Latem 2022 roku obserwowaliśmy katastrofę ekologiczną w Odrze. Zapracował na nią człowiek, lecz najgorsze konsekwencje dotknęły ekosystem rzeki.

Czyli błękitno-zielone aspekty adaptacji miast do zmian klimatu.

Jak wody rzek wpływają na jakość wód w Bałtyku? Dlaczego związki chemiczne wprowadzane przez rolnictwo są bardzo niebezpieczne dla wód morskich i jaką przyszłość ma nasze morze?

O tym, jak fascynującym elementem przyrody są rzeki, a także o nowatorskim podejściu organizacji kongresu IAHR opowiada prof. Paweł M. Rowiński, wiceprezes PAN i badacz z Instytutu Geofizyki PAN.

The Bulletin of the Polish Academy of Sciences: Technical Sciences (Bull.Pol. Ac.: Tech.) is published bimonthly by the Division IV Engineering Sciences of the Polish Academy of Sciences, since the beginning of the existence of the PAS in 1952. The journal is peer‐reviewed and is published both in printed and electronic form. It is established for the publication of original high quality papers from multidisciplinary Engineering sciences with the following topics preferred: Artificial and Computational Intelligence, Biomedical Engineering and Biotechnology, Civil Engineering, Control, Informatics and Robotics, Electronics, Telecommunication and Optoelectronics, Mechanical and Aeronautical Engineering, Thermodynamics, Material Science and Nanotechnology, Power Systems and Power Electronics.

Journal Metrics: JCR Impact Factor 2018: 1.361, 5 Year Impact Factor: 1.323, SCImago Journal Rank (SJR) 2017: 0.319, Source Normalized Impact per Paper (SNIP) 2017: 1.005, CiteScore 2017: 1.27, The Polish Ministry of Science and Higher Education 2017: 25 points.

Abbreviations/Acronym: Journal citation: Bull. Pol. Ac.: Tech., ISO: Bull. Pol. Acad. Sci.-Tech. Sci., JCR Abbrev: B POL ACAD SCI-TECH Acronym in the Editorial System: BPASTS.

Artykuł podejmuje problematykę solidarności ekologicznej jako przejawu wartości relacyjnej z rzekami. Obecne w literaturze rozważania teoretyczne nie zostały dotąd poparte wynikami badań empirycznych. Wkładem pracy w rozwój socjologii środowiska jest zatem empiryczne zbadanie przejawów solidarności ekologicznej jako wartości relacyjnej oraz weryfikacja założeń teoretycznych na jej temat, a także wytyczenie kierunków dalszej operacjonalizacji tego pojęcia w badaniach społecznych. Podstawą osiągnięcia wskazanego celu było przeprowadzenie eksploracyjnych wywiadów jakościowych z osobami zaangażowanymi w działania na rzecz rzek w Polsce. Wyniki badań pokazują, że wskazane w literaturze trzy wymiary solidarności ekologicznej są współzależne, a wspólnie mogą motywować do działania na rzecz rzek. Zrozumienie współczesnego charakteru relacji człowieka z rzekami oraz czynników kształtujących te relacje wydaje się kluczowe dla projektowania adekwatnych rozwiązań problemów dotykających ekosystemy rzeczne w Polsce.

Water names, using the genetic-motivational criteria, can be divided into two superior groups: deappellative and deproprial hydronyms. Among the hydronyms derived from proper names, one can distinguish between the detoponymic and deanthroponymic. The names of flowing waters from anthroponyms are the subject of this article. Preliminary statistical data regarding deanthroponymic potamonyms in the Vistula river basin, their chronology, naming models, word formation bases and geographical distribution are presented. The results of the analysis show that the deanthroponymic potamonyms account for approximately 6.8% of the names of flowing waters of the Vistula river basin, estimated at more than 13,500. They appear sporadically in documents as early as in the 13th century, with only 12% visible until the 16th century, with most of them not being noticed until the 19th and 20th centuries. Such a statistical distribution is typical for the names of the flowing waters of that basin. Deanthroponymic names of rivers represent a variety of naming models, but most often appear as a part of compound names created with the suffix -ów, one-word formations with the same suffix and derivatives from the suf. -ka. They mainly identify objects located between the Soła River and the Dunajec River, especially in the Dunajec River basin, so in mountainous and submontainous areas, as K. Rymut claimed. The basis of such potamonyms are mainly personal names with different motivations, rarely being ethnonyms and first names.

The Brzanka Mountain Range in the Ciężkowickie Foothills has a dense river network. Unfortunately the contemporary maps contain only the names of some main rivers of the Brzanka Mountain Range. Local communities use the same set of names of rivers as cartographers, while studies in the historical geography of the Brzanka Mountain Range reveal a wealth of local hydronyms that have seemingly been forgotten. The article attempts both to reconstruct a set of hydronyms of the Brzanka Mountain Range and to explain their etymology. It shows that hydronyms change over time and that studies on local hydronyms can help restore the collection of the names of rivers in the Brzanka Mountain Range and provide interesting information related to the past of this region. Moreover, they reveal contemporary unknown facts related to the natural environment and settlement processes in the Middle Ages. A visual summary of the article is a map showing the Brzanka Mountain Range with its river network and associated hydronyms.

W artykule został opisany most przez Wisłę o dwóch przęsłach rozpiętości 180 stóp angielskich (54,86 metra), zbudowany w połowie XVII wieku w Toruniu na terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Przedstawiono wyniki badań źródeł numizmatycznych i ikonograficznych, a także planów miasta i źródeł pisanych. Badania wykazały, że konstrukcja toruńskiego mostu była wykonana z drewna w oparciu o koncepcję belki kratownicowej wspornikowej (tzw. belki Gerbera), niestosowanej wcześniej w Europie. Dwa takie przęsła o dużych rozpiętościach były użytkowane w moście pomiędzy 1632 a 1657 r. Analiza porównawcza znanych konstrukcji mostów europejskich z połowy XVII wieku wykazała, że najprawdopodobniej przęsła toruńskie były wówczas najdłuższe.