Oryginalne elementy wystroju łączą odbudowany Zamek Królewski w Warszawie z przeszłością.

In his voluminous memoirs compiled in the early 17th century the Dominican Martin Gruneweg describes a pageant named the Parade of the Planets that took place in Warsaw on 15 February 1580. Central to its stage design was the iconography of the seven planets, each of them represented by its Zodiac sign and its affiliated House. However, no less important for the spectacle was the appearance of numerous characters and stage props from the carnival tradition, e.g. richly dressed men from the Orient, Bacchus, a procession of floats. The Parade of the Planets was a festivity which brought together the court and the townsfolk; it was probably organized by both court and town. More generally, it could be described as an urban carnival parade mimicking some features of the Renaissance Trionfo. The knowledge of celestial phenomena presented in this spectacle was probably adjusted to the needs of a wide audience of the ‘middling sort of people’, whose belief in the geocentric model of the cosmos was still intact. It seems that the Parade of the Planets contained hardly any profound insights or hermetic clues. Gruneweg, though, does find it susceptible to an allegorical interpretation which reveals the spectacle's embedding in Christian spirituality and middle-class virtues. He is pleased with the colourful spectacle, but warns of taking too much pleasure in this kind of entertainment.

Dotychczasowe badania percepcji miast prowadzone były przy niskiej rozdzielczości przestrzennej, najczęściej przez uporządkowanie jednostek administracyjnych albo z wykorzystaniem mapy całego miasta, a następnie interpretowania umiejętności kartografi cznych respondentów. W niniejszej pracy przedstawiono podejście badawcze, w którym najpierw zostały wydzielone spójne wewnętrznie, wynikające z charakteru miejsca obszary badawcze, pokrywające całe miasto, a percepcję zbadano opierając się na bazie miejsc reprezentatywnych tych obszarów. Okazało się, że znaczną część percepcji determinuje struktura funkcjonalno-przestrzenna miejsca. Odmienne postrzeganie prawo- i lewobrzeżnej Warszawy okazało się jedynie stereotypem. Stymulacyjny charakter miasta dotyczył wyłącznie Śródmieścia, co sugeruje, że całościowy umysłowy obraz miasta powstaje na podstawie charakteru jego centrum. Zostało potwierdzone, że zieleń i woda jest niezbędnym elementem miejsca zamieszkania, pracy i wypoczynku oraz, że niezmiennie od ponad 35 lat najlepiej oceniany jest Trakt Królewski, od Starego Miasta do Wilanowa.

The article presents a scientific research concerning the role and development of one of the most important leisure and recreation areas in Warsaw — Pole Mokotowskie, located near the city center, in three districts: Ochota, Śródmieście and Mokotów (part of the area is the Park of Józef Piłsudski). The research concentrates on determining the influence of contemporary spatial transformations of the park area on the spatial composition of the park.

Artykuł przedstawia badania dotyczące roli budowli sakralnych we współczesnym krajobrazie Warszawy. Obiekty sakralne powinny być częścią elementów i systemów tworzących tożsamość każdego miasta. Badania koncentrują się na określeniu roli budowli sakralnych w kompozycji krajobrazu miasta, w tym wpływu przekształceń przestrzennych terenów położonych w najbliższym sąsiedztwie budowli sakralnych na kompozycję przestrzenną badanych założeń.

This paper presents an original proposal of the development of Marszałka Józefa Piłsudskiego Square in Warsaw. A place, whose historical, urban, and identity-related significance cannot be overestimated. The fate of this urban interior throughout the past two centuries have been marked with constant transformation and its current form is a matter of debate. This proposal has the character of a personal reflection by an architect, a resident of Warsaw and a designer sensitive to humanist needs.

Artykuł omawia historię powstania nadwiślańskiego bulwaru w Warszawie – Wybrzeża Kościuszkowskiego. Przedstawione zostały dzieje urbanizacji tego fragmentu miasta, zaprezentowane pierwsze znaczące budowle, wzniesione przed I wojną światową. W artykule dużo miejsca poświęcono także historii rozwoju fragmentu Powiśla, terenu położonego między ulicą Tamka i ulicą Czerwonego Krzyża. Opisane zostało przekształcenie Powiśla w latach 30. XX w. z zaniedbanej peryferyjnej dzielnicy, przeprowadzone dzięki warszawskim urbanistom i władzom miejskim, w jeden z bardziej reprezentacyjnych fragmentów stolicy. W tej pracy starano się zwrócić uwagę na momenty przełomowe, decydujące o przyspieszeniu procesów urbanizacyjnych Powiśla takich, jak: budowa Mostu Poniatowskiego czy ogłoszenie przez prezydenta miasta, Stefana Starzyńskiego programu „Warszawa frontem do Wisły”. Oprócz zaprezentowania projektów i budowli w artykule przedstawiono także szersze zjawiska kulturowe, związane z modernizacją Powiśla i rozbudową nabrzeży przy Wybrzeżu Kościuszkowskim. Pokazano np. jak teren ten wykorzystywano do politycznych wieców, opisano również nadwiślańskie miejsca sportu i rekreacji.

Jeśli spojrzymy na strukturę urbanistyczną Warszawy poprzez ocenę wartości historycznych założeń przestrzennych, tych które wiążą miasto z najcenniejszymi osiągnięciami urbanistyki europejskiej, to niewątpliwie w środowiskach profesjonalnych barokowe założenie Osi Saskiej znajdzie się wśród najczęściej dostrzeganych i wymienianych. Jak wiadomo, w swojej koncepcji nawiązuje ono bezpośrednio do Wersalu, gdzie rezydencja królewska, kompozycja ogrodowa i nowo rozplanowane elementy struktury miasta tworzą współosiową, wielkoprzestrzenną kompozycję o nieskończonych, dalekich zasięgach. Badania historyczne potwierdzające związek obu tych założeń, właśnie na ich wspólne odniesienia ideowe i formalne zwracają szczególną uwagę. Podkreślają „nieskończony”, zachodni zasięg kompozycyjny Osi Saskiej przedłużony w układzie ról dalekiej Woli, oraz równie dalekie otwarcie w kierunku wschodnim, którego kontynuację przekraczającą wnętrze Krakowskiego Przedmieścia i skarpę dostrzega się w przedłużeniu koryta starorzecza Wisły i związkach z otwartym krajobrazem brzegu Pragi, wówczas jeszcze słabo na tym odcinku zurbanizowanym.

W artykule ukazano dwa spojrzenia na wydarzenia 1920 roku, a w szczególności ofensywę bolszewików, dowodzoną przez Michaiła Tuchaczewskiego i kontruderzenie znad Wieprza, przygotowane i zrealizowane przez Józefa Piłsudskiego – z punktu widzenia głównych bohaterów dramatu, którzy walczyli nie tylko w 1920 roku, ale też przedstawili dwa odmienne punkty widzenia w kilka lat później. Polemiczne zderzenie, zwłaszcza ze strony Piłsudskiego, jest też świadectwem znakomitego pisarskiego kunsztu.

On the first place, author presents the situation of theological faculties before the II World War. The Roman Catholic Church in Poland had five of them: in Cracow, Wilnius, Lwow, Warsaw and within the framework of Catholic University of Lublin. The four of them developed their educational activity in many various ways at the national universities.

After the II World War, due to the changing border lines of Polish country – the Roman Catholic Church lost theological faculties in Wilnius and Lwow. The Faculty of Theology at the Wrocław University, existing since the year of 1702 and which was active even during the time of II World War (within the border lines of the III Reich), could not exist after the end of the war. In the year of 1954 the authorities of People’s Republic of Poland – without the permission of the Holly See liquidated theological faculties from the Jagiellonian University (founded by Saint Queen Jadwiga in 1397) and from the Warsaw University–removing it arbitrary to the previously non-existent Academy of Catholic’s Theology in Warsaw. The academy was a national school, and Polish Episcopal Conference, under certain conditions, only acknowledged its foundation. Academic degrees and scholars titles of this academy were canonically invalid.

Card. Karol Wojtyla creating the Episcopal Conference of Catholic’s Science and Council of the Polish Episcopal Conference caused reaction of the Holly See. Vatican’s authorities renewed the activity of Faculty of Theology in Wrocław (the year of 1968) and erected new – non-existent till now – Faculty of Theology in Poznań. Moreover, the Holly See did not approve the closure of theological faculties in Cracow and Warsaw. Thank to that, in People’s Republic of Poland – there were five theological faculties, under Church’s jurisdiction, in a similar way to the pre-war territory of the country. In 1974, they received the noble title of “Pope’s faculties”. Certainly, academic degrees and scholars titles, gained at these faculties by their graduates and scholars were invalid to the state authorities. After long negotiations, the Deal (June 30th 1989) was accepted by the government of People’s Republic of Poland and Polish Episcopal Conference. The Deal stated the approval of all Pope’s faculties and the faculty of philosophy of Society of Jesus in Cracow. In return, the Holly See resumed Academy of Catholic’s Theology (ACT) and granted its canonical validation. Imposed Deal was a serious contribution to the normalization of Church-State relations in Poland. It is certain, that it was also a great achievement of the Roman Catholic Church, and was accomplished– as it is commonly considered – not without the influence of electing, on October 16th 1978, card. Karol Wojtyla for pope John Paul II.

In the collection of the National Museum in Warsaw there are four small sets, originating from the eastern lands of the former Polish-Lithuanian Commonwealth. They had belonged to the collection of Józef Choynowski and, as a deposit of the Society for the Encouragement of Fine Arts, in 1923 became a part of the Museum’s collection. They represent quite a wide time horizon, dated from the beginning of the 16th century to the half of the 17th century. Their compositions are similar to deposits from the same period, and size allow to determine them as content of purses. The older hoards are homogeneous in nature, while the later ones are more varied, including, among others, many counterfeit coins. The circumstances of their deposition are unknown.

After the fall of the Polish-Lituanian Commonwealth, Prince Adam Kazimierz Czartoryski was involved in a number of activities in the field of culture, literature and education. This article explores his activities with regard to the contemporary press market. Adam Czartoryski, Governor (starosta generalny) of Podolia, was (behind the scenes) a promoter and coordinator of initiatives to set up quality periodicals in Wilno (Gazeta Literacka Wileńska, and also the daily Dziennik Wileński), Warsaw (Pamiętnik Warszawski) and Lwów (Pamiętnik Lwowski).

The Faculty of Theology of Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw is endowed with rich history. It existed at the Royal University of Warsaw, established in 1816.

It operated until the University was closed in 1831; then its activity was continued at the Main Seminary (1823–1835), and fi nally at the Roman-Catholic Clerical Academy (1835–1867). The Theological Faculty came into being again at the University of Warsaw in 1918. Aft er the World War II, the faculty became active in 1945, in 1954 it became part of the Academy of Catholic Theology and since 1999 it has been included into the Cardinal Stefan Wyszyński University. The achievements of the faculty are important, it has employed many eminent theologians and instructed thousands of graduates. Its merits for the Church and Polish culture are not to be neglected.

The following scientific grades in theology were awarded at the Theological Faculty of the Academy of Catholic Theology (1954–1999): 85 professional bachelor’s degrees, 4853 master’s degrees, 762 canonical licentiates, 313 doctor’s degrees, 92 nostrifications of doctorates and 89 post-doctoral degree.

The following scientific grades in theology have been awarded at the Th eological Faculty of Cardinal Stefan Wyszyński University (from 1 October 1999 to 16 June 2008): 3916 bachelor’s degrees, 5718 master’s degrees, 1315 canonical licentiates, 299 doctor’s degrees, 71 nostrifications of doctorates, 45 post-doctoral degrees and 23 professor’s degrees in theology. In addition, the Institute of Studies of the Family has awarded 1733 master’s degrees in studies of the family.

Nowadays, the Theological Faculty of Cardinal Stefan Wyszyński University is composed of six institutes: Institute of Theology, Institute of Media Education and Journalism, Institute of the Studies of Culture, Institute of Theology in Radom, Institute of Apostleship Theology, Institute of Studies of the Family. The Theological Faculty includes as well the Non-local Didactical Centre in Gdynia. Three clerical seminaries are affiliated at the Theological Faculty: Higher Clerical Seminary in Płock, Gdańsk Clerical Seminary in Gdańsk-Oliwa, Higher Clerical Seminary of Catholic Apostleship in Ołtarzew. The following institutions are bound with the Faculty of Theology of the Cardinal Stefan Wyszyński University with the cooperation agreement: Archdiocese Clerical Seminary in Białystok, Higher Clerical Seminary in Łódź, Higher Clerical Seminary in Łomża, Franciscan Higher Clerical Seminary in Łódź-Łagiewniki, Higher Clerical Seminary of the Salesian Society in Ląd nad Wartą, Higher Clerical Seminary of the Salesian Society in Łódź.

W artykule omówiono materiały archiwalne Oddziału Gdańskiego ZLP za lata 1946–2000. Archiwalia, w formie zdekompletowanej, trafiły do Pracowni Rękopisów PAN Biblioteki Gdańskiej na podstawie umowy darowizny z 12 października 2016 roku. Formalnym darczyńcą był Gdański Oddział Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Materiały archiwalne, liczące ponad 16.000 obiektów, zostały uporządkowane, pogrupowane i opracowane przez autorkę artykułu. W wyniku prac nad archiwaliami powstało 116 jednostek akcesyjnych (122 tomy w 133 woluminach), których zawartość została ujęta w grupy formalno-rzeczowe. Złożyła się na nie obszerna dokumentacja dotycząca: spraw organizacyjnych związku, planowania i sprawozdawczości, korespondencji Oddziału, ewidencji osobowej, finansów, spraw socjalno-bytowych, opracowań i materiałów redakcyjnych, współpracy z instytucjami krajowymi i zagranicznymi oraz kół i klubów działających w Oddziale, w tym także Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR. Dokumentację załącznikową stanowią wycinki prasowe związane z działalnością Oddziału, druki zaproszeń, wzory różnych formularzy, itp. Omawiając poszczególne grupy formalno-rzeczowe dokumentacji i stan ich zachowania, czy też sygnalizując luki w materiałach archiwalnych, autorka podjęła także próbę rekonstrukcji historii Oddziału Gdańskiego ZLP, w tym panującej wśród członków atmosfery oraz występujących problemów (braki lokalowe, kwestie wydawnicze, warunki bytowe pisarzy, itp.). Artykułowi towarzyszy aneks zawierający wykaz archiwaliów z opisem i numeracją poszczególnych jednostek akcesyjnych.

Article The Bible in Polish Modern Literature contains reflections on the period 1945-2009, especially about an essay on the Bible written by laics, staying on more or less catholic position. Almost all were poets: Roman Brandstaetter (1906-1987), Jan Dobraczyński (1910-1994), Anna Kamieńska (1920-1986), Czesław Miłosz (1911- 2004), Marek Skwarnicki (*1930), Anna Świderkówna (1925-2008), Tadeusz Żychiewicz (1922-1994) and others. These authors began to study the Bible in the middle of their lives, when they were ripe to discuss theological and existential problems of the Holy Scripture. In the contrast to them there are the writers staying on the atheistic or agnostic position: Zenon Kosidowski (1898-1978), Artur Sandauer (1913-1989). Only one author, A. Świderkówna, was really a specialist in a biblical branch as the professor of the ancient mediterranean archaeology on the Warsaw University. She could write series her books Conversations on the Bible which became the bestseller in the end of 20th century.

For all biblical essayists a very important issue was the philological question connected to the langauge of the Bible and with the „semantic energy" of translation (Miłosz). The biblical essayists used the old polish Bible (1600) translation of Jacob Wujek SI or modern group translation made 1965 in Benedictiner Abbey in Tyniec (by Cracow). Beyond a communistic censorship in years 1945-1989 all mentioned writers could publish their articles and books. The most important center of these initiatives was Cracow (weekly „Tygodnik Powszechny" and monthly „Znak", also lisher), Warsaw (Publisher Pax), Posen.