Autorzy przedstawiają zarys głównych problemów dotyczących nierzetelności naukowej, podając ich defi nicje. Opisują kilka przypadków jaskrawych naruszeń prawa autorskiego w polskich pracach naukowych. W konkluzji widzą konieczność energicznego działania prewencyjnego przez środowisko akademickie.

Odkryty 1 lipca 1981 r. na Starym Mieście w Lublinie przy ul. Wincentego Pola 6a (obecnie ul. Archidiakońska) zespół monet składa się z 21 fałszywych groszy Zygmunta III Wazy (1587–1632) i 2 fragmentów nieokreślonych monet. Badania wykazały, że wykonano je z miedzi powleczonej cyną. Mimo, że daty czytelne są tylko na 10 groszach, to wnioskując z tożsamości stempli wiemy, iż 15 z nich (71,4%) nosi rok 1608, a 5 (23,8%) 1607. Na jednej monecie daty nie udało się ustalić. Grosze z 1607 r. – wybite jedną parą stempli – imitują typ popiersie / Orzeł. Wariant ten dominuje także wśród monet z datą 1608 – 13 spośród 15 egzemplarzy – wybitych dwoma parami stempli. 1 grosz z popiersiem oraz 2 grosze z koroną wykonano innymi stemplami. Fakt, że podrobione monety odkryte zostały w miejscu, gdzie wznosiła się kamienica należąca od 1608 r. do burmistrza Jana Szembeka pozwala przypuszczać, że trafiły one tam w wyniku działań administracyjnych wymierzonych w nielegalny proceder. Warunki do jego rozwoju tworzyła od początku XVII w. atmosfera narastającego kryzysu gospodarczego i związanych z nim zakłóceń rynku pieniężnego w Rzeczypospolitej.

STRESZCZENIE:

Fałszerstwa monet mogą mieć metrykę historyczną lub współczesną. Już w średniowieczu dobrze wiedziano, że brakteaty stanowią o wiele trudniejszy obiekt fałszerstw niż monety dwustronne. Głównym tego powodem jest bardziej złożona technologia produkcji brakteatów, wywodząca się z technik złotniczych. Dlatego większość fałszywych brakteatów pochodzi z wieku XVIII i późniejszych, przy czym najsłynniejsze z nich, wykonane przez Nicholausa Seeländera pochodzą właśnie z osiemnastego stulecia. Są to monety wymyślone lub kopie brakteatów istniejących. Egzemplarze takie są z reguły zbyt ciężkie i inaczej niż oryginały posiadają starannie zaprojektowane przedstawienie na stemplu.

W ostatnich dziesięcioleciach na rynku pojawiły się współczesne fałszerstwa. W porównaniu z brakteatami oryginalnymi, fałszywe monety mają najczęściej następujące cechy: 1) niewłaściwa waga, 2) niższy relief, 3) ostrzejsze kontury na rewersie, 4) artystycznie nieporadna stylistyka, 5) w przypadku kilku egzemplarzy dowody wskazujące na użycie tego samego stempla i/lub 6) puste pola w tle. Ostatnio wykorzystuje się technikę laserową do produkcji cyfrowych fotografii oryginalnych brakteatów, których następnie używa się do stworzenia stempla. Również i te fałszerstwa mogą zostać wykryte ze względu na fakt, że fałszerze przy biciu rzadko stosują właściwe miękkie podkładki pod krążki.

W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajdują się cztery niewielkie zespoły, pochodzące ze wschodnich ziem dawnej Rzeczpospolitej. Należały one do zbioru Józefa Choynowskiego i jako depozyt Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, trafiły w 1923 r. do kolekcji Muzeum. Reprezentują one dość szeroki horyzont czasowy, od początków wieku XVI do połowy XVII. Ich składy są podobne do skarbów z tego okresu, a wielkość pozwala określić je jako zawartość sakiewek. Starsze ze skarbów mają homogeniczny charakter, późniejsze są bardziej zróżnicowane, zawierając m.in. wiele monet fałszywych. Okoliczności ich depozycji nie są znane.

W artykule zaprezentowano interpretację monety znalezionej przed kilku laty na Kujawach. Według najbardziej prawdopodobnej hipotezy jest to odlewana barbarzyńska kopia barbarzyńskiego naśladownictwa denara rzymskiego. Innymi słowy najprawdopodobniej barbarzyńcy sporządzili (metodą odlewania) kopię naśladownictwa wykonanego wcześniej (przypuszczalnie wybitego stemplami) przez innych barbarzyńców na podstawie rzymskiego oryginału. W ostatnich latach odnotowano liczne barbarzyńskie kopie i barbarzyńskie naśladownictwa denarów rzymskich. Autorowi artykułu nie są jednakże znane żadne odlewane kopie naśladownictw, w związku z czym, biorąc pod uwagę obecny stan badań, opisany w artykule zabytek należy uznać za unikat.