The problem of mutual relations between philosophy and theology has been a challenge since Christian antiquity and disputes about the role of pagan philosophy in theological deliberations. In the Middle Ages, a model of creative cooperation between the two sciences was developed, but in modern times, as a result of the progressing processes of secularization, philosophy began to oppose theology. In contemporary times, the references of philosophical sciences to theology are not easy and escape unambiguousness. The article reflects on the contemporary relationship between philosophy and theology and asks what conditions must be met for a creative dialogue between the two sciences to take place. When does theology become interesting for a philosopher, and when is it a relic of its former glory, with nothing to offer it today? The analysis undertaken in the article contributes to the title problem, important both from the point of view of contemporary theology and humanistic culture.

Stary Testament jest wyraźnie mieszanką mitów i prawdziwych postaci historycznych z ich wydarzeniami. Nie ma wątpliwości co do wkładu mitologii, ponieważ większość Księgi Rodzaju została utworzona na podstawie wspólnych mitologicznych relacji z całego starożytnego Bliskiego Wschodu. Opowieści o stworzeniu, pierwszej parze, ogrodzie Eden, Kainie i Ablu, wielkim potopie i wiele innych są znane w narracjach całego regionu. Chociaż relacje te są mitologiczne, nie oznacza to, że nie zostały ukształtowane przez prawdziwe wydarzenia. Specjaliści spekulują o wielkiej powodzi, która miała miejsce na Bliskim Wschodzie w wyniku podniesienia się poziomu wody pod koniec ostatniej epoki lodowcowej (około 5000 lat przed Chr.). Zbiegło się to w czasie z rewolucją rolniczą, która opanowała Żyzny Półksiężyc i Egipt. Różne ludy Lewantu przyjęły mitologiczne narracje i przeformułowały je, aby stworzyć własne, unikalne i oryginalne opowieści. Niektóre z głównych postaci biblijnych, jak Adam i Ewa, Noe, Lot, wreszcie patriarchowie (Abraham, Izaak i Jakub), były własnymi kompozycjami, ale jak widać na przykładzie patriarchy Abrahama, który nie był postacią wyjątkową wśród narodu hebrajskiego, jego nawrócenie na monoteizm jest jednak czymś charakterystycznym dla duchowej twórczości Żydów. Tu, podobnie jak w Nowym Testamencie, archeologia jest niezbędną pomocą w zlokalizowaniu rzeczywistości i prawdy historii sakralnej i religijnej oraz jej rozwoju w dziejach ludzkości.