W pracy charakteryzujemy swoistość, tj. wyjątkowość kosmologii współczesnej rozumianej jako fizyka Wszechświata. Swoistość ta przejawia się w stosunku do samego przedmiotu badań oraz w stosunku do sposobów zdobywania wiedzy o Wszechświecie, w tym także metod stosowanych do rozwiązywania problemów. Twierdzimy, że kosmologia jest odmienna od standardowej praktyki badawczej fizyki współczesnej (odmienność metodologiczna). Odmienność przedmiotowometodologiczna współczesnej kosmologii jest źródłem kontrowersyjności kosmologii (twierdzi tak Helge Kragh (1996)). W pracy wskazujemy brak uzasadnienia takiej jej oceny. Odmienność przedmiotowo-metodologiczna kosmologii nie jest dla nas kontrowersyjna. Identyfikujemy tę odmienność między innymi ze swoistością predykcji (asymetria między retrognozą a prognozą), temporalnością kosmologii związanej z rozwojem technik obserwacyjnych, problemem horyzontu oraz specyfiką problemu warunków początkowych. Wskazujemy na niedookreśloność modelu czasoprzestrzennego w kosmologii w dwóch aspektach: a) problemu warunków początkowych dla ewolucji Wszechświata oraz b) problemu topologicznej niedookreśloności modelu geometrycznego czasoprzestrzeni.

We discuss epistemological and methodological aspects of the Bayesian approach in astrophysics and cosmology. The introduction to the Bayesian framework is given for a further discussion concerning the Bayesian inference in physics. The interplay between the modern cosmology, Bayesian statistics, and philosophy of science is presented. We consider paradoxes of confi rmation, like Goodman’s paradox, appearing in the Bayesian theory of confirmation. As in Goodman’s paradox the Bayesian inference is susceptible to some epistemic limitations in the logic of induction. However, Goodman’s paradox applied to cosmological hypotheses seems to be resolved due to the evolutionary character of cosmology and the accumulation of new empirical evidence. We argue that the Bayesian framework is useful in the context of falsifiability of quantum cosmological models, as well as contemporary dark energy and dark matter problem.