Abstract
Krytyka jakości debaty publicznej w Polsce i jej spolaryzowanej konstrukcji jest szeroko obecna nie tylko w dyskursie naukowym, ale także w dyskursie tych, którzy ją współtworzą. Celem prezentowanych badań jest, po pierwsze, analiza samowiedzy medialnych elit symbolicznych na temat strukturalnych i komunikacyjnych problemów debaty publicznej, zwłaszcza związanych z polaryzacją medialną, oraz na temat własnej pozycji i uwarunkowań udziału w dyskursie publicznym. Po drugie, celem jest problematyzacja świadomości dyskursowej badanych, czyli ich kompetencji rozróżniania rzeczywistości i jej dyskursowego naddatku oraz gotowości krytycznej analizy swojego wkładu w debatę publiczną. Analizowany materiał empiryczny pochodzi z 21 wywiadów pogłębionych przeprowadzonych od czerwca do października 2021 roku z dziennikarzami, publicystami i publicznymi intelektualistami, którzy są związani z ogólnopolskimi mediami opiniotwórczymi. Choć badani formułują pogłębioną, często radykalną krytykę elit symbolicznych, to dość rzadko są gotowi do krytycznej autoanalizy oraz zakwestionowania substancjalnego charakteru polaryzacji medialnej i dostrzeżenia w jej diagnozie reprodukcji dyskursu o podziałach społecznych.
Go to article
Bibliography
1. Bajka, Zbigniew. 1991. Dziennikarze (1981–1990). Zeszyty Prasoznawcze, 1–2: 149–159.
2. Bajka, Zbigniew. 2000. Dziennikarze lat dziewięćdziesiątych. Zeszyty Prasoznawcze, 3–4: 42–63.
3. Borucki, Andrzej. 1967. Kariery zawodowe i postawy społeczne inteligencji w PRL 1945–1959. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum.
4. Borucki, Andrzej, red. 1980. Polska inteligencja współczesna. Z problematyki samowiedzy. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Instytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego.
5. CBOS. 2016. Społeczne oceny uczciwości i rzetelności zawodowej. Komunikat z badań, 34. Oprac. R. Boguszewski. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.
6. CBOS. 2019. Wiarygodność mediów. Komunikat z badań, 70. Oprac. M. Omyła-Rudzka, M. Feliksiak. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.
7. CBOS. 2021. Postrzeganie telewizyjnych programów informacyjnych i publicystycznych. Komunikat z badań, 106. Oprac. M. Omyła-Rudzka, B. Roguska. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.
8. Chałasiński, Józef. 1958. Przeszłość i przyszłość inteligencji polskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
9. Chałasiński, Józef. 1962. Socjologia Spencera jako element społecznej samowiedzy inteligencji w Anglii, w Polsce i Ameryce w końcu XIX stulecia. Przegląd Socjologiczny, 16, 1: 7–30.
10. Chlebowski, Michał. 2020. Dziennikarzy portret własny. Kraków: Libron.
11. Curry, Jane. 1990. Poland’s Journalists. Professionalism and Politics. Cambridge-New York: Cambridge University Press.
12. Czyżewski, Marek. 2003. Trzy nurty socjologii przemocy jako odmiany dyskursu – o pułapkach czynienia przemocy wytłumaczalną. Przegląd Socjologiczny, 52, 1: 205–234.
13. Czyżewski, Marek. 2017. Retoryka podmiotowej sprawczości. Uwarunkowania – reguły – skutki. W: K. Kłosińska, R. Zimny, red. Przyszłość polszczyzny – polszczyzna przyszłości. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 98–111.
14. Czyżewski, Marek, Karol Franczak, Magdalena Nowicka, Jerzy Stachowiak. 2014. Wprowadzenie. W: Tychże, red. Dyskurs elit symbolicznych. Próba diagnozy. Warszawa: Wydawnictwo Sedno, 7–20.
15. Dahl, Robert. 1968. Some Explanations. W: R. Dahl, ed. Political Oppositions in Western Democracies. New Heaven-London: Yale University Press.
16. Dobek-Ostrowska, Bogusława, Paulina Barczyszyn, red. 2016. Zmiana w dziennikarstwie w Polsce, Rosji i Szwecji. Analiza porównawcza. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
17. Edelman Trust Barometer. 2018. Global Report. https://www.edelman.com/trust/2018-trust-barometer. Dostęp 1.07.2022.
18. Fisher, Mark. 2020. Realizm kapitalistyczny. Przekład Andrzej Karalus. Warszawa: Książka i Prasa.
19. Foucault, Michel. 1995. Historia seksualności. Przekład Bogdan Banasiak, Tadeusz Komendant, Krzysztof Matuszewski. Warszawa: Czytelnik.
20. Foucault, Michel. 1998. Trzeba bronić społeczeństwa. Przekład Małgorzata Kowalska. Warszawa: Wydawnictwo KR.
21. Foucault, Michel. 2002. Porządek dyskursu. Przekład Michał Kozłowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
22. Garfinkel, Harold. 1989. Aspekty problemu potocznej wiedzy o strukturach społecznych. W: Z. Krasnodębski, red. Fenomenologia i socjologia. Warszawa: PWN, 324–342.
23. Głowacki, Michał, Michał Kuś. 2019. Media Accountability meets Media Polarisation: A Case Study from Poland. W: T. Eberwein, S. Fengler, M. Karmasin, eds. Media Accountability in the Era of Post-Truth Politics: European Challenges and Perspectives. London-New York: Routledge, 100–115.
24. Grabowska, Mirosława. 2004. Podział postkomunistyczny: społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
25. Hallin, Daniel C., Paolo Mancini. 2007. Systemy medialne. Trzy modele mediów i polityki w ujęciu porównawczym. Przekład Marta Lorek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
26. Jarosz, Maria, red. 2005. Wygrani i przegrani polskiej transformacji. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN i Oficyna Naukowa.
27. Jarosz, Maria. 2013. Jedna Polska? Zarys przywilejów. W: M. Jarosz, red. Polskie bieguny. Społeczeństwo w czasach kryzysu. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN i Oficyna Naukowa, 17–49.
28. Kania, Dorota, Jerzy Targalski, Maciej Marosz. 2013. Resortowe dzieci. Media. Warszawa: Fronda.
29. Kopeć-Ziemczyk, Katarzyna. 2020. Polaryzacja mediów w Polsce. Analiza zawartości „Wiadomości” TVP i „Faktów” TVN w okresie kampanii samorządowej w 2018 roku. Warszawa: Uniwersytet Warszawski (niepublikowana praca doktorska).
30. Koselleck, Reinhart. 2012. Warstwy czasu. Studia z metahistorii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
31. Kulas, Piotr. 2017. Inteligenckość zaprzeczona. Etos i tożsamość młodych inteligenckich elit. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
32. Laclau, Ernesto, Chantal Mouffe. 2007. Hegemonia i socjalistyczna strategia: przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej. Przekład Sławomir Królak. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
33. Lakoff, George, Mark Johnson. 2020. Metafory w naszym życiu. Przekład Tomasz Krzeszowski. Warszawa: Aletheia.
34. Lewestam, Karolina. 2018. Różnorodność mediów to pułapka. Wpadamy w nią jak muchy. Dziennik Gazeta Prawna, 7 października 2018. https://wiadomosci.dziennik.pl/opinie/artykuly/582648,telewizja-radio-internet-media-spolecznosciowe-przekaz-rzeczywistosc.html. Dostęp 1.07.2022.
35. Lipiński, Artur. 2019. Banalny antykomunizm i podział postkomunistyczny. Konstruowanie pamięci zbiorowej w polskim dyskursie politycznym. Studia Polityczne, 47, 2: 51–74. DOI: 10.35757/ STP.2019.47.2.3.
36. Męcfal, Sylwia. 2019. Prasa lokalna w relacjach z kluczowymi aktorami społecznymi. Kraków: Universitas.
37. Mocek, Stanisław. 2006. Dziennikarze po komunizmie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar i Collegium Civitas Press.
38. Mouffe, Chantal. 2015. Agonistyka. Polityczne myślenie o świecie. Przekład Barbara Szelewa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
39. Nowicka-Franczak, Magdalena. 2018. Antyinteligenckość jako strategia komunikacyjna w debacie publicznej. W: P. Kulas, P. Śpiewak, red. Od inteligencji do postinteligencji. Wątpliwa hegemonia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 72–101.
40. Nowicka-Franczak, Magdalena. 2021. Self-Criticism in Post-Communist Times: The Polish Debate on the Democratic Transition in the Eastern European Context. Communist and Post-Communist Studies, 54, 4: 28–53. DOI: 10.1525/j.postcomstud.2021.54.4.28.
41. Obacz, Piotr. 2018. Podział „Polska solidarna – Polska liberalna” w świetle wybranych koncepcji pluralizmu politycznego. Kraków: Libron.
42. Olędzki, Jerzy. 1998. Polish Journalists: Professionals or not?. In: D. H. Weaver, W. Wu, eds. The Global Journalist. News People Around the World. Hampton Press: New Jork, 277–297.
43. Palska, Hanna. 1994. Nowa inteligencja w Polsce Ludowej. Świat przedstawień i elementy rzeczywistości. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
44. Popielarz, Ewa, red. 2011. Polska solidarna czy Polska liberalna: wyzwania dla społeczeństwa, państwa i prawa. Kraków: Księgarnia Akademicka.
45. Posner, Richard A. 2001. Public Intellectuals: A Study of Decline. Cambridge: Harvard University Press.
46. Raciborski, Jacek. 2019. Zakrzepnięcie PiS i AntyPiS. Klasa ludowa kontra średnia, minimalne przepływy – analiza Raciborskiego. OKO.press, 24 czerwca 2019. https://oko.press/zakrzepniecie-pis-i-antypis-klasa-ludowa-kontra-srednia-minimalne-przeplywy-analiza-raciborskiego/. Dostęp 11.08.2022.
47. Rychard, Andrzej, Henryk Domański, Paweł Śpiewak. 2005. Polska jedna czy wiele? Warszawa: Trio.
48. Sandel, Michael J. 2020. Tyrania merytokracji. Co się stało z dobrem wspólnym? Przekład Bartosz Sałbut. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
49. Smoczyński, Rafał, Tomasz Zarycki. 2017. Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
50. Stępińska, Agnieszka, Szymon Ossowski. 2011. Dziennikarze w Polsce: wartości, priorytety i standardy zawodowe. Studia Medioznawcze, 1: 17–28.
51. Szczepański, Jan, red. 1958. Z badań klasy robotniczej i inteligencji. Warszawa: PWN.
52. Szot, Lucyna. 2013. Dziennikarze mediów lokalnych. Między profesjonalizmem a koniecznością przetrwania. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
53. van Dijk, Teun A. 1993. Elite Discourse and Racism. Newbury Park: Sage.
54. van Dijk, Teun A., red. 2001. Badania nad dyskursem. W: T.A. van Dijk, red. Dyskurs jako struktura i proces. Przekład Teresa Dobrzyńska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 9–44.
55. Węglińska, Agnieszka. 2018. Dziennikarze telewizji publicznej w Polsce. Między polityką, misją a rynkiem. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
56. Wielowieyska, Dominika. 2019. Polaryzacja za pomocą nienawiści i pogardy opłaca się politycznie? Poranek Radia TOK FM. TOK FM, 14 stycznia 2019. https://audycje.tokfm.pl/podcast/71294,Polaryzacja-za-pomoca-nienawisci-i-pogardy-oplaca-sie-politycznie. Dostęp 1.07.2022.
57. Zarycki, Tomasz, Tomasz Warczok. 2014. Hegemonia inteligencka: kapitał kulturowy we współczesnym polskim polu władzy – perspektywa „długiego trwania”. Kultura i Społeczeństwo, 4: 27–49.
58. Zarycki, Tomasz, Tomasz Warczok. 2020. The Social Construction of Historical Traumas: The Polish Experience of the Uses of History in an Intelligentsia dominated Polity. European Review, 28, 6: 911–931. DOI:10.1017/S1062798720000344.
Go to article
en
pl
