Artykuł podejmuje polemikę z zarzutem naturalistycznego redukcjonizmu, którym rzekomo obciążona jest antropologia filozoficzna Arnolda Gehlena. W pierwszej części artykułu przeanalizuję zasadność zarzutu o redukcjonizm w kontekście rozważań Gehlena nad naturą człowieka, z kolei przedmiotem drugiej części będzie pojęcie natury jako obiektywnego świata, natomiast część trzecia i czwarta podejmą wątki dotyczące zagadnienia moralności (3) oraz kultury i ludzkiej świadomości (4) pod kątem zarzutu o rzekomy naturalizm jego projektu antropologicznego. Argumentuję, że antropologia Gehlena ma wprawdzie na celu zintegrowanie wyników badań nauk biologicznych i społecznych, jednakże wyprowadza z nich implikacje filozoficzne o takim poziomie ogólności, że wykraczają one poza kompetencje nauk szczegółowych. Ich ustalenia uzyskują w jego koncepcji uniwersalne znaczenie w ramach systemu filozoficznych kategorii opisujących człowieka jako całościowy projekt natury. Gehlen odrzuca wszelkie próby tworzenia ogólnej teorii człowieka na podstawie badań komparatystycznych wyprowadzających własności ludzkiej kondycji ze świata zwierzęcego. Gehlenowska antropobiologia rezygnuje z pojęcia natury człowieka w sensie biologicznym, tzn. jako zestawu ewolucyjnie zdeterminowanych cech morfologicznych, fizjologicznych i behawioralnych, porzuca również obiektywistyczne pojęcie „natury zewnętrznej” jako obszaru ontycznego niezawisłego od zapośredniczeń kulturowych. Język, świadomość, kultura stanowią efekt procesów kompensujących biologiczne deficyty, a jednocześnie reprezentują obszar kompetencji i wartości, które są autonomiczne i autoteliczne, a zatem całkowicie niezależne od biologicznych uwarunkowań.

Animal behaviour and its underlying causal factors are investigated by numerous behavioural sciences. Ethology, one of the most important classical behavioural sciences, is concerned with the description and quantification of behaviour and the analysis of a wide spectre of its causal factors. Ethology also lays stress on the importance of comparative behavioural research and field research. Specific behaviour paterns were considered by classical ethology as elements of hierarchically organised behavioural systems focused on specific functions. The notion of instinct was, however, far from unequivocal and is no more frequently used in behavioural sciences. We also know that information flow between the levels of organization existing in the nervous system and in living systems in general is multidirectional. The assumption that processes running on higher levels of organization can and should be explained solely in terms of processes running on lower levels becomes thus largely groundless. In behavioural sciences reductionism can manifest itself also as the so called law of parsimony adopted during explanations of observed phenomena (Occam’s razor, Lloyd Morgan’s canon). Since the introduction of Karl Popper’s falisifiability criterion to the methodology of scientific research, reductionistic explanations of observed phenomena are, however, less frequently proposed in behavioural sciences. Instead, an approach currently used involves experimental testing of sets of hypotheses proposing alternative explanations of the observed phenomena, not necessarily the simplest ones. Classical ethology was the so called objectivist science of behaviour: its adherents did not deny the existence of subjective phenomena in animals, however, explanations of mechanisms of investigated phenomena in terms of underlying subjective processes were not considered to be sufficient. Presently we may put forward increasingly daring hypotheses concerning subjective experiences of animals thanks to the development of advanced techniques of neuroimaging such as the functional magnetic resonance imaging (fMRI). Behavioural sciences are constantly progressing and their methods become increasingly sophisticated. We can thus hope that philosophy and behavioural sciences will continue during a long time yet to contribute jointly to achieve new insights enriching our knowledge on factors influencing animal and human behaviour.