Experiences of subregional cities in programming of urban renewal. The aim of the article is to analyze and evaluate the experience of selected subregional cities in revitalization programming. At the beginning, the strategic policy of the state towards subregional centers was defined. The guidelines from the National Spatial Development Concept, the National Urban Policy and the Strategy for Responsible Development were pointed out. Then, examine in detail the activities carried out so far in 4 cities, which as a result of the administrative reform in 1999 lost the status of the provincial city, i.e. in Ciechanów, Legnica, Piła and Przemyśl. Current documents have been characterized, in particular, the specificity of areas covered by revitalization has been described. Next, the leading directions of transformations of these areas were presented, resulting from the adopted revitalization policy. This allowed for the formulation of certain generalizations about the specificity of the process of renewal of degraded areas in subregional centers in Poland.

W opracowaniu podjęto próbę oceny dotychczasowych modernizacji na przykładzie typowych wielorodzinnych budynków prefabrykowanych zrealizowanych w systemie W-70. Zaproponowano też możliwe działania, które mogą mieć wpływ na obniżenie zużycia energii w budynkach i osiedlu.

Zarządcy wielkich prefabrykowanych osiedli mieszkaniowych powstałych w latach 1970, ze względu rozmiar tych zasobów i ich daleki od doskonałości stan techniczny, są szczególnie zainteresowani poszukiwaniem rozwiązań pozwalających na zmniejszenie zużycia energii. W artykule opisano politykę publiczną wobec termomodernizacji w Polsce oraz pilotażowe badania ITB – próby określenia optymalnego zakresu działań termomodernizacyjnych w budynkach wielkopłytowych. Opisano również dotychczasowe działania termomodernizacyjne w skali jednego z lubelskich osiedli i określono kierunek dalszych działań służących oszczędności energii w budownictwie.

The article focuses on the beneficial effects of revitalisation processes and their impact on public green areas, creation of spatial order and upholding the tradition of the place. Selected examples presented effects of the revitalization of parks in the towns of various kinds: industrial (Skawina) and resort spa (Szczawnica), paying attention to the positive outcomes of this process. Additionally, we analyzed the history of the parks and the process of adapting their functions to modern social needs.

Revitalization programme and spatial and strategic management, Revitalization programme is the set of integrated activities in favour of a local community, space and economy, which are territorially concentrated and performed by revitalization stakeholdres. These activities should be based on revitalizing strategic and spatial management strongly oriented to improvement of life and living conditions of a local community. The aim of the article is to explain the essence of revitalization programme as a scenario of spatial and strategic activities of the borough authorities. The authors proves that spatial management and strategic management are the tools that enable them to conduct the revitalization process. In the study there is a passage devoted to theoretical and operational meaning of the subject issue. Also the example collected from The Local Revitalization Programme of Krobia Borough, which was elaborated in 2017, has been presented.

Post-industrial areas are commonly perceived as degraded and destroyed. In thorough examination one can find how fruitful can be nature left alone with own initiative. Żabie Doły is a territory on the border of Chorzów, Bytom and Piekary Śląskie with status of nature-landscape protected complex. Its core values are habitats of rare species of animals, especially birds. Genesis of the place are the most interesting. Protection is not covering existing remains of natural ecosystems. Site was previously used for agriculture. Its landscape was changed by coal mine activity, exploitation of zinc, lead and brown iron ores. That caused ground subsidence of 5–8 m and appearing of troughs with ground water. Some no longer used railway high embankments are characteristic for the landscape as well as spoil heaps and settling ponds. Soils and pond bottoms are con362 taminated by heavy metals. In spite of the ecologically uneven situation the site is a habitat for many animals protected by national and community law, especially birds. It was confirmed now the presence of 64 species of them, but earlier published sources suggested nearly the twice higher number. There are observed many other animals, European hamster among them. Local flora collect 375 species. Valorisation done in 2016 was basic source for development plan prepared in 2017 for part of area within Bytom borders. Żabie Doły is the site of “intertwined worlds” of natural habitats, recreation, fishing, bird watching and ecological events. Present tendencies in nature protection imply the way of revitalization enhancing nature popularization. So overlap of functional layers was supported by specific infrastructure and new “world” of virtual reality was added to attract young generations.

Problem budownictwa wielkopłytowego z lat 70-tych XX wieku zaczyna być zarówno w Polsce jak i w Europie problemem palącym. Kraje Europy Zachodniej, w obawie przed narastającą kryminalizacją i ubożeniem osiedli wielkopłytowych a także ich opuszczaniem przez mieszkańców, już w latach 90-tych XX wieku rozpoczęły kompleksowe zabiegi modernizacyjne, rewitalizacyjne i humanizujące stopniowo degradowaną tkankę miejską. Obecnie w blokach z wielkiej płyty żyje około 10 milionów Polaków, co stanowi ponad 1/4 mieszkańców kraju. Mimo podjętych przez wiele spółdzielni mieszkaniowych działań rewitalizacyjnych, jest to wciąż za mało, aby przywrócić tym budynkom wysoki standard i funkcjonalność, pożądaną przez rosnące wymagania i potrzeby powoli, lecz stopniowo bogacącego się polskiego społeczeństwa. Aby problem wielkiej płyty w Polsce rozwiązać w sposób właściwy, kompletny i trwały, niezbędne jest podjęcie kompleksowych działań skupiających się kolejno na: wczesnym uświadomieniu sobie i zrozumieniu skali problemu, dającym możliwość dokładnego zaplanowania i podjęcia działań naprawczych, aktywizacji i integracji społeczności osiedli wielkopłytowych - zaangażowania ich w procesy rewitalizacyjne a także przygotowania budżetu i uchwał prawnych, dających pole manewru do działań naprawczych oraz podjęcie czynności remontowych, wzorując się na doświadczeniach krajów zachodnich, umiejętnie przenosząc je na rodzimy grunt.

Problem budownictwa wielkopłytowego z lat 70-tych XX wieku zaczyna być zarówno w Polsce jak i w Europie problemem palącym. Kraje Europy Zachodniej, w obawie przed narastającą kryminalizacją i ubożeniem osiedli wielkopłytowych a także ich opuszczaniem przez mieszkańców, już w latach 90-tych XX wieku rozpoczęły kompleksowe zabiegi modernizacyjne, rewitalizacyjne i humanizujące stopniowo degradowaną tkankę miejską. Obecnie w blokach z wielkiej płyty żyje około 10 milionów Polaków, co stanowi ponad 1/4 mieszkańców kraju. Mimo podjętych przez wiele spółdzielni mieszkaniowych działań rewitalizacyjnych, jest to wciąż za mało, aby przywrócić tym budynkom wysoki standard i funkcjonalność, pożądaną przez rosnące wymagania i potrzeby powoli, lecz stopniowo bogacącego się polskiego społeczeństwa. Aby problem wielkiej płyty w Polsce rozwiązać w sposób właściwy, kompletny i trwały, niezbędne jest podjęcie kompleksowych działań skupiających się kolejno na: wczesnym uświadomieniu sobie i zrozumieniu skali problemu, dającym możliwość dokładnego zaplanowania i podjęcia działań naprawczych, aktywizacji i integracji społeczności osiedli wielkopłytowych - zaangażowania ich w procesy rewitalizacyjne a także przygotowania budżetu i uchwał prawnych, dających pole manewru do działań naprawczych oraz podjęcie czynności remontowych, wzorując się na doświadczeniach krajów zachodnich, umiejętnie przenosząc je na rodzimy grunt.

Good practices in the creation of the Commune Revitalization Program – cooperation between the University of Adam Mickiewicz and the City of Kalisz, The entry of the Revitalization Act on November 18, 2015 enabled municipalities to efficiently plan and conduct the process of moving degraded areas out of the crisis. The Act introduced key regulations affecting the programming of revitalization in Poland. One of the most important instruments is the Municipal Revitalization Program. In order to be able to fully use the potential of this document, we should look for solutions that allow creating the most comprehensive solutions. One of the examples of such activities is cooperation between the university and the local government. Thanks to this combination of practical knowledge of officials with theoretical knowledge of academic experts, we can say that it is a project unique in the country. It is also unique due to the fact that spatial economy students who actively participated in the document creation process were included in the work. The aim of the work is to present the course of the cooperation process of the University of Adam Mickiewicz with the Office during the preparation of the Municipal Revitalization Program for the city of Kalisz and showing the role that the students included in the project played in this project

O przeszłości i przyszłości języka mniejszości górnołużyckiej na terenie Niemiec.

Public spaces designed in a reasonable way make up an element that heals the city. They are both areas dedicated to collective recreation and a catalyst for social activities. Regarding a rational space exploitation, a reuse of grounds that are being liberated as a result of cities reorganization and revitalization of postindustrial areas should be a clue. The latter represent a unique esthetic virtues due to specificity of their original function. Comparison of the selected designs and scientific approaches had been made in order to take the floor in a debate about devastated areas revitalisation and city – and center-making capability of cultural investments. The importance of psychological links between human and his environment is set down by the presence of features defining the open form in a mentioned projects.

The author shows the activity of the inhabitants in the process of revitalization which took place in Poznan at the turn of the 20. and 21. century. Overview of actions demonstrates the transformation of instruments and methods of conduct, but also is a presentation process of self-education of all participants: the associations, municipal authorities and residents. Relevant are also the examples of intentional educational and cultural initiatives addressed to the residents and held with residents in the framework of the Urban Renewal Program. Accumulation of these activities led to stimulate of civic awareness, neighborly relationship and local identification, but also initiated the transformation of individual mental. As a result, they developed a multi-threaded relationship: realization by the people of the right to co-decision and shared responsibility influences the attitudes of representatives of the local authorities and a kind of reciprocal social education, leaning to the subjective treatment of all participants of social processes.

Artykuł prezentuje autorskie narzędzie badawcze, opracowane w ramach pracy dysertacyjnej realizowanej na Wydziale Architektury Politechniki Poznańskiej. Instrument ten ma na celu delimitację terenów kluczowych dla rozwoju śródmiejskich przestrzeni kulturowych, a następnie określenie możliwych form ich przekształcania. Zintegrowany system przestrzeni kulturowych oraz Kulturowa oferta inwestycyjna uzupełniają warsztat urbanistów o narzędzia wspierające kreację przestrzeni publicznych o wysokim standardzie użytkowym i przestrzenno-społecznej atrakcyjności.

Artykuł został oparty na wynikach badań opublikowanych w monografii pt. „Almeida – O Castelo de D. Dinis e a Fron- teira de Portugal / The Castle of King Dinis and the Frontier of Portugal” (Câmara Municipal de Almeida, 2013), która zachęcała do refleksji na temat rewaloryzacji obszaru zamku twierdzy Almeida. Twierdza to jeden z najważniejszych przykładów nowożytnej architektury obronnej w Portugalii o ogromnym znaczeniu dla kulturowego dziedzictwa, natomiast zamek i teren wokół stanowi zabytek archeologiczny o szczególnym znaczeniu dla historii kraju i historiografii nowożytnej obronności. Pierwsze fortyfikacje po przeciwnej stronie naturalnej granicy pomiędzy Portugalią i Hiszpanią stawiał tu król Dionizy I, co w roku 1297 utorowało drogę do podpisania traktatu pokojowego w Alcañices, a w wiekach późniejszych miały tu miejsce ważne zdarzenia o historycznym znaczeniu dla formowania się świadomości narodowej Portugalczyków.

The main issue of this article are eco-bridges, pedestrian-friendly imaginary sites (enclave) of greenery in urban tissues. Discussed cases include the implementations of projects such as: the High Line in New York and the Garden Bridge in London. The main theme of the article is to compare the green bridges in the urban tissue embedded with “living root bridges”. The author of the article highlights the potential limits for “living root bridges” in the urban tissue, resulting from the climate, time of their creation and limits of urban space. She also notes the strong tendency to create green areas in the “concrete” urban structure, but also the use of artificial materials in tissue of “living root bridges”.

It is worth mentioning that despite of the decrease of coal generation in the energy mix, the fuel remains crucial for energy sector stabilizing the energy system and securing the energy supply in Poland as well as has a positive impact on the energy security of the European Union. The development of renewable energy will be possible with conventional energy compensating the unstable operation of renewable energy sources as climate conditions in Poland do not allow for the sustainable usage of renewable energy sources and thus, their effective utilization. The modernization of 200 MW energy generating units as well as the possible construction of 2–3 similar units will enable the stabilization of the amount of electricity in the transmission grid. The modern and modernized 200 MW energy generating units are able to maintain grid operation if needed and it will be easier to phase them out gradually as prosumer energy and energy storage technologies are being developed. Due to the held and planned general and additional generation capacity auctions for years following 2020, we are assured that despite the substantial increase of distributed generation sources in Poland’s energy mix, the electricity supply to end-users will be stable and safe.