W wydawanym w latach 1949–2008 przez byłych Gdańszczan czasopiśmie Unser Danzig uwagę zwracają nie tylko teksty zaangażowane politycznie, ale również nekrologi dokumentujące drogi życiowe zmarłych i ich tęsknotę za utraconą małą ojczyzną. Ich funkcja polega nie tylko na zakomunikowaniu faktu czyjejś śmierci, ale również na zaakcentowaniu przynależności regionalnej zmarłego, co jest realizowane zarówno przy użyciu środków językowych, jak i pozajęzykowych.

The article presents the content of non-published prose works by Stanisława Przybyszewska (1901–1935) from the Gdansk period of her oeuvre, i.e. from the period between 1923 and 1935. The author focuses on the widespread belief that Przybyszewska was interested only in the French Revolution and shows that this is erroneous: her works are much richer in topics, and are not limited solely to the play The Danton Case. On the basis of materials kept in the PAN Archives in Warsaw, the PAN Branch in Poznan and their digital copies kept in the Gdansk PAN Library, along with the description of manuscripts and typescripts, the author summarises the plot and issues discussed in such works as Asymptoty, Po omacku, Fons iuventutis, Twórczość Gerarda Gasztowta, Pasiphaë, Wybraniec losu, Eine realistische Studie, I Roma przeszła, Marcowy poranek, Sterylitas and Vanitas vanitatum, showing the extent to which Przybyszewska’s works can be useful in research devoted to the Polish literature from the interwar period as well as the history of the culture of the Free City of Danzig.

Rok 1905 to dla Biblioteki Miejskiej w Gdańsku data graniczna – zbiory Książnicy po raz pierwszy w swej historii przeniesione zostają do wzniesionego specjalnie dla nich gmachu, a cała instytucja wkracza w XX wiek. Otwiera się na świat nowoczesnego bibliotekarstwa: planowego gromadzenia, naukowego opracowywania i usprawnionego udostępniania. Artykuł przedstawia specyfikę pracy Biblioteki jako placówki pruskiej i niemieckiej oraz instytucji Wolnego Miasta Gdańska, działającej podczas dwóch wojen światowych. Pokazuje, jakim zmianom podlegała na przestrzeni czterdziestu lat pod kierownictwem kolejnych dyrektorów – Ottona Günthera, Friedricha Schwarza i Hermanna Hassbargena do momentu, gdy w 1945 roku zakończył się półtorawiekowy okres dziejów gdańskiej Książnicy jako Danziger Stadtbibliothek, następczyni Bibliotheca Senatus Gedanensis i poprzedniczki Biblioteki Gdańskiej PAN.

Redaktorom „Gazety Gdańskiej” do 1914 r. wytoczono łącznie 30 procesów, w wyniku których musieli zapłacić 2430 marek grzywny i skazani zostali na rok, 8 miesięcy i 3 tygodnie więzienia. Przed sądem stawało 15 redaktorów odpowiedzialnych pisma. Najczęściej karani byli Józef Konstanty Palędzki i Stanisław Wentowski.

The article discusses the principles of composing inscriptions which might have been familiar to the inhabitants of 18th century Gdańsk. Johann Gottlieb Heinecke’s textbook on Latin stylistics, “Fundamenta stili cultioris”, was one of the most well-known sources of theoretical knowledge on this matter. There are testimonies of the use of the textbook by professors of the Academic Gymnasium: Gottfried Lengnich (1689-1774) and Gottlieb Wernsdorf (1717-1774). Johann Gottlieb Heinecke proposed that inscriptions be primarily divided into ones made in the old style and ones made in the new style. The old style was referred to as lapidaris, while the new one was called stilus recentior. The former assumed brevity and simplicity of expression, while the latter allowed more freedom in terms of the form adopted. The inscriptions made in this latter style also had a more complex and varied vocabulary. According to Heinecke, the optimal structure of an inscription should be tripartite. This universal pattern could have been used everywhere, e.g. in inscriptions on buildings, or on tombstones. This tripartite structure is also present in the extant epitaph of the aforementioned Gottlieb Wernsdorf himself.

Post-Versailles Europe saw the emergence of new, quasi-state territorial corporations (enjoying a great deal of autonomy, but not sovereignty). These included the Free State of Fiume/Rijeka (1919- 1924), Free City of Danzig/Gdańsk (1920-1939), Free State of Memel/ Klaipeda (which emerged between 1920 and 1923, before being incorporated into Lithuania with partial autonomy still remaining), as well as, slightly later, the autonomous Åland Islands (1922), and the Republic of Hatay (1938-1939). In theory, those international law constructs were supposed to resolve tensions (including those erupting on the grounds of nationality) between neighbours vying for control over strategic territories (and cities). However, they proved to primarily spark new conflicts of varying length. The article constitutes an attempt at comparing the geneses and development of the first three of the abovementioned “free cities”, as well as identifying their role in the newly-formed League of Nations. In addition, the article attempts to determine the degree to which the principle of national self-determination played a role in the establishment of these entities, as well as the methods used to ensure that the national minorities which found themselves within the borders of these “free cities” were protected.