplicity of its effect play a substantial role in the course of technical wear of buildings. The studies show that the level of damage resulting from mining effects adds up to natural wear and tear of the building and impairs the global technical condition as compared to similar buildings used outside mining areas.

The paper presents an example illustrating the problems of assessing the causes of damage that occurred to building structures located in mining and post-mining area. It is frequently necessary to determine whether probable damages came from other, non-mining causes or were caused by underground mining. This issue is particularly significant when it comes to monumental, historical objects because the cost of repairs is typically very high. The purpose of this work is to demonstrate, using the magnificent church as an example, that damage to building objects situated in mining areas does not necessarily result from mining activities. As a result, every such situation should be thoroughly evaluated to determine whether such a relationship exists. For the assessment of such a conclusion, multidirectional studies in the framework of this work were carried out: hydrogeological, mining and technical factors that cause the damage to the church building in question were analysed.