Artykuł dokonuje szczegółowej charakterystyki pojęcia morskich badań naukowych w oparciu o funkcjonujące normy międzynarodowego prawa morza, akty normatywne Rzeczypospolitej Polskiej oraz w ujęciu opartym o najnowsze, a także najbardziej znaczące publikacje naukowe stanowiące zasób literatury przedmiotu. Jednym z kluczowych badań prowadzonych przez Komisję ds. statusu prawnomiędzynarodowego podmorskich kabli i rurociągów powołaną w 2018 r. w ramach Stowarzyszenia Prawa Międzynarodowego jest zakres stosowania norm konwencji o prawie morza (UNCLOS) do badań hydrograficznych przeprowadzanych w ramach procesu poprzedzającego układanie podmorskich kabli i rurociągów. Niniejszy artykuł stawia hipotezę o rozłącznym traktowaniu pojęcia morskich badań naukowych i badań hydrograficznych oraz przedstawia ograniczenia prawne z jakimi może spotkać się państwo lub podmiot układający.

Koncepcja usług ekosystemowych staje się coraz bardziej popularna w obszarze regulacji ochrony środowiska. Jednym z założeń tej koncepcji jest traktowanie człowieka i jego działań jako integralnego elementu ekosystemu. Współzależności pomiędzy człowiekiem a ekosystemem są opisywane przez koncepcję usług ekosystemowych. Obszar prawnej ochrony środowiska morskiego, może być przykładem wprowadzania i funkcjonowania koncepcji usług ekosystemowych i koncepcji pokrewnych do prawnej regulacji środowiska. Bałtyk jest istotny dla rozwoju stosowania koncepcji usług ekosystemowych w regulacji morskiej działalności człowieka z wielu powodów. Jednym z nich może być, wrażliwość ekosystemu tego akwenu, innym intensywność korzystania z tego akwenu dla potrzeb pozyskiwania dostępu do usług ekosystemowych, a jeszcze innym liczba ludności bezpośrednio zależnych od dostępu do usług tego systemu. Rozwiązania przyjęte dla regulacji i ochrony dostępu do usług ekosystemowych Morza Bałtyckiego, mogą stanowić model regulacyjny do potencjalnego wykorzystania także w innych rejonach świata.

Gospodarcze użytkowanie morza obejmuje m.in.: żeglugę morską ściśle związaną z przewozem ładunków i pasażerów oraz działalnością prowadzoną w portach morskich, rybołówstwo i akwakulturę, górnictwo morskie, morską energetykę odnawialną, w tym rozwój technologii pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych (wiatru, fal morskich, pływów), turystykę morską i przybrzeżną. Wszystkie te obszary działalności gospodarczej wchodzą w skład gospodarki morskiej. Spojrzenie na gospodarkę morską przez pryzmat zrównoważonego rozwoju doprowadziło do wykrystalizowania się koncepcji niebieskiej gospodarki zarówno na płaszczyźnie uniwersalnej w Narodach Zjednoczonych, jak regionalnej, np. w Unii Europejskiej. Niebieska gospodarka ( blue economy) to gospodarka niskoemisyjna, zasobooszczędna, o obiegu zamkniętym, oparta na wzorcach zrównoważonej konsumpcji i produkcji, wpływająca na dobrobyt ludzi i sprawiedliwość społeczną, zapewniająca wartość ekonomiczną i zatrudnienie oraz znacznie zmniejszająca zagrożenia dla środowiska i niedobory ekologiczne. Niebieska gospodarka ma na celu promowanie wzrostu gospodarczego, włączenia społecznego oraz zachowanie i poprawę warunków życia przy jednoczesnym zapewnieniu zrównoważenia środowiskowego mórz i oceanów oraz obszarów przybrzeżnych. Ramy prawne niebieskiej gospodarki są zawarte w postanowieniach konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza (UNCLOS). Funkcją dalszego rozwoju niebieskiej gospodarki jest szeroko rozumiane bezpieczeństwo dzięki realizacji celów zrównoważonego rozwoju ( sustainable development goals – SDGs).

Jednym ze skutków zmian klimatycznych i topnienia lodów arktycznych jest otwarcie nowych szlaków żeglugowych, które skracają drogę z Dalekiego Wschodu do państw basenu północnego Atlantyku nawet o 40%. Transport morski wodami arktycznymi mimo wciąż trudnych warunków nawigacji i komunikacji rozwija się dynamicznie. Brak wystarczających regulacji prawnych dla regionu i duże zagrożenie dla środowiska naturalnego stały się przyczyną do prac nad normami regulującymi żeglugę na obszarach polarnych. Z dniem 1 stycznia 2017 roku w życie wszedł opracowany przez Międzynarodową Organizację Morską Międzynarodowy Kodeks dla Statków Uprawiających Żeglugę na Wodach Polarnych, zwany Kodeksem Polarnym. Celem Kodeksu Polarnego jest zapewnienie bezpieczeństwa i ochrona środowiska morskiego.

Opracowanie podejmuje kwestie wyzwań, przed którymi stoi prawo morza. Wprawdzie UNCLOS określana jest słusznie jako konstytucja prawa morza, ale nie daje ona i nie może dać odpowiedzi na wszystkie problemy i wątpliwości, które powstają w praktyce i są związane z ociepleniem klimatu, ochroną różnorodności biologicznej, statusem prawnym zasobów genetycznych, kontrowersjami dotyczącymi żeglugi, delimitacją obszarów morskich czy ochroną podwodnego dziedzictwa kulturalnego. Stąd powstaje pytanie, jakie są drogi i środki dalszego rozwoju prawa morza. Niewątpliwie jedną z możliwości jest wypracowanie porozumień implementacyjnych, z których trzecie poświęcone jest ochronie i zrównoważonemu korzystaniu z morskiej różnorodności biologicznej poza granicami jurysdykcji narodowej i jest przedmiotem konferencji międzynarodowej zwołanej przez Zgromadzenie Ogólne, którego rezolucje w obszarze prawa morza odgrywają istotną rolę. Niewątpliwie ważne znaczenie ma też działalność organizacji systemu Narodów Zjednoczonych, jak IMO, FAO, UNESCO, UNEP. Istnieje też możliwość przyjmowania umów podejmujących kwestie pozostawione przez UNCLOS bez rozwiązania czy zdefiniowania. Nie bez znaczenia jest też miękkie prawo oraz praktyka państw, a także stanowisko organów powołanych przez UNCLOS.