Artykuł dotyczy postaw Polaków wobec demokracji – jej normatywnych wizji i ocen funkcjonowania. Czterolecie 2015–2019 to szczególny okres polskiej demokracji, przez kompetentnych obserwatorów krytycznie traktowany z różnych powodów. Z tego względu praca ma charakter głównie eksploracyjny. Postawiono trzy pytania badawcze: (1) czy determinanty normatywnych wizji demokracji i ocen jej funkcjonowania zmieniły się w omawianym okresie; (2) Jak różne „klasy” demokratów współwystępują z podziałami politycznymi i zróżnicowaniem społecznym; (3) Jaki jest zakres akceptacji autorytarnych wizji demokracji w świadomości Polaków. Wyniki wskazują z jednej strony na identyczny stosunek do ideału demokracji i ogólną ocenę jej funkcjonowania w latach 2015–2019, a zarazem na znaczne różnice w jej determinantach. Miejscami są one oczekiwane i logiczne, bywają też zaskakujące. Obecny poziom satysfakcji z demokracji w znacznej mierze przypisać można właśnie postawom i ocenom, które albo nie odnoszą się do demokracji (‛fałszywa świadomość’), albo są wynikiem entuzjastycznego uniesienia związanego z identyfikacją polityczną badanych.

The paper considers the vision of the world and the person of Józef Kazimierz Plebański (1831–1897), the Warsaw historian, one of two Polish students of Leopold von Ranke. In my article, I analyse the essential categories and objects which structure his thinking about reality, such as liberty, Providence, moral laws, state, nation, and humanity. At the end, I try to compare the worldview of Plebański with the worldview of historicism.

The article attempts to reach the elements that control the efforts of constituting a specific type of vision of the past, with which — as I believe — we are dealing in the contemporary public discourse about history.