Po energetyce zawodowej sektor drobnych odbiorców jest drugim ważnym konsumentem węgla energetycznego w Polsce, w latach 2005–2015 zużywającym 10,3–14,3 mln ton węgla (15– –22% w skali kraju). Statystycznie wyróżniane są w nim trzy grupy konsumentów: gospodarstwa domowe, rolnictwo oraz tzw. pozostali odbiorcy, z których najbardziej znaczącą rolę odgrywają gospodarstwa domowe (77–81% rocznego zużycia węgla przez cały sektor). Udział rolnictwa wynosił 12–14% (1,4–1,8 mln ton węgla na rok), a pozostałe kilka procent – grupa pozostałych odbiorców (0,9–1,1 mln ton). Zużycie węgla w całym sektorze, jak również w każdej z grup statystycznych zróżnicowane jest zarówno pod względem regionalnym, jak również wojewódzkim. Pod względem wolumenu największe zużycie węgla przypada na gospodarstwa domowe z regionu N-E (1,9– –2,9 mln ton). W przypadku rolnictwa są to regiony północne (57–62%; łącznie: 0,8–1,1 mln ton węgla/rok). W artykule przeprowadzono także szacunkowy podział mieszkań wg trzech nośników głównych nośników energii zużytych w celach grzewczych: paliwa stałe (dominuje węgiel kamienny), ciepło sieciowe i gaz ziemny. Stwierdzono, że pod względem regionalnym największym udziałem mieszkań opalanych węglem kamiennym dysponują dwa regiony (reg. S-W i N-E; po 26%). Obliczono także koszty ogrzewania przykładowego domu jednorodzinnego położonego na wsi. Wzięto pod uwagę te nośniki energii, które są najbardziej dostępne dla obszarów wiejskich. W wyniku analizy stwierdzono, że węgiel kamienny byłby jednym z najtańszych paliw. Koszty rocznego ogrzewania domu węglem grubym, czy ekogroszkiem nie przekroczyłyby 3 tys. złotych/rok (wg cen z 2016 r.).

Obszary wiejskie zajmują ponad 93% terytorium Polski, na którym mieszka blisko 40% ludności kraju. Wzrost zapotrzebowania na energię na tych obszarach, w połączeniu ze zwiększonym jej zużyciem przez rolnictwo, wymusza na mieszkańcach wsi efektywniejsze jej wykorzystanie, a na politykach opracowanie strategii bezpieczeństwa energetycznego polskiej wsi. Wieś w dużym stopniu związana jest z produkcją oraz przetwórstwem żywności, w którym to istotne znaczenie przypisuje się gospodarstwom rolnym. Obecnie powinny być one postrzegane z jednej strony jako użytkownik energii, a z drugiej jako producent komponentów do produkcji energii lub energii finalnej, na podstawie odnawialnych źródeł energii. Dlatego ważną rolę w aspekcie zrównoważonej gospodarki energetycznej na obszarach wiejskich przypisuje się polityce energetycznej, uwzględniającej dbałość o środowisko naturalne tych obszarów oraz zachowanie ich bioróżnorodności. Mieszkańcy wsi, a przede wszystkim rolnicy, powinni zmienić swój wizerunek, związany głównie z użytkownikiem energii na konsumenta i jednocześnie producenta energii, a energetyka prosumencka i rozproszona powinna stać się istotna nie tylko ze względów ekonomicznych, ale także środowiskowych. Konieczne jest podkreślenie znaczenia zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, opartego na odnawialnych źródłach energii i związanej z tym poprawie warunków środowiskowych polskiej wsi, a także jakości życia jej mieszkańców. Celem artykułu jest wskazanie kierunków rozwoju zrównoważonego gospodarki energetycznej na obszarach wiejskich Polski, uwzględniając energię wykorzystywaną we współczesnym rolnictwie, z akcentem położonym na odnawialne źródła energii.

On 28 March 2023, the first ESP EASAC meeting in 2023 took place in Budapest at the invitation of the Hungarian Academy of Sciences. The broad and interesting range of issues addressed by Environmental Steering Panel should attract more interest also in Poland. Unfortunately, the activity in EASAC is pro publico bono, which is probably the main reason for the low activity of Polish scientists as experts invited to individual projects. Is the organisation referred to in this article credible? The answer is that, at the end of 2018, EASAC was awarded “Think Tank of the Year” by the prestigious Public Affairs Awards Europe. This shows that the activity is appreciated among professionals. I sincerely encourage anyone interested to find out more about what ESP EASAC is doing and to keep checking our activities.

The paper is dedicated to the memory of Professor Jerzy Wilkin, who passed away in Warsaw 10th of January 2023. Professor Jerzy Wilkin was an outstanding economist, scholar, full member of the Polish Academy of Sciences, and a professor at the Institute of Rural Development and Agricultural the Polish Academy of Sciences. The paper presents the facts of the life and scientific road of Professor Jerzy Wilkin.