Looking at something is considered a fundamental act of awareness. What constitutes its embodied manifestation – the gaze – can be realized as a specific axiological variant of the value of evil. The article is devoted to this particular, closed-in-the‑gaze manifestation of the value of evil in the literary work. The point of reference is identified in two famous epic works: Doctor Faustus by Thomas Mann (1947) and The Kindly Ones by Jonathan Littell (2006). The evil gaze identifies the main characters of either novel, Adrian Leverkühn and Maximilian Aue. Whether the artistic structuring of the evil gaze is presented in the novels with the same means, or perhaps with the use of different tools of literary transmission of axiological content, is the issue lying at the center of considerations. In fact, it is not the only issue, as it is part of a broader reflection on the so-called restraining of values in a literary work in general. (Translated from Polish by Katarzyna Rogalska‑Chodecka)

Architektura modernistyczna w ślad za rozwojem sztuki (malarstwo) wprowadziła dynamikę do kompozycji przestrzennej: neoplastycyzm oparty na rytmie jednostajnym i kompozycji otwartej; funkcjonalizm oparty na komunikacji, czyli sposobie w jaki poruszając się postrzegamy geometrię przestrzeni. W latach 30. XX w. model percepcji przestrzeni zgodny z zasadami fi zjologii (rytm jednostajny) zastąpił model percepcji zgodny z zasadami psychologii (teoria bodźców) i bazujący na tworzeniu subiektywnej narracji psychologicznej. Subiektywne wrażenie, niedookreślone, aby umożliwić zróżnicowaną interpretację stworzyło nowy kanon podstawowych elementów kompozycji architektonicznej (Norberg-Schulz): centrum, kierunek, obszar – tym charakterystycznych, że nie defi niują granicy formy. Wieloznaczność, czyli swoboda interpretacji przestrzeni dopuszcza (jako opcję zaproponowaną, a nie narzuconą przez architekta) przekaz wartości. Przykładem jest pawilon na światową wystawę w Paryżu w 1937 roku projektu Romualda Gutta, gdzie narracja psychologiczna mimo „formy otwartej” kulminuje się w geometrii konkretnej – czaszy muszli koncertowej. To przekaz architekta, który w 1936 roku uznał, że największą wartością ówczesnej Polski na forum światowym jest jej wartość kulturowa – tu symbolicznie reprezentowana przez koncerty muzyki Chopina.