W artykule podjęto próbę systematyzacji sposobów konceptualizacji pojęcia kultury przez jej rzeczywistych i potencjalnych konsumentów. Rozumienie kultury traktujemy jako poznawczy element postawy, który jest powiązany z praktykami uczestnictwa w kulturze. Badania jakościowe, prowadzone w ramach ewaluacji Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016, pozwoliły zidentyfikować cztery odmienne sposoby rozumienia kultury, które określają nadawany jej sens, znaczenie oraz sposoby uczestnictwa. W konkluzjach omawiamy zasadnicze czynniki różnicujące podejście do kultury. Wskazujemy także, że skuteczna polityka zorientowana na zwiększanie uczestnictwa w kulturze nie może ograniczać się do tworzenia oferty, ale powinna uwzględniać także kształtowanie i upowszechnianie inkluzywnych sposobów rozumienia kultury.

W artykule zweryfikowano i pogłębiono tezy na temat uczestnictwa w kulturze w małych i średnich miastach postawione w trakcie ogólnopolskich, eksploracyjnych analiz etnograficznych. Źródłem danych służących weryfikacji są wyniki badań przeprowadzonych w sześciu miejscowościach (Dobrzyniu, Obrzycku, Rawiczu, Ostródzie, Grudziądzu i Elblągu) w 2017 roku. Teoretyczną podstawę badań i analiz stanowi „postrozszerzeniowa” koncepcja kultury – nowa propozycja konceptualizacji uczestnictwa w kulturze. W badaniu potwierdzono tezy mówiące o niewielkim zainteresowaniu większości mieszkańców uczestnictwem w kulturze instytucjonalnej, wyspowym charakterze aktywności elit, „relacjogennej” funkcji uczestnictwa w kulturze, wciąż istotnej roli telewizji i niskich wskaźnikach czytelnictwa. Ponadto ustalono, że nowe, cyfrowe formy dostępu nie odmieniły jeszcze praktyk kulturalnych na obszarach pozametropolitalnych. Wynikiem prac badawczych jest też jedna z pierwszych segmentacji osób uczestniczących w kulturze w małych i średnich miastach.