In this paper we review the significant political events and economic forces shaping contemporary mi-gration within and into Europe. Various data sources are deployed to chronicle five phases of migration affecting the continent over the period 1945–2015: immediate postwar migrations of resettlement, the mass migration of ‘guestworkers’, the phase of economic restructuring and family reunion, asylum-seek-ing and irregular migration, and the more diverse dynamics unfolding in an enlarged European Union post-2004, not forgetting the spatially variable impact of the 2008 economic crisis. In recent years, in a scenario of rising migration globally, there has been an increase in intra-European migration com-pared to immigration from outside the continent. However, this may prove to be temporary given the convergence of economic indicators between ‘East’ and ‘West’ within the EU and the European Eco-nomic Area, and that ongoing population pressures from the global South, especially Africa, may inten-sify. Managing these pressures will be a major challenge from the perspective of a demographically shrinking Europe.

Following the so-called “special military operation”, which was in fact an open aggression against Ukraine, Russia was expelled from the Council of Europe. This step has significant legal consequences, including for the jurisdiction of the European Court of Human Rights. Meanwhile, many individual applications were filed with the Court, and Ukraine brought an inter-State complaint against Russia. Ukraine has also triggered the International Court of Justice. The Court has already ordered provisional measures. The ICC Prosecutor has launched an investigation into the most serious international crimes, war crimes, crimes against humanity, and genocide in Ukraine and delivered arrest warrants against the Russian President and his Commissioner for Children’s Rights. There is a serious discussion going on concerning the establishment of a special tribunal for the crime of aggression. This text deals with some aspects of the Russian “special military operation” cases before international courts. It attempts to identify what role the international courts may play in the new phase of the conflict in Ukraine and the extent and effect of their intervention, given the jurisdictional limitations and the inability to enforce judgments.

„Specjalna operacja wojskowa” prowadzona przez Federację Rosyjską, w tym „operacja antyterrorystyczna” na Morzu Czarnym i Azowskim realizowana przez jej Flotę Czarnomorską spełniają kryteria definicji agresji, co oprócz pogwałcenia Karty Narodów Zjednoczonych (KNZ) narusza również postanowienia Konwencji Narodów Zjedno-czonych o prawie morza – UNCLOS (art. 301) i Podręcznika z San Remo (posta-nowienia ogólne, pierwsze trzy sekcje). Jednostronne ogłoszenie (poprzez ostrzeżenie nawigacyjne) „operacji antyterrorystycznej”, a faktycznie blokady morskiej portów Ukrainy jest sprzeczne z treścią UNCLOS (wolność żeglugi) oraz nie spełnia wymogów dotyczących metod prowadzenia walki na morzu (blokada morska, obszary – Podręcznik z San Remo).
Ataki rakietowe na obiekty cywilne oraz chronione, położone na terytorium państwa ukraińskiego wykonywane przez okręty i statki powietrzne Floty Czarnomorskiej, a także ostrzał artyleryjsko-rakietowy miejscowości nadbrzeżnych stanowią rażące naruszenie (zbrodnię wojenną) międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych (Podręcznik z San Remo). Natomiast użycie dronów nawodnych przez stronę ukraińską w ataku na bazę Sewastopol jest zgodne z zapisami Podręcznika z San Remo (środki prowadzenia walki zbrojnej). Na szczególną uwagę w omawianym konflikcie zbrojnym zasługuje art. 35 (c) UNCLOS odnoszący się do Cieśnin Tureckich, co pozwala Turcji (w oparciu o Konwencję z Montreaux) w sposób zasadniczy wpływać na sytuację strategiczno-operacyjną na Morzu Czarnym poprzez odmowę korzystania z cieśnin okrętom wojennym (Turcja zamknęła je dla okrętów wojennych wszystkich bander). Za nieskuteczną należy uznać procedurę głosowania w sprawach nieformalnych członków Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych (RBNZ), co w omawianym przypadku, gdy agresorem jest państwo – stały członek RBNZ utrudnia zastosowanie wobec niego środków przewidzianych przez prawo międzynarodowe i wymusza stosowanie rozwiązań doraźnych, jak „korytarze zbożowe”.