Od niemal 100 lat żegluga po Morzu Martwym praktycznie nie istnieje. Dwa jego brzegi zajmują nieutrzymujące ze sobą ścisłych stosunków państwa Izrael i Jordania, na jego wodach nie unoszą się już bryły asfaltu, a rybołówstwo z oczywistych względów nigdy tutaj nie istniało. Od czasu do czasu pojawi się tutaj co najwyżej jakaś łódź badawcza. Tym większe zdziwienie i zainteresowanie budzą coraz liczniejsze informacje o odkryciach archeologicznych świadczących o bogatej historii żeglugi po tym akwenie. Wydaje się, że najbardziej intensywnie rozwijała się ona w okresie pomiędzy IV w. BC a II w. AC. Artykuł poświęcono analizie dziewięciu tekstów antycznych, które w mniej lub bardziej bezpośredni sposób informują o żegludze w tym właśnie okresie. Omówione teksty to: – trzy relacje Hieronima z Cardii (IV/III w. BC) zachowane w wersji Diodora Sycylijskiego (I w. BC), – notatka Strabona (ok. 63 BC–24 AC) w jego dziele Geografia, w której cytuje on opis wydobycia asfaltu pochodzący od Posejdoniosa z Rodos (ok. 135–50 BC), – dwa teksty Józefa Flawiusza (37– ok. 94 AC), – opis Tacyta (ok. 55–120 AC), – opinia Marka Junianusa Justyniusa (II/III w. AC) przekazana przez Pompejusza Trogusa (koniec I w. BC), – fragment listu Bar Kochby (II w AC), w którym pisze on o towarach przechowywanych na statkach w porcie w En Gedi. W artykule znalazło się także krótkie omówienie zachowanych informacji ikonograficznych oraz streszczono aktualny stan badań archeologicznych dotyczących okresu, o którym donoszą wcześniej przedstawione źródła pisane.

Decydujący impuls do nowej katolickiej teologii judaizmu dała soborowa deklaracja Nostra aetate, kładąc nacisk na „szczególną więź, którą lud Nowego Testamentu zespolony jest duchowo z plemieniem Abrahama”. Jednak w recepcji deklaracji uwypuklano dwa inne aspekty, a mianowicie Shoah i państwo Izrael, na skutek czego na daleki plan schodzi perspektywa teologiczna. Prawidłowe spojrzenie powinno uwzględniać najważniejsze drogowskazy teologiczne obecne w nauczaniu kard. Józefa Ratzingera/Benedykta XVI: (1) wartość Starego Testamentu dla chrześcijaństwa; (2) uniwersalną misję i posłannictwo Izraela; (3) problem odpowiedzialności Żydów za śmierć Jezusa; (4) odmowę, z jaką Jezus spotkał się ze strony większości Żydów; (5) miejsce i status Izraela w nowej sytuacji zbawczej urzeczywistnionej przez Jezusa Chrystusa.

Since Vatican II there have been issued many Church documents of different rank, which are explicitly devoted to dialogue with non-Christian religions or contain statements on the matter; there is also a very comprehensive bibliography on interreligious dialogue. The article presents three issues which occupy a signifcant place in these works. The frst is the theological bases for dialogue. They have been expressed in the trinitarian structure. At the heart of the dialogue is faith in God, the creator and father of all people, in the Son, through whom universal salvation took place and the Spirit, which everywhere personifes the salvation work of God in three persons. The second issue, which is the content of the article, expresses a unique position of Judaism in dialogue of Christianity with other religions. The importance of Israel for the emergence and existence of the Church, and at the same time for her salvation role for the entire Jewish people, is an important spur to the refection on the salvation relationship of christianity to other religions. The dialogue is diffcult to operate without a proper spiritual attitude. This issue is the subject of interest of the third point in the article. Spirituality shaped by attitudes of conversion and submission to the will of God, especially in the prayerful elation of the human heart, becomes a source of behaviours which are conducive to dialogue.

Stary Testament jest wyraźnie mieszanką mitów i prawdziwych postaci historycznych z ich wydarzeniami. Nie ma wątpliwości co do wkładu mitologii, ponieważ większość Księgi Rodzaju została utworzona na podstawie wspólnych mitologicznych relacji z całego starożytnego Bliskiego Wschodu. Opowieści o stworzeniu, pierwszej parze, ogrodzie Eden, Kainie i Ablu, wielkim potopie i wiele innych są znane w narracjach całego regionu. Chociaż relacje te są mitologiczne, nie oznacza to, że nie zostały ukształtowane przez prawdziwe wydarzenia. Specjaliści spekulują o wielkiej powodzi, która miała miejsce na Bliskim Wschodzie w wyniku podniesienia się poziomu wody pod koniec ostatniej epoki lodowcowej (około 5000 lat przed Chr.). Zbiegło się to w czasie z rewolucją rolniczą, która opanowała Żyzny Półksiężyc i Egipt. Różne ludy Lewantu przyjęły mitologiczne narracje i przeformułowały je, aby stworzyć własne, unikalne i oryginalne opowieści. Niektóre z głównych postaci biblijnych, jak Adam i Ewa, Noe, Lot, wreszcie patriarchowie (Abraham, Izaak i Jakub), były własnymi kompozycjami, ale jak widać na przykładzie patriarchy Abrahama, który nie był postacią wyjątkową wśród narodu hebrajskiego, jego nawrócenie na monoteizm jest jednak czymś charakterystycznym dla duchowej twórczości Żydów. Tu, podobnie jak w Nowym Testamencie, archeologia jest niezbędną pomocą w zlokalizowaniu rzeczywistości i prawdy historii sakralnej i religijnej oraz jej rozwoju w dziejach ludzkości.