Nauki Humanistyczne i Społeczne

Nauka

Zawartość

Nauka | 2025 | No 4

Abstrakt

Tekst podsumowuje 20 lat działalności rocznika naukowego „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” (2005–2025), wydawanego przez Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN. Czasopismo powstało jako interdyscyplinarne forum prezentacji badań nad Holokaustem, łącząc historyków, socjologów, literaturoznawców i psychologów. Każdy tom poświęcony był innym aspektom Zagłady, m.in. relacjom polsko-żydowskim, kolaboracji, pomocy Żydom, roli Kościoła, kiczowi holokaustowemu, źródłom historycznym, powojennym rozliczeniom czy psychologicznym aspektom traumy. Wydawnictwo borykało się z problemami finansowymi i niską punktacją ministerialną, co utrudniało pozyskiwanie nowych tekstów. Mimo trudności, pismo zachowało wysoki poziom merytoryczny i międzynarodowy zasięg, publikując także wersje anglojęzyczne. W ostatnich latach redakcja mierzy się z wyzwaniami związanymi z polityką historyczną, zmianami w składzie oraz niepewnością co do przyszłości wydawnictwa.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Dariusz Libionka
1
Barbara Engelking
1

  1. Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Instytutu Filozofii i Socjologii PAN

Abstrakt

Wdrożenie w Polsce systemu bolońskiego, a w szczególności wyodrębnienie studiów pierwszego i drugiego stopnia, spowodowało znaczące zmiany w programach nauczania oraz organizacji procesu nauczania. Jeden z celów tego procesu – nazywany mobilnością – dał studentom okazję do zmiany uczelni po uzyskaniu dyplomu studiów pierwszego stopnia. W artykule przedstawiono wyniki analiz tego procesu w podziale na typy uczelni (zdefiniowane na podstawie składu konferencji rektorów uczelni różnych typów) i wskazano w nich na znaczące zróżnicowanie omawianego procesu w zależności od typu uczelni, a także – w przypadku politechnik i uniwersytetów – na związek natężenia tego procesu z pozycją w rankingu uczelni wyższych.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marek Rocki
1

  1. Instytut Rozwoju Gospodarczego, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa

Abstrakt

Fundacja Zakłady Kórnickie została ustanowiona ustawą sejmową w roku 1925 dzięki darowiźnie hr. Władysława Zamoyskiego oraz jego matki Jadwigi Zamoyskiej z Działyńskich, którzy cały swój majątek nieruchomy i ruchomy położony w Wielkopolsce i Małopolsce oddali Narodowi Polskiemu. W roku 1952 Fundacja została rozwiązana, a cały jej majątek został formalnie przypisany Polskiej Akademii Nauk, która powstała rok wcześniej i została wyposażona w odpowiednie cele statutowe. Ten fakt stał się w końcu lat 90. podstawą do podjęcia intensywnych zabiegów o restytucję Fundacji, która ostatecznie została dokonana w roku 2001. Od tego czasu Fundacja wzorowo zarządza majątkami rolnymi o powierzchni 4200 ha położonych w kilku powiatach wielkopolskich, wspierając w szkołach patronackich uzdolnioną młodzież oraz podejmując liczne inicjatywy edukacyjne, kulturalne i wydawnicze.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej B. Legocki
1

  1. Instytut Chemii Bioorganicznej PAN, Poznań

Abstrakt

Ekonomia, czy szerzej nauki ekonomiczne, mają w powszechnym odbiorze reputację dziedziny suchej, hermetycznej i skupionej głównie na liczbach, modelach i wskaźnikach. W oczach opinii publicznej postrzegane są jako dziedzina chłodna, modelowa i technokratyczna – zdominowana przez wykresy, schematy, algorytmy, równania i hermetyczny, często niezrozumiały język. W klasycznej anegdocie Carlyle nazwał ekonomię „posępną nauką” (dismal science), kontrastując ją z bardziej natchnionymi dziedzinami, jak: filozofia, literatura czy sztuka. Mimo to moja odpowiedź na zadane w tytule pytanie jest jednoznacznie twierdząca, albowiem to właśnie nauki ekonomiczne pozwalają zrozumieć fundamentalne mechanizmy funkcjonowania współczesnych społeczeństw, uczą, jak myśleć o ograniczoności zasobów, o kompromisach, jakie musimy podejmować, i o strukturze decyzji, które kształtują nie tylko rynek, ale i życie codzienne. W uzasadnieniu mojej odpowiedzi chciałbym wskazać pięć powodów, dla których ekonomia może przyciągać umysły nie tylko swoją użytecznością, ale również poznawczą głębią i strukturą estetyczną Niniejsze opracowanie stanowi próbę rozwinięcia tych argumentów i ich osadzenia w szerszym kontekście współczesnych nauk społecznych. Z drugiej strony trzeba dostrzegać także niedoskonałości i ograniczenia nauk ekonomicznych, które mogą osłabiać fascynację nimi.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marian Gorynia
1

  1. Katedra Konkurencyjności Międzynarodowej, Instytut Gospodarki Międzynarodowej, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Abstrakt

W przyjętych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego rekomendacjach dotyczących nowego modelu ewaluacji działalności naukowej znajduje się założenie, że zwiększona zostanie rola popularyzacji przy ocenianiu osiągnięć w poszczególnych dyscyplinach naukowych. Wprawdzie dotąd nie wiadomo, jak to miałoby wyglądać w praktyce, jednak poza dyskusją zdaje się być to, że powinno to być takie popularyzacje, które przyczyniają się albo do upowszechnienia wiedzy o prowadzonych przez uczonych badaniach i uzyskiwanych w nich wynikach, albo też są pomocne przy ich praktycznym wdrażaniu. Wymaga to uważniejszego przyjrzenia się różnym ich formom. W tym artykule wyróżniam cztery formy popularyzacji, tj. publicystykę, biografistykę, dokumentalistykę i eseistykę. Jest ich oczywiście więcej. Jednak już na podstawie tych, które są przeze mnie analizowane, można powiedzieć, że miały one i mają różną wartość dla nauki.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Zbigniew Drozdowicz
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

Abstrakt

Artykuł analizuje zasadność i konsekwencje lokalizowania turbin wiatrowych w lasach w kontekście transformacji energetycznej. Punkt wyjścia stanowi konstatacja, że w wielu krajach o znaczącym udziale lasów rośnie presja planistyczna energetyki wiatrowej na tereny leśne. Na podstawie poszerzonego przeglądu literatury (recenzowanej i „szarej”, z kwerendą wielojęzyczną) syntetyzujemy znane mechanizmy oddziaływania na ptaki i nietoperze: (1) kolizje; (2) efekty fragmentacji i utraty siedlisk wynikające z „urbanistyki leśnej” (drogi, place montażowe); (3) efekty akustyczno-wizualne mogące modyfikować zachowania terytorialne i komunikacyjne. Wykazujemy dużą zmienność przestrzenną i sezonową ryzyka: zarówno u nietoperzy, jak i ptaków szczyty śmiertelności przypadają w okresie aktywności wędrówkowej, późnym latem i jesienią, a wartości śmiertelności bywają wysokie na zalesionych grzbietach górskich. Zwracamy uwagę na ograniczenia dowodowe: rzadkość projektów BACI, niedostatek danych łączących aktywność zwierząt z faktyczną śmiertelnością oraz problemy reprezentatywności doboru stanowisk. Omawiamy strategie minimalizacji (hierarchia: unikanie 6 minimalizacja 6 kompensacja), w tym planowanie przestrzenne z wykluczaniem korytarzy migracyjnych, systemy detekcji i wyłączeń warunkowych oraz ograniczanie ingerencji infrastrukturalnej. Konkludujemy, że choć narzędzia ograniczania śmiertelności są w szybkim tempie doskonalone, racjonalne decyzje wymagają monitoringu adaptacyjnego i jawnych progów działania. Zasadnicza przesłanka pozostaje niezmienna: każdy sposób wytwarzania energii generuje koszty środowiskowe – celem polityk i praktyk powinno być ich świadome redukowanie.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Piotr Tryjanowski
1 2
ORCID: ORCID
Łukasz Dylewski
3
ORCID: ORCID
Janusz Kloskowski
3
ORCID: ORCID
Marta Kornelia Nowak
3
ORCID: ORCID
Łukasz Myczko
3
ORCID: ORCID
Andrzej Węgiel
4
ORCID: ORCID

  1. Katedra Zoologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu & Institute for Advanced Study
  2. Technical University of Munich, Germany
  3. Katedra Zoologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
  4. Katedra Urządzania Lasu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Abstrakt

W artykule wskazano na trzy konteksty dyskusji o Polskiej Komisji Akredytacyjnej (PKA), której zarzuca się nieuprawnione tworzenie prawa powszechnie obowiązującego i nadmierną niezależność. Wskazano na historyczne uwarunkowania powołania PKA, kontrowersyjne zarzuty stawiane jej w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz na skutki obecności polskich uczelni w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego i na rynku północnoamerykańskim.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marek Rocki
1

  1. Instytut Rozwoju Gospodarczego, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa

Abstrakt

Raport przedstawia kompleksową analizę zagrożeń powodziowych w Polsce oraz rekomendacje służące odbudowie i wzmocnieniu odporności społecznej, infrastrukturalnej i środowiskowej. Zespół omawia historyczne i współczesne powodzie, ich przyczyny – zarówno naturalne, jak i antropogeniczne – oraz skutki dla ludzi, gospodarki i ekosystemów. Dokument podkreśla konieczność zintegrowanego zarządzania ryzykiem powodziowym, obejmującego prewencję, ochronę, gotowość, reagowanie i odbudowę. Wskazuje na potrzebę stabilnej, długofalowej strategii państwa, opartej na wiedzy naukowej, współpracy międzyinstytucjonalnej i szerokim udziale społecznym. Wśród proponowanych działań znajdują się, m.in. zwiększanie retencji, renaturyzacja cieków, ograniczenia w zagospodarowaniu terenów zalewowych, wzmacnianie infrastruktury krytycznej oraz rozwój systemów monitoringu i edukacji. Raport akcentuje komplementarność metod technicznych i nietechnicznych oraz konieczność ich dostosowania do warunków lokalnych, aby skutecznie minimalizować ryzyko i konsekwencje powodzi.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Tomasz Walczykiewicz
Mateusz Balcerowicz
Marta Barszczewska
Jerzy Grela
Tomasz Kałuża
Stanisław Kostecki
Leszek Książek
Piotr Parasiewicz
Wioletta Rogula-Kozłowska
Michał Szydłowski
Janusz Zaleski
Anna Łoboda

Autorzy i Afiliacje

Paweł M. Rowiński
1 2

  1. Instytut Geofizyki PAN
  2. Komitet Nauk o Wodzie i Gospodarki Wodnej przy Prezydium PAN

Instrukcja dla autorów

NAUKA jest czasopismem Polskiej Akademii Nauk wydawanym kwartalnie w języku polskim lub angielskim. Czasopismo publikuje recenzowane prace naukowe, artykuły przeglądowe, polemiczne, wspomnieniowe, recenzje oraz listy do redakcji.

Wszystkie materiały do publikacji prosimy przesyłać drogą elektroniczną do sekretariatu redakcji lub do członków Komitetu Redakcyjnego. Artykuły należy przygotować za pomocą standardowego edytora tekstu. Tekst nie powinien zawierać poprawek, podkreśleń i spacjowań. Kolejne akapity należy rozpoczynać wcięciem. Do pracy prosimy dołączyć streszczenie (maksymalnie 250 słów) oraz słowa kluczowe (trzy do ośmiu). Jeśli praca napisana jest w języku polskim, to wówczas tytuł pracy, słowa kluczowe oraz streszczenie należy dostarczyć również w języku angielskim. Ilustracje prosimy przesłać w oddzielnych plikach, niezależnie od tego, czy zostały one umieszczone także w pliku z tekstem. Jakość ilustracji powinna pozwalać na ich bezpośrednią reprodukcję oraz skalowanie do formatu czasopisma. Fotografie i ilustracje w formie map bitowych muszą posiadać rozdzielczość wynoszącą co najmniej 300 dpi i być zapisane w typowym formacie graficznym. Zamieszczanie ilustracji barwnych wymaga uzgodnienia z redakcją.

Wraz z plikiem zawierającym artykuł i plikami z ilustracjami należy przesłać:

a) pismo, w którym pierwszy autor zwraca się do redakcji o wydrukowanie pracy w czasopiśmie (formalne zgłoszenie materiału do publikacji w kwartalniku NAUKA), podaje swój adres, afiliacje, adres e-mailowy oraz podpis wraz z podaniem tytułu naukowego;

b) pisemne oświadczenie, że praca nie była dotąd ogłoszona drukiem i nie została złożona w innej redakcji. W przypadku wykorzystywania rycin (lub innych elementów) uprzednio publikowanych lub pochodzących od innych autorów należy dołączyć pisemną zgodę autorów i wydawnictwa na ich wykorzystanie;

Literatura przedmiotu powinna być umieszczona na końcu pracy w układzie sekwencyjnym (odwołanie w tekście, np. [1]) lub alfabetycznym typu „autor-rok” (odwołanie w tekście, np. (Ziman J., 1978)).

Artykuł:

Watson J.D., Crick F.H.C., Molecular structure of nucleic acids. Nature 1953, nr 171,

s. 737–738.

Książka:

Ziman J., Reliable knowledge. Cambridge University Press, Cambridge 1978, s. 124–157.

Rozdział w książce:

Klemensiewicz Z., Przekład jako zagadnienie językoznawstwa, [w:] O sztuce tłumaczenia, pod redakcją M. Rusinka, Wrocław 1955, Zakład im. Ossolińskich, s. 85–97.

Tytuły artykułów w literaturze przedmiotu powinny być podane w oryginalnym brzmieniu, a skróty tytułów czasopism według Web of Science: Standard journal abbreviations oraz wykazów narodowych i branżowych. Spis piśmiennictwa nie powinien zawierać niepublikowanych danych, informacji prywatnych lub prac w przygotowaniu. Odwoływanie się do takich źródeł może występować jedynie w tekście.

Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji