Humanities and Social Sciences

Ruch Literacki

Content

Ruch Literacki | 2021 | No 3 (366)

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Most of what we know about Mikołaj Sęp Szarzyński (? – c. 1580) and his work is plausible conjecture that cannot be fully verified. The small volume published twenty years after his death, Rytmy – a single extant copy was found accidentally in the early 1800s – represents his uncertain legacy. Yet not only is Sęp Szarzyński the second greatest pre-modern Polish poet after Kochanowski, but, owing to his sonnets and other compositions of his early maturity, he can be considered the creator of a new style that, under the influence of late Italian Petrarchism, brings Polish poetry closer to mannerism and, for some commentators, to the Baroque. This article will focus in particular on Sonnet III (‘To the Holy Virgin’). While drawing on Dante and Petrarca, the sonnet resonates with the themes and styles of contemporary Spanish Marian literature. Sonnet III is the cornerstone of Sęp Szarzyński’s sonnet cycle (the first in Polish literature) that marks the artistic culmination of a ‘passage’ to modernity, in which an attitude of doubt and the attendant “grammar of uncertainty” (cf. Jan Błoński) constitutes the writer’s main stylistic and existential signature.
Go to article

Bibliography

Literatura podmiotowa:

● Sęp Szarzyński Mikołaj, Mikołaja Sępa Szarzyńskiego Rytmy abo Wiersze Polskie, po iego śmierci zebrane y wydane, Roku Pańskiego 1601, wydanie foto-offsetowe, Czytelnik, Warszawa 1978.
● Sęp Szarzyński Mikołaj, Rytmy oraz anonimowe pieśni i listy miłosne z XVI w., oprac. Tadeusz Sinko, BN, Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej, Kraków 1928.
● Sęp Szarzyński Mikołaj, Rytmy abo wiersze polskie oraz cykl erotyków, oprac. i wstępem poprzedził Julian Krzyżanowski, BN – wyd. II zmienione, Ossolineum, Wrocław 1973.
● Sęp Szarzyński Mikołaj, Poezje, wstęp i oprac. Janusz S. Gruchała, BP, Universitas, Kraków 1997.
● Sęp Szarzyński Mikołaj, Poezje zebrane, wydali Radosław Grześkowiak, Adam Karpiński, przy współpracy Krzysztofa Mrowcewicza, BPS, IBL, Warszawa 2001.

Literatura przedmiotowa:

● AAV V, Wieniec dla Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, [w:] Corona scientiarum. Studia z historii literatury i kultury nowożytnej ofiarowane Profesorowi Januszowi Pelcowi, red. J.A. Chrościcki, J. Głażewski, K. Mrowcewicz, M. Prejs, Neriton, Warszawa 2004.
● Argan Giulio Carlo, Storia dell’arte italiana, vol. III, Sansoni, Firenze 1979
● Backvis Claude, „Manieryzm” czyli barok u schyłku XVI wieku na przykładzie Sępa--Szarzyńskiego, [w:] tegoż, Szkice o kulturze staropolskiej, PIW, Warszawa 1975, s. 167–228.
● Balcerzan Edward, Mikołaj Sęp-Szarzyński wśród prawdopodobieństw, [w:] tegoż, Oprócz głosu, PIW, Warszawa 1971, s. 166-174.
● Barycz Henryk, Polacy na studiach w Rzymie w epoce Odrodzenia (1440–1600), PAU, Kraków 1938.
● Błoński Jan, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku, wydanie II uzup., Universitas, Kraków 1996 (tu duża bibliografia rozumowana w rozdziale Potomni o Szarzyńskim, s. 233–244).
● Borowski Andrzej, Rytmy Mikołaja Sępa Szarzyńskiego jako autoportret liryczny, [w:] „Pamiętnik Literacki”, 1983 z. 3, s. 3–30.
● Buchanan Georges, Poetic Paraphrase of the Psalms of David (Psalmorum Davidis paraphrases poetica), edited, translated and provided with an introduction and commentary by Roger P.H. Green, Travaux d'Humanisme et Renaissance N° CDLXXVI, Librairie Droz, Geneva 2011.
● Buchwald-Pelcowa Paulina, Pierwodruk Rytmów Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, [w:] Sęp Szarzyński Mikołaj, 1601, s. III–XV.
● Bussagli Marco, I denti di Michelangelo, Medusa, Milano 2014.
● Ceccherelli Andrea, Matka Boska w poezji polskiej przełomu XVI i XVII wieku (na tle porównawczym), [w:] Barok polski wobec Europy. Kierunki dialogu, red. Alina Nowicka--Jeżowa, Anta, Warszawa 2003, s. 395–416. ● Crispolti Cesare, Lezione del sonetto (1592), [w:] Trattati di poetica e retorica del ‘500, vol. IV, red. Bernard Weinberg, Laterza, Roma–Bari 1974.
● Dante Alighieri, Boska Komedia, przeł. Edward Porębowicz, oprac. Kalikst Morawski, B.N., Ossolineum, Wrocław 1977.
● Fieguth Rolf, Architektura chmur. Cykl poetycki jako przedmiot badań historyczno--komparatystycznych, [w:] Dzieła, języki, tradycje, red. W. Bolecki, R. Nycz, Warszawa 2006, s. 241‒252.
● Goliński Janusz K., Vanitas. O marności w literaturze i kulturze dawnej, Tow. „Ogród ksiąg”, Warszawa 1996.
● Graciotti Sante, La fortuna di un’elegia di Giano Vitale, o Le rovine di Roma nella poesia polacca, [w:] „Aevum” XXIV, 1960, nr 1–2, s. 122–136.
● Graciotti Sante, Ancora sulle rovine di Roma nell’antica letteratura polacca, [w:] „Rocznik Komisji Historycznoliterackiej” XXVI, Prace ofiarowane Tadeuszowi Ulewiczowi w 70lecie urodzin, Ossolineum, Wrocław 1987, s. 165–176
● Gruchała Janusz S., Mikołaj Sęp Szarzyński, Ossolineum, Wrocław 1987.
● Grześkowiak Radosław, Karpiński Adam, Mrowcewicz Krzysztof, Wprowadzenie do lektury, [w:] Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, 2001, s. 5–29.
● Haldane Michael, “Et Rome Rome a vaincu seulement”: Du Bellay’s Sonnet III of the Antiquitez de Rome, „Neophilologus” 97 (luglio 2013), s.465–480.
● Haldane Michael, Translations and ruins: Du Bellay, Spencer, and the eternal city, (on-line, ost. data dostępu: 03-09-2021) [w:] http://www.michaelhaldane.com/Translation%20and %20Ruin%20Ch.%201.htm.
● Hanusiewicz Mirosława, Does Polish “Metaphysical poetry” exist?, [w:] „The Polish Review”, XLI, 1996 nr 4, s. 435–447.
● Hanusiewicz Mirosława, Dąbkowska Justyna, Karpiński Adam (red.), Świt i zmierzch baroku, KUL, Lublin 2002.
● Hanusiewicz-Lavallee Mirosława, W stronę Albionu. Studia z dziejów polsko-brytyjskich związków literackich w dobie wczesnonowożytnej, KUL, Lublin 2017.
● Hartleb Mieczysław, recenzja [do:] Sinko 1928 oraz Sęp Szarzyński 1928, „Pamiętnik Literacki” XXVI, 1929, s. 291–296.
● Hauser Arnold, Der Manierismus. Die Krise der Renaissance und der Usprung der modernen Kunst, Beck, München 1964 (tłum. włoskie: Il Manierismo. La crisi del Rinascimento e l’origine dell’arte moderna, Einaudi, Torino 1965).
● Hernas Czesław, Barok, PWN, Warszawa 1978. 340
● Karpiński Adam, Z ikonograficznej i literackiej recepcji „Triumfów” Petrarki w Polsce w XVI i XVII w., [w:] Petrarca a jedność kultury europejskiej – Petrarca e l’unità della cultura europea, red. Monica Febbo, Piotr Salwa, Semper, Warszawa 2005, s. 421–432.
● Komaromi Ann, The Aporia of Temporal Existence in Sęp Szarzyński’s Poetry, “The Slavic and East European Journal”, t. 43 nr 1 (Spring, 1999), pp. 122–133.
● Krzyżanowski Julian, Wstęp, [w:] Sęp Szarzyński, 1973, s. III–LXIX.
● Künstler-Langner Danuta, Idea «vanitas», jej tradycje i toposy w poezji polskiego baroku, UMK, Toruń 1993.
● Marinelli Luigi, Il ciclo dei sonetti di Mikołaj Sęp Szarzyński (c. 1550–1581): esercizi di traduzione, [w:] Italia, Polonia, Europa. Scritti in memoria di Andrzej Litwornia, red. A. Ceccherelli, E. Jastrzębowska, M. Piacentini, A. M. Raffo, G. Ziffer, Accademia Polacca di Roma, Roma 2007, s. 226–231.
● Marinelli Luigi, Kanony i kanonady. O kanonie „europejskim” i literaturach „mniejszych” (na przykładzie literatury polskiej), [w:] Europejski kanon literacki. Dylematy XXI wieku, red. Elżbieta Wichrowska, WUW, Warszawa 2012, s. 90–106.
● Marinelli Luigi, Kochanowski i kwestia sonetu. Międzykulturowość polskiego Renesansu, [w:] „Sława z dowcipu sama wiecznie stoi…”. Prace ofiarowane Pani Profesor Alinie Nowickiej-Jeżowej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej, red. M. Hanusiewicz--Lavallee, W. Pawlak, Wydawnictwo KUL, Lublin 2018, s. 91–108.
● Maver Giovanni, Rozważania nad poezją Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (1954), [w:] tegoż, Literatura polska i jej związki z Włochami, oprac. Andrzej Zieliński, PWN, Warszawa 1988.
● Mazurkiewicz Roman, Z dawnej literatury maryjnej. Zarysy i zbliżenia, Wyd. Nauk. UP, Kraków 2011.
● Mrowcewicz Krzysztof, Czemu wolność mamy? Antynomie wolności w poezji Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Studia staropolskie LIII, Ossolineum, Wrocław 1987.
● Mrowcewicz Krzysztof, Średniowieczny obraz świata w “Rytmach” Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, [w:] La percezione del Medioevo nell’epoca del barocco: Polonia, Ucraina, Russia, red. Giovanna Brogi Bercoff, “Ricerche Slavistiche” XXXVII, 1990, s. 249–265.
● Mrowcewicz Krzysztof, Antologia polskiej poezji metafizycznej epoki baroku, red. K. Mrowcewicz, IBL, Warszawa 1993.
● Mrowcewicz Krzysztof, Trivium poetów polskich epoki baroku: klasycyzm – manieryzm – barok. Studia nad poezją XVII stulecia, IBL, Warszawa 2005 (Studia staropolskie – Series nova, tom X).
● Nieznanowski Stefan, Sonet, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, wyd. II, Ossolineum, Wrocław 1998, s. 885–887.
● Pelc Janusz, Renesans w literaturze polskiej w kontekście europejskim, WUW, Warszawa 1988.
● Petrarca Francesco, Drobne wiersze włoskie. Rerum vulgarium fragmenta, red. Piotr Salwa, Gdańsk 2005.
● Piacentini Marcello, Di alcune traduzioni dell’epigramma di Giano Vitale sulle rovine di Roma, [w:] Abeunt studia in mores. Saggi in onore di Mario Melchionda, red. G. Brunetti, A. Petrina, Padova University press, Padova 2013, s. 301–316.
● Płaszyńska-Herman Katarzyna, Książka Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Słów kilka o odkryciu dokonanym w Bibliotece OO. Dominikanów w Krakowie, „Terminus”, t. 15 (2013), z. 4 (29), s. 445– 462.
● Raffo Anton Maria, Prove di versione numerosa di poesia slava, [w:] “Europa Orientalis” XII, 1993 nr 2, s. 172.
● Rysiewicz Adam, Sonet jako gatunek retoryczny: Kochanowski, Szarzyński – pierwsze manifestacje, [w:] Retoryka a literatura, red. Barbara Otwinowska, PAN–IBL, „Studia Staropolskie” 50, Ossolineum, Wrocław 1984, s. 121–135.
● Ryszka Magdalena, „Qui Romam in media quaeris…” Janusa Witalisa oraz „Epitafium Rzymowi” M. Sępa Szarzyńskiego – próba lektury retorycznej, [w:] Lektury polonistyczne. Retoryka a tekst literacki, 2, red. M. Hanczakowski i J. Niedźwiedź, Universitas, Kraków 2003, s. 89–111.
● Sienkiewicz Henryk, Mikołaj Sęp Szarzyński. Studyum literackie, [w:] „Tygodnik Illustrowany” nr. 79 i 80 rok 1869 z dnia 3 i 10 lipca, (on line, ost. data dostępu: 03-09-2021) https://archive.org/details/jakubateodoratre01bruoft
● Sinko Tadeusz, Problemy Sępowe, [w:] Księga zbiorowa ku czci Aleksandra Brücknera, „Studia staropolskie”, Kraków 1928, s. 428–465.
● Smith Malcom, Looking for Rome in Rome: Janus Vitalis and his disciples, “Revue de literature comparee” 51, 1977 nr 4, s. 510–517.
● Sokolowski Richard, The poetry of Mikołaj Sęp Szarzyński, Harrassowitz, Wiesbaden 1990.
● Sokolowski Richard, Sonet nienapisany. Sonet VI Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, [w:] Hanusiewicz Mirosława, Dąbkowska Justyna, Karpiński Adam (red.), 2002, s. 85–96.
● Stapleton M.L., Spencer, the Antiquitez de Rome, and the Development of English Sonnet Form, “Comparative Literature Studies” 27 (1990), s. 259–274.
● Szymański Bogdan, Wizerunek Matki Boskiej w poezji polskiej wczesnego baroku, [w:] Religijność literatury polskiego baroku, red. Cz. Hernas, M. Hanusiewicz, KUL, Lublin 1995, s. 27–72.
● Szymborska Wisława, Koniec i początek, Wyd. a5, Poznań 1995.
● Śnieżko Dariusz, Mikołaj Sęp Szarzyński, Rebis, Poznań 1996.
● Trembecki Jakub T., Wirydarz poetycki (1675), z rękopisu radcy dr Ludwika Mizerskiego wydał Aleksander Brückner, Tow. dla Popierania Nauki Polskiej, Lwów 1910, (on line, data dostępu: 18.10.2021) [w:] https://archive.org/details/jakubateodoratre01bruoft.
● Tynjanov Jurij, Promežutok (I wyd. “Russkij sovremennik”, 1924 n. 4, s. 209–221), przedr. [w:] tegoż, Poetika, Istorija literatury, Kino, Moskva 1976, s. 168-195.
● Vincenz Andrzej, „Sonet I” Mikołaja Sępa Szarzyńskiego: próba ponownej lektury, [w:] „Pamiętnik Literacki” 67, 1976 z. 4, s. 131–188.
● Vincenz Andrzej, Lektura „Sonetów I–V” Sępa Szarzyńskiego. Prolegomena (głównie) językoznawcze, „Roczniki Humanistyczne” 27 (1979) z. 1, s. 7–32.
● Vlášek Josef, Obrysy manierismu v polské poezii (od konce 16. do počátku 17. století), „Slavia” 51, 1982 nr 3/4, s. 311–329.
● Vlášek Josef, Pseudosonetový podtext v poetice Trenů J. Kochanowského, „Slavia” 55, 1986 nr 4, s. 360–377.
● Vlášek Josef, Mikołaj Sęp-Szarzyński a sonet, „Slavia” 58, 1989 nr 3, s. 247–257.
● Urbański Piotr, Mikołaja Sępa Szarzyńskiego poetycki traktat o naturze i łasce, [w:] „Pamiętnik Literacki”, 1994, z. 4, s. 5–26.
● Weintraub Wiktor, Do charakterystyki stylu Mikołaja Sępa Szarzyńskiego; tenże, O kanon poezji Sępa. Sprawa autorstwa wiersza „Zaprzęż nie tygry, nie lwice, Cyprydo” [w:] tenże, Od Reja do Boya, PIW, Warszawa 1977, s. 45–62 oraz s. 63–76.
● Weise Georg, Manierismo e letteratura, Olschki, Firenze 1976.
● Wellek René, The concept of Evolution in Literary History, [w:] For Roman Jakobson: essays on the Occasion of his Sixtieth Birthday: 11 october 1956, red. Morris Halle i inni, The Hague, pp. 653–661.
● Wilczek Piotr, Czy Sęp Szarzyński przemówił po angielsku? Uwagi na marginesie tłumaczeń sonetów, [w:] AAVV, Wieniec dla Mikołaja Sępa Szarzyńskiego…, s. 147–163.
● Wilczek Piotr, Conversions and Transformations in the Lives and Works of Polish Baroque Poets, [w:] Polish Baroque. European Contexts, red. Piotr Salwa, ENBaCH, Warszawa 2012, s. 155–162.
● Witkowski Andrzej, Dialektyka pojęcia przestrzeni u M. Sępa Szarzyńskiego, [w:] Barok. Analogie – opozycje, red. nauk. S. Nieznanowski, UMCS, Lublin 1979, s. 125–134.
● Wyderka Bogusław, „Przedziwny wszędzie”. O stylu Mikołaja Sępa Szarzyńskiego na tle tendencji stylistycznych poezji polskiego renesansu, WUO, Opole 2002.
● Zalewski Maciej, Człowiek zbuntowany. O poezji Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, [w:] Polska liryka religijna, red. Stefan Sawicki, Piotr Nowaczyński, KUL, Lublin 1983, s. 67–86.
● Ziomek Jerzy, Renesans, PWN, Warszawa 1977.
Go to article

Authors and Affiliations

Luigi Marinelli
1
ORCID: ORCID

  1. Sapienza, Università di Roma, Włochy
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

This article offers a reading of the poetry of Krystyna Miłobędzka (who since her debut in 1960 won high acclaim for her innovative, terse verse) from the perspective of everyday life, a sociocultural concept which brings into focus the intersection of the ordinary (the texture of people's daily lives) and activities or ideas that impinge on it. This study examines four such practices in turn. They are writing, movement, sense of place (multiple homes), and relating to the Other. Writing affects the sphere of everyday life presented in the poems in two different ways that can be subsumed under the metaphors of ‘a cage’ and indwelling. The study of movement reveals that it is interconnected with the sacred and the realm of multiple homes. Finally, the sphere of relations with the Other is controlled by metaphors related to hunger, home, sewing and speech. The main aim of the article is to explore the interconnections between these four domains and to demonstrate that the concept of everyday life holds the key to the appreciation of Krystyna Miłobędzka’s poetry.
Go to article

Bibliography

Literatura podmiotowa:

● Miłobędzka K., zbierane, gubione 1960–2010, Wrocław 2010.

Literatura przedmiotowa:

● Balcerzan E., Krystyna Miłobędzka: Dom, pokarmy, [w:] Wielogłos. Krystyna Miłobędzka w recenzjach, szkicach, rozmowach, red. J. Borowiec, Wrocław 2012.
● Bogalecki P., Zbytek pisma. W stronę poezji niezrozumiałej, [w:] tegoż, Niedorozmowy. Kategoria niezrozumiałości w poezji Krystyny Miłobędzkiej, Warszawa 2011.
● Berger P.L., Luckmann T., Podstawy życia codziennego, [w:] tychże, Społeczne tworzenie rzeczywistości, przeł., przedm. J. Niżnik, Warszawa 2010.
● Brach-Czaina J., Krzątactwo, [w:] tejże, Szczeliny istnienia, Warszawa 1992.
● de Certeau M., Girard L., Mayol P., Mieszkać, gotować, [w:] tychże, Wynaleźć codzienność, przeł. K. Thiel-Jańczuk, Kraków 2011.
● Gosk H., Milczenie i [wy]mowa literackiego obrazu codzienności, [w:] Codzienne, przedmiotowe, cielesne. Języki nowej wrażliwości w literaturze polskiej XX w., red. H. Gosk, Izabelin 2002.
● Górniak-Prasnal K., Rzeczy, które się do nas zbliżają – Anaglify Krystyny Miłobędzkiej, „Wielogłos” 2 (32) 2017, s. 53–67.
● Grądziel-Wójcik J., „Zapisać siebie ciebie”. O poezji metacodziennej Krystyny Miłobędzkiej, [w:] Pisarstwo kobiet pomiędzy dwoma dwudziestoleciami, Kraków 2011, s. 163.
● Kłosińska K., Emancypantki Bolesława Prusa. Pomiędzy ekonomia wymiany a darem, [w:] tejże, Fantazmaty. Grabiński – Prus – Zapolska, Katowice 2004.
● Legeżyńska A., O poezji Krystyny Miłobędzkiej…, [w:] tejże, Od kochanki do psalmistki… sylwetki, tematy i konwencje liryki kobiecej, Poznań 2009.
● M. Malczewski, Między językiem a światem. O poezji Krystyny Miłobędzkiej, Poznań 2015.
● Markowski M.P., Pomyśleć niemożliwe. Marion, Derrida i filozofia daru, „Znak” 2001, nr (1) 548.
● Niżnik J., „Potoczność” jako kategoria teoretyczna, [w:] Kategoria potoczności. Źródła filozoficzne i zastosowania teoretyczne, red. A. Jawłowska, Warszawa 1991.
● Nowacki D., Między „krzątactwem” i „partactwem”. Polska proza lat dziewięćdziesiątych wobec tzw. codzienności, [w:] Codzienne, przedmiotowe, cielesne. Języki nowej wrażliwości w literaturze polskiej XX w., red. H. Gosk, Izabelin 2002.
● Suszek E., Szybkość, pośpiech, kompresja. „Poetyka przyspieszenia” w poezji Krystyny Miłobędzkiej, Katowice 2014.
● Karpowicz T., Metafora otwarta. O poezji Krystyny Miłobędzkiej, „Pomosty” 2004 nr 9.
● Winiecka E., Krystyna Miłobędzka: tkliwość istnienia…, [w:] tejże, Z wnętrza dystansu. Leśmian – Karpowicz – Białoszewski – Miłobędzka, Poznań 2012.
Go to article

Authors and Affiliations

Maja Jarnuszkiewicz
1
ORCID: ORCID

  1. doktorantka Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Jacek Podsiadło, an acclaimed poet and essayist, is the author of a series of weekly columns published in Tygodnik Powszechny between 2000 and 2007, and later reprinted in two books, A mój syn [And My Son] and Pippi, dziwne dziecko [Pippi, A Strange Child] (both published in 2006). This article attempts to define the genre of these texts, which, in Polish, are classified as feuilletons, i.e. short essays in which a topical event is used as trigger to present the author's personal reflections, usually written in a light, ironic tone. As it hovers between journalism and art, or fact and literary fiction, the feuilleton is notoriously difficult to define. So are Podsiadło's feuilletons, which are distinguished by their poetic quality an original style and their themes, especially when they are presented from the point of view of 'a strange child'. That child, a quixotic character in its own rights, becomes the true focus of attention in the second series of his feuilletons.
Go to article

Bibliography

I. Literatura podmiotu

● Podsiadło J., A mój syn…, Kraków 2006.
● Podsiadło J., Pippi, dziwne dziecko, Warszawa 2006.
● Podsiadło J., Wiersze. Wszystkie, Opole 2016.

II. Literatura przedmiotu

● Bogołębska B., O pisarstwie felietonowym Jacka Podsiadło, [w:] tejże, Między literaturą a publicystyką, Łódź 2006, s. 36.
● Brasse S., O kilku cechach jezyka i stylu felietonów Jacka Podsiadły, „Roczniki humanistyczne” 2008, t.56, z. 6, s. 5–19.
● Chomsky N., Marksizm, anarchizm i alternatywne przyszłości, [w:] tegoż, Polityka, anarchizm, lingwistyka, przeł. P. Rymarczyk, Poznań 2007, s. 180.
● Chudziński E., Felieton. Geneza i ewolucja gatunku, [w:] Dziennikarstwo i świat mediów, pod red. Z. Bauera i E. Chudzińskiego, Kraków 2008, s. 345, 356.
● Culler J., Teoria literatury, przeł. M. Bassaj, Warszawa 1988, s. 85.
● Dalasiński T., Między poezją a dziennikiem intymnym: o diarystyczności wierszy Jacka Podsiadły, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2011, t. 54, z. 1, s. 200.
● Ficowski J., Regiony wielkiej herezji: szkice o życiu i twórczości Brunona Schulza, Kraków 1975, s. 17.
● Markowski M. P., Hermeneutyka, [w:] Teorie literatury XX wieku, pod red. M. P. Mar-kowskiego i A. Burzyńskiej, Kraków 2006, s. 179.
● Grochowski G., Tekst, gatunek, znaczenie. Wokół semantyki form gatunkowych, [w:] tegoż, Pamięć gatunków. Ponowoczesne dylematy atrybucji gatunkowej, Warszawa 2018, s. 117, 219.
●Grzybowska K., Felieton jest koroną na głowie dziennikarstwa, „Niezależna Gazeta Polska. Nowe Państwo” 2012, nr 9(212), s. 53.
● Mickiewicz A., Polały się łzy me czyste, [w:] Liryki lozańskie. Strona Lemanu, oprac. M. Stala, Kraków 1998, s. 37.
● Norwid C. K., O felietonie felieton, [w:] tegoż, Pisma wybrane, wyb. i objaśnił J. W. Gomu-licki, wyd. 2, Warszawa 1980, t. 4, s. 204.
● Podsiadło J., rozmowę przepr. P. Witkowski, „Rita Baum” 2007/2008, nr 12, s. 36.
● J. Podsiadło, Szczerze? [w:] „Tygodnik Powszechny” 2020, nr 48, s. 61.
● Quino, Mafalda i jej paczka, przeł. Carlos Marrodan, „Literatura na świecie” 1985, nr 5.
● Quino, Mafalda. Wszystkie komiksy, przeł. F. Łobodziński, Warszawa 2020, t. 1, t. 2.
● Schulz B., Sklepy cynamonowe, Warszawa 1994.
● Stasiński P., Poetyka i pragmatyka felietonu, Wrocław 1982, s. 5, 8.
● Wojtak M., Gatunki prasowe, Lublin 2004, s. 202, 205.
● Wojtak M., Rola stylizacji w modyfikowaniu poetyki felietonu, „Prace filologiczne” 2007, t. 53, s. 738, 742.

III. Film

● Malle L., Zazie dans le metro [film], Francja 1960.

IV. Źródła internetowe

● „Klub Tygodnika”, http://www.klubtygodnika.pl/aktualnosci/manifest-styczniowy-czyli-dlaczego-felietony-%E2%80%9Etygodnika%E2%80%9D-sa-fajne [dostęp: 12.11.2020].

● Balbus, Zagłada gatunków, „Teksty Drugie” 1999, nr 6, https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja/ Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1999-t-n6_(59)/ Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1999-t-n6_(59)-s25-39/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1999-t-n6_(59)-s25-39.pdf [do-stęp: 04.07.2021].

● Balcerzan E., W stronę genologii multimedialnej, „Teksty Drugie” 1999, nr 6, https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja/ Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1999-t-n6_(59)/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1999-t-n6_(59)-s7-24/Teksty_Drugie_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1999-t-n6_(59)-s7-24.pdf [dostęp: 04.07.2021].

● Barańczak S., Perswazje „Perswazji”: (o retoryce felietonowej – na przykładzie Hamiltona), „Teksty : teoria literatury, krytyka, interpretacja”, http://bazhum.muzhp.pl/media//files/ Teksty_teoria_literatury_krytyka_interpretacja/Teksty_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1972-t-n6/Teksty_teoria_literatury _krytyka_interpretacja-r1972-t-n6-s85-102/Teksty_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1972-t-n6-s85-102.pdf [dostęp: 19.10.2020].

https://www.facebook.com/Mafaldapopolsku/ [dostęp: 26.12.2020].

● Kłosiński K., "Poetyka i pragmatyka felietonu", Piotr Stasiński, Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź 1982 : [recenzja], „Pamiętnik Literacki”, http://bazhum.muzhp.pl/ media//files/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_kryty-ce_literatury_polskiej/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_p-olskiej-r1985-t76-n3/Pamietnik_ Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej--r1985-t76-n3-s334-337/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_ historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1985-t76-n3-s334-337.pdf [dostęp: 13.12.2020].

● Łukaszewska A., Stary Tygodnik i jego felietoniści, „Klub Tygodnika”, http://www.klubtygodnika.pl/aktualnosci/stary-tygodnik-i-jego-felietonisci [dostęp: 12.11.2020].

● Olech J., Fajny ojciec – towar deficytowy, „Tygodnik Powszechny” 2006, nr 28, https://www.tygodnikpowszechny.pl/fajny-ojciec-towar-deficytowy-128751 [dostęp: 16.11.2020].

●Podsiadło J., Daj mi tam, gdzie mogę dobiec, „Tygodnik Powszechy” http://www.tygodnik.com.pl/literatura90/podsiadlo.html [dostęp: 16.11.2020].

●Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, https://sjp.pwn.pl/doroszewski/para;5469697.html [dostęp: 22.11.2020].

●Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, https://sjp.pwn.pl/doroszewski/perswazja;5471087.html [dostęp: 22.12.2020].
Go to article

Authors and Affiliations

Michalina Idzik
1
ORCID: ORCID

  1. doktorantka, Wydział Filologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The last decades have seen a growing interest in food and cooking and along with it a rise of the a new journalistic genre, the food column. This article focuses on two collections of Polish food columns, or, to be more precise culinary feuilletons, now also available in book form, Literatura od kuchni [Literature from Behind the Scenes] by Bogusław Deptuła and Więcej niż możesz zjeść [More Than You Can Tuck Away] by Dorota Masłowska. They provide the material for a study of two interrelated phenomena, the sensory processing which takes place in the course of the culinary experience, and the retrieval of those experiences from memory, triggered by exposure to certain events or artefacts. Viewed from that perspective, the culinary columns of either writer represent a record of his or her gustatory sensations, which constitute their (auto)biographical pasts. Each of them is made up of two blocks of memories, representing the remote past (childhood) and the past that is still fresh (recent travel experiences). The approach adopted in this study ties in with the methodology of sensory anthropology, especially its taste- and smell-specific subfields, and sensuous geography (most of the sensory reminiscences in Bogusław Deptuła’s and Dorota Masłowska’s culinary feuilletons are rooted in their experience of a particular geographical place).
Go to article

Bibliography

● Ackerman Diane, Historia naturalna zmysłów, tłum. K. Chmielowska, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1994.
● Barańczak Anna, Poetyka przepisu kulinarnego, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” nr 4 (22), 1979, s. 72-88.
● Brillat-Savarin Anthelme, Fizjologia smaku albo medytacje o gastronomii doskonałej, tłum. J. Guze, PIW, Warszawa 2015.
● Certeau Michel, Giard Luce, Mayol Pierre, Wynaleźć codzienność 2. Mieszkać, gotować, tłum. K. Thiel-Jańczuk, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.
● Classen Constance, World of Sense: Exploring the Sense in History and Across Cultures, Routledge, London and New York 1993.
● Deptuła Bogusław, Literatura od kuchni, W.A.B., Warszawa 2013
● Esquivel Laura, Przepiórki w płatkach róży, tłum. E. Komornicka, PIW, Warszawa 1989.
● Freud Sigmund, Kultura jako źródło cierpień, tłum. J. Prokopiuk, Aletheia, Warszawa 2013.
● Freud Sigmund, Natura psychiki, [w:] Tegoż, Poza zasadą przyjemności, tłum. J. Prokopiuk, PWN, Warszawa 2005.
● Herzfeld Michael, Antropologia. Praktykowanie teorii w kulturze i społeczeństwie, tłum. M. M. Piechaczek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004.
● Hoffman Beata, Perfumy. Uwarunkowania kulturowo-społeczne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2013.
● Kozioł Andrzej, Księga zapachów, WAM, Kraków 2010.
● Masłowska Dorota, Więcej niż możesz zjeść. Felietony parakulinarne, Zwierciadło, Warszawa 2015.
● Pakulnis Maria, Mizera Janusz, Sceny kuchenne, Edipresee, Warszawa 2016.
● Proust Marcel, W stronę Swanna, tłum. T. Boy-Żeleński, Warszawa 2013, [ebook Legimi].
● Rembowska-Płuciennik Magdalena, Dlaczego warto wrócić do zmysłów? Wokół literatur-oznawczych inspiracji antropologią zmysłów, [w:] Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa?, red. P. Czapliński, A. Legeżyńska, M. Telicki, Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań 2010.
● Rybicka Elżbieta, Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Universitas, Kraków 2014.
● Stańczak-Wiślicz Krystyna, Kryzysowe praktyki kulinarne w Polsce lat 80. XX wieku na łamach ówczesnej prasy kobiece, [w:] Terytoria smaku. Studia nad antropologią i socjologią jedzenia, red. U. Jarecka, A. Wieczorkiewicz, IFiS PAN, Warszawa 2014.
● Stasiński Piotr, Poetyka i pragmatyka felietonu, Ossolineum, Wrocław 1982.
● Stomma Ludwik, Dzieje smaku, Sens, Poznań 2003.
● Szromba-Rysowa Zofia, Smak potraw w aspekcie tożsamości kulturowej, „Małopolska” t. 5, 2003, s. 151–157.
● Wieczorkiewicz Anna, Apetyt turysty, Universitas, Kraków 2008.
● Wieczorkiewicz Anna, O wyobraźni kulinarnej i aprioriach jedzenia. Kultura uwikłana w konsumpcję, [w:] Terytoria smaku. Studia nad antropologią i socjologią jedzenia, red. U. Jarecka, A. Wieczorkiewicz, IFiS PAN, Warszawa 2014.
● Wróblewski Łukasz, Masłowska. Opowieść o wstręcie, „Nomos”, Kraków 2016.
Go to article

Authors and Affiliations

Katarzyna Kurowska
1
ORCID: ORCID

  1. mgr, doktorantka na Wydziale Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

This article contains analyses of the allegorical imagery in four video clips from Dorota Masłowska’s 2014 album Społeczeństwo jest niemiłe [Society is not nice], i.e. Żona piłkarza [Footballer’s wife], Ryszard [Richard], Prezydent [President] and Tęcza [Rainbow]. Each of them refers to an actual event, situation and character, described by means of stereotype word labels. The characters typify both the behaviour associated with certain social groups as well as some more persistent traits attributed to the Polish nation and Poland in general. The article examines the strategies and devices (parody, pastiche, irony, allusion) used by Dorota Masłowska to embed the intense specificity of her video stories in more general, allegorical narratives.
Go to article

Bibliography

● Mister D. (D. Masłowska), Prezydent, [online:] https://www.youtube.com/watch?v=BsUMj-ZyRW4o (12.04.2021).
● Borowski A., Cesare Ripa, czyli muzeum wyobraźni, [w:] C. Ripa, Ikonologia, przeł. I. Kania, Universitas, Kraków 2010, s.V–XII.
● Czubaj M., Teledyskowy obraz świata, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 1995, nr 2, s. 78–80.
● Drozdowski R., Obraza na obrazy. Strategie społecznego oporu wobec obrazów dominujących, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2010. s. 272–273.
● Eco U., Innowacja i powtórzenie: pomiędzy modernistyczną a postmodernistyczną estetyką, przeł. T. Rutkowska, „Przekazy i Opinie” 1990, nr 1–2, s. 33.
● Fiut A., We władzy pozoru?, „Teksty Drugie” 2014, nr 1, s. 241–248.
● Freedberg D., Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, przeł. E. Klekot, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
● Gadamer H.G., Symbol i alegoria, przeł. M. Łukasiewicz, [w:] Symbole i symbolika, red. M. Głowiński, Czytelnik, Warszawa 1991, s. 98–107.
● Graf M., Literackie nie-nazywanie. Onomastykon polskiej prozy współczesnej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2015.
● Hutcheon L., The politics of postmodernism: parody and history, „Cultural Critique” no. 5, Modernity and Modernism. Postmodernity and Postmodernism, University of Minnesota Press, Winter 1986–1987, s. 185.
● I. Boruszkowska, K. Trzeciak, Efekt apolityczności literatury albo współczesny pisarz niezaangażowany, „Literaturoznawstwo: historia, teoria, metodologia, krytyka” 2012– 2013, nr 1 (6)–2(7), s. 59–66.
● Jarecka U., Świat wideoklipu, Oficyna Naukowa, Warszawa 1999.
● Kleiner J., Reprezentatywność, symboliczność, alegoryczność (Próba nowej konstrukcji pojęć), [w:] tegoż, Studia z zakresu teorii literatury, Towarzystwo Naukowe Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1956, s. 84–85.
● Kristeva J., Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, przeł. M. Falski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
● De Man P., Retoryka czasowości, przeł. A. Sosnowski, [w:] Alegoria, red. J. Abramowska, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2003. s. 143–195.
● Masłowska D., Inni ludzie, il. M. Chorąży, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018.
● Masłowska D., Jak przejąć kontrolę nad światem, nie wychodząc z domu, il. M. Chorąży, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017.
● Masłowska D., Kobieta z brodą: Masłowska tańczy i śpiewa, rozm. przepr. K. Błażejowska, „Tygodnik Powszechny” 2014, nr 11, s. 30–31.
● Masłowska D., Kochanie, zabiłam nasze koty, Oficyna Literacka Noir sur Blanc, 2012.
●Masłowska D., Profil Doroty Masłowskiej na Facebooku [online:] https://www.facebook.com/profile.php?id=100057652800818 (20.06.2021).
● Mister D. (D. Masłowska), Chleb [online:] https://www.youtube.com/watch?v=-1-z48cJDbc (12.04.2021).
● Mister D. (D. Masłowska), Czarna Żorżeta [online:] https://www.youtube.com/watch? v=hr4x-I8DmFs (12.04.2021).
● Mister D. (D. Masłowska), Hajs [online:] https://www.youtube.com/watch?v=N-mjc25R0Nc (12.04.2021).
● Mister D. (D. Masłowska), Żona Piłkarza [online:] https://www.youtube.com/watch?v=7ypavbCIRj4 (12.04.2021).
● Mister D. (D. Masłowska), Ryszard [online:] https://www.youtube.com/watch?v=SSzr-nNUJeU (12.04.2021).
● Mister D. (D. Masłowska), Społeczeństwo jest niemiłe. Galeria Raster [online:] http://rastergallery.com/publikacje/mister-d-spoleczenstwo-jest-niemile/ (12.04.2021).
● Mister D. (D. Masłowska), Tęcza [online:] https://www.youtube.com/watch?v=V9XOtd-XY9kQ (12.04.2021).
● Nasiłowska A., Alegoria, alegoryczność, [w:] Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka, Ossolineum, Wrocław 1995, s. 19–24.
● Pitrus A., Sztuka komercji, „Tygodnik Powszechny. Dodatek: Film w tygodniku”, 2003, nr 22 [online:] https://www.tygodnikpowszechny.pl/sztuka-komercji-155693 (13.04.2021).
● Poprzęcka M., Akademizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1980.
● Rynkiewicz B., Społeczeństwo jest niemiłe… literackie i muzyczne fanaberie Mister D.: wokół twórczości Doroty Masłowskiej, „Kultura rocka: słowo, dźwięk, performance”, nr 2, 2019, s. 503–516.
● Tuve R., Alegoria narzucona, przeł. R. Zimand [w:] w:] Alegoria, red. J. Abramowska, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2003, s. 75–91.
● Warszawa: odbudowana „Tęcza” obrzucona jajkami. „Wkrótce znowu spłonie” [online:] https://polskieradio24.pl/5/3/Artykul/1114184,Warszawa-odbudowana-Tecza--obrzucona-jajkami-Wkrotce-znowu-splonie (10.02.2020).
● Wasilewski B., Wideoklip: sztuka w pigułce, „Topos” 1996, nr 4, s. 70–71.
● Woźniakowski J., Kilka uwag o symbolu i alegorii, [w:] Ikonografia romantyczna, red. M. Poprzęcka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977, s. 33–65.
● Wrzochul-Stawinoga J., Obraz współczesnego społeczeństwa w utworach muzycznych Doroty Masłowskiej - Mister D., „Kultura, Społeczeństwo, Edukacja: czasopismo naukowej Wydziału Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu” 2018, nr 1, s. 253–272.
● Wycisk J.M., Teledysk - próba opisu zjawiska, „Przekazy i Opinie” 1988, nr 1–2, s. 111–129.
Go to article

Authors and Affiliations

Anna Folta-Rusin
1
ORCID: ORCID

  1. Katedra Lingwistyki Komputerowej, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Instructions for authors

„Ruch Literacki” jest czasopismem polonistycznym i publikuje teksty dotyczące literatury polskiej (interpretacje), teorii literatury i komparatystyki.

Propozycje artykułów (do 41 000 znaków) należy przesyłać w wersji drukowanej i elektronicznej: w wersji drukowanej na adres redakcji: ul. św. Jana 28, 31-018 Kraków, w wersji elektronicznej – mailem na adres” ruchliteracki@gmail.com(lub na płycie CD dołączonej do wydruku). Prosimy o dostosowanie aparatu przypisów do zasad obowiązujących w „Ruchu Literackim”. Tekst nie może być wcześniej publikowany.

Prosimy o podanie afiliacji, adresu korespondencyjnego, w tym elektronicznego, a także o dołączenie:

1. streszczenia artykułu (do 1000 znaków),

2. słów kluczowych,

3. bibliografii według wzorca (dostępnego na stronie: https://pbn.nauka.gov.pl/pci/zakres-wymaganych-danych/bibliografia):

W przypadku książki: nazwisko i imię autora, rok, tytuł książki, miejsce wydania: wydawnictwo.

W przypadku rozdziału książki: nazwisko i imię autora, rok, tytuł rozdziału. W tytuł książki, miejsce wydania: wydawnictwo.

W przypadku publikacji w czasopiśmie: nazwisko i imię autora, rok, tytułu artykułu, tytułu czasopisma, zeszytu i stron, na których znajduje się publikacja.

Zgłoszenie artykułu do czasopisma jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na opublikowanie w wersji papierowej i elektronicznej. Redakcja nie zwraca niezamówionych materiałów.

Zasady kwalifikowania publikacji do druku

This page uses 'cookies'. Learn more