Abstract
W ofiarowanej Władysławowi Tatarkiewiczowi księdze pamiątkowej Charisteria
(1960) znalazła się krytyka jego estetyki dokonana przez Jerzego
Pelca. Merytorycznie spór dotyczył pojęć „formy” i „treści” zastosowanych
do dzieł sztuki literackiej i dzieł sztuki plastycznej. Według Tatarkiewicza,
dzieła plastyczne mają „formę A”, rozumianą jako układ elementów zmysłowych,
a dzieła literackie „formę B”, czyli są zbiorem znaków językowych.
„Formie B” przysługuje zawsze „treść”, której dzieła plastyczne są pozbawione.
Jerzy Pelc wysunął wobec tej koncepcji uwagi krytyczne z perspektywy semiotyki logicznej. Według Pelca, znaki językowe spełniają trzy równorzędne
funkcje językowe: (1) znaczą, (2) oznaczają i (3) wyrażają – co odpowiednio
różnicuje pojęcie „treści”. Dzieła plastyczne również mogą spełniać te funkcje,
ponieważ w ramach ogólnej teorii znaku, jaką jest semiotyka logiczna, znakami
są zarówno „znaki ikoniczne” (dzieła plastyczne), jak i „znaki symboliczne”
(dzieła literackie). Z punktu widzenia historii filozofii, książka Charisteria była
w epoce marksizmu oazą filozofii tradycyjnej, przedwojennej. Spór między
W. Tatarkiewiczem i J. Pelcem przebiegał we wspólnej tradycji szkoły lwowsko-
warszawskiej, choć toczył się pomiędzy jej skrzydłem lewym, nastawionym
rygorystycznie i scjentystycznie (Pelc), a skrzydłem prawym, nastawionym
bardziej tolerancyjnie i humanistycznie (Tatarkiewicz).
Go to article