Abstract
This paper aims to investigate, on the one hand, how the concept of 19th‑century Siberia was constructed by three Polish political prisoners in their private documents. On the other hand, the significance of the “Siberian triangle” (consisting of essential ideas of “Polishness”, “Russian-ness”, and “Easternness”), in the construction of Polish exiles' identity.
Siberia never existed, or did it? Apart from the vast territories named Siberia, there was also the abstract category of Siberia, consisting of parameters and charts, plans and maps, sustaining the development projects, and images, stories, and texts, in which usually imagined Siberia went beyond the geographical Siberia. Taking this into account, in this paper, I would like to look at the three‑dimensional construction of Siberia. Namely: an imperial attitude, defending its poli-tical and economic prerogatives; the interests of the indigenous peoples who gradually had been losing their rights to the pastures and whose voice was the least heard among others; as well as the view of Polish exiles, sent to the eastern territories of the Russian Empire against their will. To paraphrase Edward Said, we can state that the strategies of the conquest of Siberia directly impacted its perceptions, narrative constructions, and later reconstructions of the 19th‑century Siberian realities. Three case studies will serve me as illustrative material: Adolf Januszkiewicz, Bronisław Zaleski, and Seweryn Gross.
Go to article
Bibliography
Baluzek, Lew. „Materialy po kazachskomu obycznomu prawu, opublikowannye wojennym gubernatorom Turgajskoj oblasti L.F. Balluzekom v 1871 godu”. W Materialy po obycznomu kazachskomu prawu, red. Juszkov Serafim w., 159–222. Alma‑ata: AN KazSSR, 1948.
Baudrillard, Jean. Symulakry i symulacja. przeł. Sławomir Królak. Warszawa: Sic!, 2005.
Beauvois, Daniel. Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793–1914, przeł. Krzysztof Rutkowski. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, 2016.
Bekmachanow, Jermuchan. Kazachstan w 20–40 XIX wiekie. Almaty: Kazak uniwesiteti, 1992.
Berg, Thomas R. Teatr świata. Mapy, które tworzą historię, przeł. Maria Gołębiewska‑Bijak. Kraków: Znak Litera Nova, 2018.
Biblioteka XX Czartoryskich, rkps, sygn. 6927.
Biblioteka XX Czartoryskich, rkps, sygn. 6928.
Biblioteka Polska w Paryżu 476.
Brus, Anna, Kaczyńska Elżbieta, Śliwowska Wiktoria. Zesłanie i katorga na Syberii w dziejach Polaków 1815–1914. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.
Caban, Wiesław. „Mity wokół służby Polaków w armii rosyjskiej w XIX wieku”. W Mity i legendy w polskiej historii wojskowości, t.1, red. Wiesław Caban, Józef Smoliński, 200– 207. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, 2014.
Caban, Wiesław. Z Orenburga do Paryża. Bronisław Zaleski 1820–1880. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego, 2006.
Centralnyj gosudarstwennyj archiw RK, F15, op.2, d. 63.
D’Andre, Lew. „Materialy po kazachskomu obycznomu prawu, sobrannye czinownikom osobych poruczenij d'Andre v 1846 godu”. W Materialy po obycznomu kazachskomu prawu, red. Juszkov Serafim w., 117–158. Alma‑ata: AN KazSSR, 1948.
Djakow, Włodzimierz. „Polscy zesłańcy w Syberii Zachodniej i północnym Kazachstanie (1830‑1862)”. W Polacy w Kazachstanie. Historia i współczesność, red. Stanisław Ciesielski, Antoni Kuczyński, 45–68. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1996.
Foucault, Michel. Nadzorować i karać: narodziny więzienia, przeł. Tadeusz Komendant. Warszawa: Aletheia, 1993.
Janik, Michał. Dzieje Polaków na Syberii. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1928.
Janion, Maria. Niesamowita słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006.
Januszkiewicz, Adolf. Listy ze stepów kirgiskich i dziennik z podróży, oprac. Halina Geber. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2013.
Januszkiewicz, Adolf. Listy z Syberii. Warszawa: Czytelnik, 2003. K[alinka], W[alerian]. „Z Orenburga”. Przegląd Polski (1881).
Khodarkovsky, Michael. Na granicach Rosji. Budowanie imperium na stepie, 1500–1800, przeł. Bogumiła Malarecka. Warszawa: PIW, 2009.
Kieniewicz, Stefan. „Wpływ zaboru rosyjskiego na świadomość społeczeństwa polskiego”. Dzieje najnowsze IX nr 4 (1977): 105–115.
Kopański, Zenon. „Podbój Chanatu Syberyjskiego przez Rosję w końcu XVI wieku”. Słupskie Studia Historyczne 7 (1999): 39–50.
Kuczyński, Antoni. Syberyjskie szlaki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972.
Łukawski, Zygmunt. Historia Syberii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981.
Makowieckij, Piotr Je. Materialy dla izuczenia juridiczeskich obychajew kirgizow, wyd.1, materialnoje prawo. Omsk, 1886.
„Materialy po obycznomu kazachskomu prawu i prilożenia na nih Omskogo wremennogo komiteta”. W Materialy po obycznomu kazachskomu prawu, red. W. Juszkov Serafim, 27‑69. Alma‑ata: AN KazSSR, 1948.
„Materialy po obycznomu kazachskomu prawu, sobrannie czinownikami Orenburgskoj pogranichnoj komissii v 1846 godu”. W Materialy po obycznomu kazachskomu prawu, red. W. Juszkov Serafim, 71–116. Alma‑ata: AN KazSSR, 1948.
Materialy po obycznomu kazachskomu prawu, red. W. Juszkov Serafim. Alma-ata: AN KazSSR, 1948.
Michalska‑Bracha, Lidia. „Mit czy mity Sybiru w wyobraźni i pamięci zbiorowej?”. Res Historica 46 (2018): 253–271.
Milewska‑Młynik, Anna. Seweryn Gross wśród badaczy kazachskiego prawa zwyczajowego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza: Muzeum Niepodległości, 2012.
Nandy, Ashis. The intimate enemy. Loss and Recovery of Self under Colonialism. Delhi: Oxford University Press, 1983.
Osterhammel, Jürgen. Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, przeł. Izabela Drozdowska-‑Broering, Jerzy Kałążny, Adam Peszke, Katarzyna Śliwińska. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2013.
Pavlenko, Svetlana. „Zesłanie jako spotkanie kolonialne. Przestrzeń Uralu i Syberii w oczach Tomasza Zana”. Świat Tekstów. Rocznik Słupski 13 (2015): 5–29.
Pratt, Mary Louise. Imperialne spojrzenie. Pisarstwo podróżnicze a transkulturacja, przeł. Ewa Elżbieta Nowakowska. Kraków: WUJ, 2011.
Remnew, Anatolij V. „Regionalnie parametry imperskoj «geografii wlasti» (Sibir i Dalnij Wostok)”. Ab Imperio № 3–4 (2000): 343–358.
Sapargalijew, Gajrat, Djakow Władimir. Polacy w Kazachstanie w XIX w., przeł. Anna Trombala, Jan Plater. Warszawa: Czytelnik, 1982.
Schick, Irvin C. Seksualność Orientu. Przestrzeń i eros, przeł. Anna Gąsior‑Niemiec. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012.
Schollenberger, Justyna. „Władza (z) papieru – sposoby działania dokumentów pakistańskiej biurokracji”. Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia z. 2 (2016): 241–247.
Scott, James C. Decoding Subaltern Politics. Ideology, disguise, and resistance in agrarian politics. London: Routledge, 2013.
Semenow‑Tian‑Szanskij, Wieniamin P. O mogusiestwiennomterritorialnomwladeniiprimienitel-no k Rossii. Oczerk po politiczeskoj geografii. Sankt‑Peterburg, 1915.
Sowa, Jan. Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą. Kraków: Universitas, 2011.
Spivak, Gayatri Chakravorty. „Czy podporządkowani inni mogą przemówić”. Krytyka Polityczna 24–25 (2010): 196–239.
Śliwowska, Wiesława. „Pierwsze organizacje pomocy dla więźniów i zesłańców syberyjskich w zaborze rosyjskim: (ośrodek wołyńsko‑podolski pod patronatem Ksawery Grocholskiej i Róży Sobańskiej)”. Przegląd Historyczny 3 (1987): 411–449.
Tazbir, Janusz. „Rosjanie i Polacy – słowiańskie krzywe zwierciadło”. Dzieje najnowsze rocznik XXIX nr 1 (1997): 3–6. Uly Abajga adaldik (Estelikter, makalalar, suretti szeżiler), Semej 2002.
Wieczorkiewicz, Anna. Czarna kobieta na białym tle. Dyptyk biograficzny. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2013.
Witkowska, Alina. Rówieśnicy Mickiewicza. Życiorys jednego pokolenia. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1998.
Witort, Jan. „Ze stepów Azji Środkowej”. Lud 5 (1899): 1–20; 105–120.
Zaleski, Bronislas. La vie des steppes kirghizes: descriptions, récits et contes. Paris: J.‑B. Vasseur, 1865.
Zaleski, Bronisław. Wspomnienia z Uralu i stepówkazachskich, oprac. Andrzej Zieliński. Wrocław: PTL, 2008.
Go to article
en
pl
