Praktyka badawcza w biomedycynie ma fundamentalne znaczenie dla rozwoju bardziej bezpiecznych i skutecznych metod leczniczych. Praktyka ta ma więc ogromną wartość społeczną, jest jednak działalnością moralnie problematyczną, ponieważ jej realizacja wymaga narażania ludzi na ryzyko dla dobra innych – nauki, przyszłych pacjentów i społeczeństwa jako całości. Problem ten jest szczególnie widoczny w przypadku badań niemających potencjału dostarczenia uczestnikom bezpośrednich korzyści zdrowotnych – tzw. badaniach „nieterapeutycznych”. Istnieje międzynarodowy konsensus co do tego, że prowadzenie badań „nieterapeutycznych” na osobach niezdolnych do wyrażenia zgody jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy ryzyko związane z udziałem w takich badaniach nie przekracza pewnego minimalnego progu. Brak jednak zgody co do tego, czy powinien istnieć nieprzekraczalny próg ryzyka badawczego, na jakie mogą narażać się osoby kompetentne za swoją zgodą. Celem pracy jest przedstawienie argumentów etycznych przemawiających za wyznaczeniem maksymalnego dopuszczalnego poziomu ryzyka w badaniach „nieterapeutycznych” z udziałem ochotników. Przeanalizowane zostają także sposoby wyznaczenia takiego maksymalnego progu ryzyka, zawarte w dokumentach regulacyjnych oraz sformułowane w literaturze bioetycznej.

Twenty five years ago John Ziman formulated the thesis that academic science and industrial science merge into one system of post-academic and at the same time post-industrial science, in which the Mertonian norms of academic science expressed by the acronym CUDOS ( communism, universalism, disinterestedness, organized scepticism) give way to the norms of industrial science expressed by the acronym PLACE ( proprietary, local, authoritarian, commissioned, expert). In this article, I defend the thesis that this system has evolved into a system of academic industrial science, the norms of which can be expressed with the acronym PRICE: patron relevant, innovative, competitive, econometrical. Thus, reforming academic science is also its re-norming in terms of both ethics and the organization of research. The ethics of scientific research is transformed into the ethics of knowledge production. Scientific institutions are seen as producers of knowledge which is an “epistemic commodity.” A particular of knowledge is needed when it satisfies the needs of “consumers.” Scientists are then „elements” of the knowledge production process, and the process itself is subject to market calculations. This does not undermine the epistemic value of a given research project and its results, but it leads to controversial consequences, including fragmentation and aspectualization of knowledge, linking research directions with the interests of social powers, and ignoring transformative criticism. As a result, sometimes what was treated in the Mertonian science as a threat or an offense against the ethos of science turns out to be the rational behavior of an entrepreneur operating on the market of epistemic goods and services. Academic industrial science is also unable to fulfil non-instrumental roles in society (shaping worldviews, supporting social rationality, providing independent experts) that academic science performed. Attempts to prevent these problems or threats will be doomed to failure in advance, because countermeasures are based on a different understanding of knowledge itself.