Humanities and Social Sciences

Ruch Literacki

Content

Ruch Literacki | 2021 | No 2 (365)

Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

This article presents a reappraisal of the concept of the 1890–1918 literary period from the perspective of sociology of literature, and in particular Pierre Bourdieu’s theory of literary field ( le champ littéraire), set out in his Les règles de l’art (1992). It goes without saying that the turn of the 19th century saw the emergence of a modernist movement, or, an autonomous literary field, dedicated to ‘pure’ art and literature, divorced from any social obligations. Within the Bourdieuesque perspective the dynamics of the literary field can be examined from a number of perspectives with the aim of assessing the success or failure of its strategies of consecration (i.e. the building of legitimacy and prestige), the habitus of its key figures, or its role as a space of mediation between external forces ( les logiques externs) and the autonomy of literary production. The ultimate aim of conducting all those probes is to validate the claim that the 1890–1910 modernist literary field was indeed autonomous. In fact, its emergence in Poland bore a marked resemblance to the developments in mid-19th century French literature, as described by Bourdieu. The peculiar character of the Polish literary field resulted mainly from the one external factor, Poland’s political status until the declaration of independence in 1918.
Go to article

Bibliography

● Berent W., Próchno, oprac. J. Paszek, wyd. II, Wrocław 1998.
● Bourdieu P., Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, przeł. P. Biłos, Warszawa 2005.
● Bourdieu P., Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, przeł. A. Zawadzki, Kraków 2001.
● Brzozowski S., My młodzi, [w:] Programy i dyskusje literackie Młodej Polski, oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, wyd. III, Wrocław 2000.
● Casanova P., Światowa republika literatury, przeł. E. Gałuszka, A. Turczyn, Kraków 2017.
● Czabanowska-Wróbel A., „Kolega, rówieśnik, towarzysz i przyjaciółka”. Miejsce Maryli Wolskiej wśród lwowskich Płanetników, „Ruch Literacki”, 2019, nr 2.
● Czabanowska-Wróbel, A., Wacław Rolicz-Lieder niewczesny i nowoczesny, „Wiek XIX” 2017.
● Franczak J., Błądzące słowa. Jacques Rancière i filozofia literatury, Warszawa 2017.
● Franczak J., Jacques Rancière: historia literatury i polityka, „Teksty Drugie”, 2012, nr 3.
● Głowiński M., Ekspresja i empatia. Studia o młodopolskiej krytyce literackiej, Kraków 1997.
● Heinich N., Być artystą. Rzecz o przekształceniach statusu malarzy i rzeźbiarzy, przeł. L. Mazur, Warszawa 2007.
● Heinich N. , Socjologia sztuki, przekład A. Karpowicz, Warszawa 2010.
● Jankowicz G., Marecki P., Palęcka A., Sowa J., Warczok T., Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu, Kraków 2014.
● Kaufman J., Ego. Socjologia jednostki, przeł. K. Wakar, Warszawa 2004.
● Kluba A., Autotelizm, [w:] Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918. Pojęcia, terminy, zjawiska, przekroje, t. 1, red. J. Bachórz, G. Borkowska, T. Kostkiewiczowa, M. Rudkowska, M. Strzyżewski, Toruń 2016.
● Lahire B., La Condition littéraire. La double vie des écrivains, Paryż 2006.
● Lahire B. , Podwójne życie pisarzy, przeł. I. Okulska, [w:] Socjologia literatury. Antologia, red. G. Jankowicz, M. Tabaczyński, Kraków 2015.
● Leśmian B., Szkice literackie, oprac. J. Trznadel, Warszawa 2011.
● Matuchniak-Krasuska A., Zarys socjologii sztuki Pierre’a Bourdieu, Warszawa 2010.
● Matuszek G., Stanisław Przybyszewski – pisarz nowoczesny, Kraków 2008.
● Miodońska-Brookes E., „Sprzykrzyły mi się biedne słowa…” czyli krytyk przeciw poecie, [w:] K.M. Górski, Wiersze wybrane, Kraków 1987.
● Niedźwiedź D., Jak Tadeusz Żeleński stworzył Boya. Strategie, autokreacje, wizerunki, rozprawa doktorska, Uniwersytet Jagielloński 2021.
● Okulicz-Kozaryn M., Okulicz-Kozaryn R., Tropami Bractwa Wielkiego Dzwonu. Szkice o literaturze przełomu XIX i XX wieku, Poznań 2020.
● Paczoska E., Stolica nowoczesności? W poszukiwaniu „tekstu lwowskiego”, [w:] Moder-nistyczny Lwów. Teksty życia, teksty sztuki, pod red. E. Paczoskiej i D.M. Osińskiego, Warszawa 2009.
● Popiel M., Wyspiański. Mitologia nowoczesnego artysty, Kraków 2007.
● Potocki A., Polska literatura współczesna, cz. I, Kult zbiorowości 1860–1890, Warszawa 1911.
● Rancière J., Polityka literatury, przeł. J. Franczak, [w:] Socjologia literatury. Antologia, red. G. Jankowicz, M. Tabaczyński, Kraków 2015.
● Rolicz-Lieder W., Poezje wybrane, wstęp, wybór i oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków 2003.
● Siwiec M., Norwid, Baudelaire i reguły sztuki, „Teksty Drugie”, 2020, nr 5.
● Skucha M., Niesytość pragnienia. W kręgu młodopolskiej liryki kobiet, Kraków 2016.
● Szczepańska A., Chimera. Tekstowa kolekcja Zenona Przesmyckiego, Gdańsk 2009.
● Wolska M., Obertyńska B., Wspomnienia, Warszawa 1974.
● Wyspiański S., Dzieła zebrane, t. 11, Rapsody, hymny, wiersze, Kraków 1961.
● Zabawa K., „Cień niesytej duszy”, [w:] M. Wolska, Poezje wybrane, Kraków 2002.
● Zarychta P., Widzialność tłumacza jako kapitał. O działalności Ryszarda Wojnakowskiego na przykładzie serii „Śpiewać to być. Współcześni poeci austriaccy znani i nieznani”, [w:] Wyjść tłumaczowi naprzeciw. Miejsce tłumacza w najnowszych badaniach translato-logicznych, red. J. Kita-Huber, R. Makarska, Kraków 2020.
● Ziejka F., Paryż młodopolski, Warszawa 1995.
● Zięba J., Pieniądz i słowo. Nowoczesne paradoksy Leśmianowskiego języka poetyckiego, „Teksty Drugie”, 2010, nr 6.
Go to article

Authors and Affiliations

Anna Czabanowska-Wróbel
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Bibliography


● Baudrillard Jean, Ekliptyka seksu, [w:] tegoż, O uwodzeniu, przeł. J. Margański, Warszawa 2005.
● Bieńczyk Marek, Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty, Warszawa 1998.
● Chmielowski Piotr, „Wigilie” Stanisława Przybyszewskiego, „Dziennik Polski”, nr 184, 1899.
● Dybel Paweł, Refleksje wokół diagramu różnicy seksualnej Jacques’a Lacana, [w:] Krytyka feministyczna. Siostra teorii i historii literatury, pod red. G. Borkowskiej, L. Sikorskiej, Warszawa 2000.
● Freud Zygmunt, Przyczynki do psychologii życia miłosnego. III. Tabu dziewictwa (1918 [1917]), [w:] tegoż, Życie seksualne, przeł. R. Reszke, Warszawa 1999.
● Gutowski Wojciech, Stanisław Przybyszewski, czyli próba nadrealistyczna, [w:] tegoż, Nagie dusze i maski (O młodopolskich mitach miłości), Kraków 1992.
● Kuncewiczowa Maria, Fantasia alla polacca, Warszawa 1979.
● Morgenstern G., Stanislaus Przybyszewski: Vigilien, „Die Gesellschaft“, s. 116, 1895.
● Matuszek Gabriela, Melancholik, mistyk, narcystyczny kochanek, samotny homo dolorosus, wstęp do S. Przybyszewski, Poematy prozą, wybór, opracowanie tekstu, komentarz edytorski G. Matuszek, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003.
● Matuszek Gabriela, Stanisław Przybyszewski – pisarz nowoczesny. Eseje i proza – próba monografii, Universitas, Kraków 2008.
● Nietzsche Friedrich, Tako rzecze Zaatustra, przeł. W. Berent, Gdynia 2021.
● Podraza-Kwiatkowska Maria, Stanisław Przybyszewski. Proza symboliczno-halucynacyjna, [w:] tejże, Literatura Młodej Polski, Warszawa, 1992.
● Prus Bolesław, Młoda literatura polska, „Kurier Codzienny” nr 15, 1899.
● Przybyszewski Stanisław, Listy, zebrał, życiorysem, wstępem i przypisami opatrzył Stanisław Helsztyński, t. 1, Warszawa 1937; t. 2, Gdańsk 1938.
● Przybyszewski Stanisław, Vigilien, S. Fischer Verlag, Berlin 1895.
● Przybyszewski Stanisław, Vigilien. Zweite Auflage, F. Fontane & Co, Berlin 1901.
● Przybyszewski Stanisław, Z cyklu Wigilii, [w:] tegoż, Poematy prozą, Księgarnia Polska B. Połonieckiego, Lwów 1899.
● Przybyszewski Stanisław, Z psychologii jednostki twórczej. II. Ola Hansson, [w:] tegoż, Synagoga szatana i inne eseje, wyboru dokonała, wstępem opatrzyła i przetłumaczyła z języka niemieckiego G. Matuszek, Oficyna Literacka, Kraków 1997.
● Schluchter Manfred, Stanislaw Przybyszewski und seine deutschsprachigen Prosawerke 1892–1899, Ludwigsburg/Württ 1969.
● Rosenbaum Richard, Epos des 18./19. Jahrhunderts, „Jahresberichte für neuere Literaturgeschichte“, IV 3: 468/9, 1895.
● Runkel F., Der Übermensch im erotischen Roman, „Der Zeitgeist“. Sonntagsbeilage zum „Berliner Tageblatt“ Nr. 17, 1895.
● Servaes Franz, Zwei Apokalyptiker. Ein Stückchen Zeitpsychologie, „Die Gegenwart“ Nr. 15, 1894.
● Servaes Franz, Vigilien, Kritik und Kunst. Streifzüge, „Neue Deutsche Rundschau”, s. 168, 1895.
● Włast [Komornicka Maria], Powieść, „Chimera”, nr 14, 1902.
● Wojnowska Bożena, „Nad morzem Stanisława Przybyszewskiego. Mistyka i płeć, [w:] Stani-sław Przybyszewski. W 50-lecie zgonu pisarza, pod red. H. Filipkowskiej, Ossolineum, 1982.
● Wyka Kazimierz, Przybyszewski i my, [w:] tegoż: Stara szuflada i inne szkice z lat 1932–1939, oprac. M. Urbanowski, Kraków 2000.
● Zaleski Krzysztof, Polskie chucie, „Teksty” nr 1, 1974.

Go to article

Authors and Affiliations

Gabriela Matuszek-Stec
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

This article portrays a pair of artistically gifted women, Wanda Młodnicka née Monné (1850–1923) and her daughter Maryla Wolska (1873–1930), each with a diverse range of interests, including painting, music, and, first and foremost, literature. Their achieve-ment (both original works and translations) achievement has been largely forgotten. This article attempts to find out what inspired the two women, to identify those points of their artistic endeavor they had in common and those that determined their individual profiles, while paying special attention to the mother-daughter relationship.
Go to article

Bibliography

● Bajda Justyna, Kolor w poezji Maryli Wolskiej, „Litteraria” 2009, z. XXXVII, s. 133–151.
● Berger Barbara, Artur Młodnicki, http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/artur-mlodnicki, dostęp: 13.03.2020.
● Czabanowska-Wróbel Anna, Baśń w literaturze Młodej Polski, Kraków 1996.
● Domański Michał, Karol Młodnicki, http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/karol--mlodnicki, dostęp: 13.03.2020.
● Hutnikiewicz Artur, Lwowskie „Zaświecie”, http://www.lwow.home.pl/semper/maryla. html, dostęp: 13.03.2020.
● Komorowska Małgorzata, Marcella Sembrich-Kochańska. Życie i śpiew, Warszawa 2008.
● Komorowska Małgorzata, Multarzyński Juliusz, Marcella Sembrich-Kochańska: artystka świata, wyd. 2 zmienione i poszerzone, Warszawa 2016.
● Kosińska Małgorzata, Stanisław Niewiadomski, http://culture.pl/pl/tworca/stanislaw-niewiadomski, dostęp: 13.03.2020.
● Marcelina Sembrich-Kochańska, [w:] Encyklopedia Teatru Polskiego, http://www.encyklopediateatru.pl/osoby/41175/marcelina-sembrich-kochanska, dostęp: 13.03.2020.
● Nicieja Stanisław Sławomir, Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986, Wrocław 1989.
● Niklewicz Anna, Pamięć i zapomnienie w poezji Maryli Wolskiej, „Ruch Literacki” 2016, z. 1, s. 91–109.
● Pieciul-Kamińska Eliza, Polskie adaptacje „Dziadka do orzechów i Króla Myszy” E.T.A. Hoffmanna, „Przekładaniec” 2013, nr 27, s. 91-114.
● Podraza-Kwiatkowska Maria, Dante – Rosetti – Maryla Wolska, [w:] tejże, Labirynty – kładki – drogowskazy. Szkice o literaturze od Wyspiańskiego do Gombrowicza, Kraków 2011, s. 181–196.
● Panek Wacław, Marcelina Sembrich-Kochańska – najsłynniejsza śpiewaczka polska, http://maestro.net.pl/document/ksiazki/Sembrich.pdf, dostęp: 13.03.2020.
● Powiastki podług J.C. Andersena, oprac. W. Młodnicka, il. M.M., część II, Lwów 1890.
● Sidorski Dionizy, Może przebaczą nam duchy. Historia miłości Artura Grottgera i Wandy Monné, wyd. 3, Białystok 1997.
● Sierotwiński Stanisław, Maryla Wolska – poetka srebrnych słów, „Prace Historycznoliterackie Katedry Historii Literatury Polskiej WSP”, Katowice 1962.
● Sierotwiński Stanisław, Maryla Wolska. Środowisko, życie, twórczość, Wrocław 1963.
● Spis prac literackich W. Młodnickiej, maszynopis, Biblioteka Jagiellońska, Archiwum Pawlikowskich, sygn. 11 450 I.
● Studencki Władysław, Młodnicka Wanda z Monné, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXI, Wrocław 1976, s. 412–413.
● Studencki Władysław, Kornel Ujejski w świetle listów, przemówień i pamiętników, Warszawa 1984, s. 14–27 (rozdział: O Wandzie Młodnickiej z domu Moneé).
● Wielkie serce. Korespondencja Kornela Ujejskiego z rodziną Młodnickich. Zebrał, opracował i wstępem opatrzył Z. Sudolski, t. 1 i 2, Warszawa 1992.
● Włodek Przemysław, Kulewski Adam, Lwów: przewodnik, Pruszków 2006.
● Wolska Maryla, Obertyńska Beata, Wspomnienia, Warszawa 1974.
● Wolska Maryla, Poezje wybrane, oprac. K. Zabawa, „Biblioteka Poezji Młodej Polski”, red. M. Podraza-Kwiatkowska, J. Kwiatkowski, Kraków 2002.
● Zabawa Krystyna, „Cień niesytej duszy”, [w:] Poezje wybrane, oprac. K. Zabawa, „Biblioteka Poezji Młodej Polski”, red. M. Podraza-Kwiatkowska, J. Kwiatkowski, Kraków 2002.
● Zabawa Krystyna, Od powiastki do baśni – Andersen według Wandy Młodnickiej i Aleksandra Szczęsnego, [w:] Andersenowskie inspiracje w kulturze i literaturze polskiej, red. H. Ratuszna, V. Wróblewska, Toruń 2017, s. 95–110.
● Zabawa Krystyna, Powiastki dla dzieci Wandy Młodnickiej – „stary” gatunek i zapomniana autorka, [w:] „Stare” i „nowe” w literaturze dla dzieci i młodzieży. Małe formy narracyjne, red. B. Olszewska, O. Pajączkowski, Opole 2017, s. 31–43.
Go to article

Authors and Affiliations

Krystyna Zabawa
1
ORCID: ORCID

  1. Akademia Ignatianum, Kraków
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

At the core of Kazimierz Tetmajer’s lyricism is the perception of transcendental absence, which provokes a range of unsettling reactions like fear, horror, or scorn (irony), and, in turn, the need to regain some sort of balance. This article analyzes all elements of this paradigmatic situation, especially the poet’s owing up to those reactions, his attempts to come to terms with them, and, if possible, to work out a way of converting their negativity into something that he actually wanted. At all times, it seems, he looks hard for the adequate means to express his emotional states. Struggling to express the inexpressible, he performs acts of creation which, however, do not produce anything (i.e. ‘nothing’ or ‘lack’). This outcome sets in motion, largely beyond conscious control, an emotional reaction, the affect of emptiness and lack ( l’affect de vide et de manque). That emptiness constitutes a certain whole, or, more precisely, a negative figuration of lack. Attempts to make sense of it endow it with a new, spatial quality – it is a site where lack becomes nothing ( le néant), but at the same time is reconstituted as a space which can engulf the human subject. This precarious situation defines in a way the human condition. The poet, as Tetmajer’s poetry shows, is stuck in a loop. The creative act is elicited by a lack which he tries to control, fill in, and master, yet all the attempts to find an adequate expression or figuration are in vain. They merely recreate the original absence (lack).
Go to article

Bibliography

● Bobrowska B., „Mythmaking – Shelley i Tetmajer jako piewcy natury (Uwagi na marginesie cyklu „Podczas wiatru z Tatr”), [w:] Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje, pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, P. Próchniaka i M. Stali, Kraków 2003.
● Czabanowska-Wróbel A., Wyobraźnia akwatyczna Młodej Polski, [w:] tejże, Sprzeczne żywioły. Młoda Polska i okolice, Kraków 2013.
● Fazan K., Szczera poza dekadenta. Kazimierz Przerwa-Tetmajer: między epistolografią a sztuką, Kraków 2001.
● Flis-Czerniak E., „Zmierzchów żałoba”. Melancholia w twórczości poetyckiej Kazimierza Przerwy-Tetmajera i Bolesława Leśmiana, [w:] Literackie zmierzchy dziewiętnastowieczności, red. S. Brzozowska, A. Mazur, Opole 2013.
http://sensualnosc.bn.org.pl
● Jakóbczyk J., Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Zbliżenia, Katowice 2001.
● Jasionowicz S., Pustka we współczesnym doświadczeniu poetyckim, Kraków 2009.
● Kęsikowa U., Język poezji Kazmierza Tetmajera, Gdańsk 1988.
● Kochanowski M., „W wir tej nocy diabli biorą” – wiry w poezji modernistycznej. Wstępne rozpoznania, [w:] Noc. Symbol – temat – metafora, t. II: Noce polskie, noce niemieckie, red. J. Ławski, K. Korotkich, M. Bajko, Białystok 2012.
● Okulicz-Kozarynowie M. i R. , Tatry – obraz wszechświata. Interpretacja „Nieskończoności” Kazimierza Tetmajera, [w:] Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje…
● Kurkiewicz M., Tętno epoki. Miejsce i rola motywu krwi w literaturze Młodej Polski, Bydgoszcz 2013.
● Kuźma E., O poetyce negatywnej. Od poetyki do poetologii, od poetologii do metapoetyki, [w:] Poetyka bez granic, pod red. W. Boleckiego i W. Tomasika, Warszawa 1995.
● Kwiatkowski J., Od katastrofizmu solarnego do synów słońca, [w:] Młodopolski świat wyobraźni, studia i eseje pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Kraków 1977.
● Lorentowicz J., Wędrowiec przez pustki, „Tygodnik Ilustrowany” 1913, nr 17.
● Nycz R., Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, wyd. 2, Wrocław 2002.
● Pilch U.M., Afekt wobec braku. Poezja Bolesława Leśmiana, „Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze” nr 7 (2018) Czytanie Leśmiana.
● Pilch U.M., Strach nicości – młodopolska liryka wobec kategorii braku, [w:] Śmiech i strach w literaturze i sztuce przełomu XIX i XX wieku, pod red. H. Ratusznej, M. Kaźmierczyka, A. Łazickiej, Toruń 2019.
● Podraza-Kwiatkowska M., „Wędrowiec przez pustki wieczyste”. O poezji Kazimierza Tetmajera, „Życie Literackie” 1968, nr 24.
● Podraza–Kwiatkowska M., Pustka – otchłań – pełnia. Ze studiów nad młodopolską symboliką inercji i odrodzenia, [w:] tejże, Somnabulicy, dekadenci, herosi, Kraków 1985.
● Próchniak P., „W pustce”. Osiem notatek o jednym wierszu Kazimierza Przerwy-Tetmajera, [w:] Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje.
● Sienkiewicz B., Tetmajer – między obecnością a jej śladem, [w:] Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje, dz. cyt.
● Stala M., Rozbita dusza i jej cień. Pytanie o człowieka w poezji Kazimierza Tetmajera, [w:] tegoż, Pejzaż człowieka. Młodopolskie myśli i wyobrażenia o duszy, duchu i ciele, Kraków 1994.
● Suszek E., Figuracje braku i nieobecności. Miłobędzka, Białoszewski, Kozioł, Kraków 2020.
● E. Bartos, Figury braku. O prozie Stanisława Dygata, Katowice 2016.
● Świeściak A., Melancholia w poezji polskiej po 1989 roku, Kraków 2010.
● Świeściak A., Przemiany poetyki Ryszarda Krynickiego, Kraków 2003.
● Włodarczyk J., Tetmajerowskie credo – o wierszu „Ta trawa, której nikt nie kosi”, [w:] Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje, pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, P. Próchniaka, M. Stali, Kraków 2003.
● Wojda D., Milczenie słowa. O poezji Wisławy Szymborskiej, Kraków 1996.
Go to article

Authors and Affiliations

Urszula Pilch
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

This article deals with the ephemeral magazine Strumień [ The Stream], which represents an all but forgotten chapters in the history of Warsaw modernism. Launched by Wacław Gąsiorowski in 1900, this artistic and literary periodical was inspired by the success of the illustrated weekly Życie [ Life], published since 1897 in Cracow. Aimed primarily at a small elite readership, Strumień was plagued from its inception by financial difficulties. As a result, it had to close down after a few months and made its mark primarily as a target of jokes in Warsaw satirical press.
Go to article

Bibliography

● Bąbiak G., Bibliografia zawartości „Życia" warszawskiego i krakowskiego, „Strumienia" oraz „Chimery", Warszawa 2000.
● Czabanowska-Wróbel A., Wyobraźnia akwatyczna w poezji Młodej Polski, [w:] Sprzeczne żywioły. Młoda Polska i okolice, Kraków 2013.
● Grzymała-Siedlecki A., Witold Noskowski – Józef Ruffer – Stanisław Pieńkowski – Wacław Gąsiorowski, [w:], tenże, Nie pożegnani, Kraków 1972.
● Inwentarz rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, t. VIII: Rękopisy 15061–15320. Papiery Wacława Gąsiorowskiego, opracowała i przygotowała do druku Alina Łongiewska przy udziale Franciszki Sawickiej, pod redakcją Krystyny Korzon, Wrocław–Warszawa–Kraków 1984.
● Łongiewska A., Archiwum Wacława Gąsiorowskiego w zbiorach Biblioteki Ossolineum, „Ze Skarbca Kultury” 1972, z. 23.
● Papiery Wacława Gąsiorowskiego [rękopisy 15061–15320], Biblioteka Zakładu Narodo-wego im. Ossolińskich, Wrocław.
● Pietrkiewicz J., 70 lat bujnego życia (Rozmowa z Wacławem Gąsiorowskim, autorem „Huraganu”), „Tydzień Literacki Polski Zbrojnej” 1939, nr 9, s. 3.
● Programy literackie okresu Młodej Polski, oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, wydanie trzecie przejrzane i uzupełnione, Wrocław 2000.
● Ruszczyc M., Sława, Panie Wacławie! Polacy czasów niewoli, Warszawa 1987.
● Taborski R., „Strumień” W. Gąsiorowskiego i „Ateneum” C. Jellenty. Zapomniane czasopisma warszawskiego modernizmu, „Kronika Warszawy” 1973, z. 3.
● Taborski R., Warszawski dekadent i konspirator, Wacław Gąsiorowski, [w:] Pisarze Młodej Polski i Warszawa, pod red. D. Knysz-Tomaszewskiej, R. Taborskiego, J. Zacharskiej, Warszawa 1998.
Go to article

Authors and Affiliations

Magdalena Sadlik
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

This article is intended as an updated addendum to the history of the reception of Jakub Szela, leader of the peasant uprising in Galicia in 1846, in Franciszek Ziejka’s Złota legenda chłopów polskich [ The Golden Legend of Polish Peasants], published in 1984. It seems that practically all of the accounts of the bloody events of 1846 follow either of two master narratives distinguished by their characteristic patterns of sidetracking and omissions. The two narratives also differ in their contrarian ideological leanings and aesthetic sensitivity. Another important observation concerns the congruence of the narrative written by the gentry and the traditional national history, and a similar congruence of the peasant narrative with the approach of social history.
Go to article

Bibliography

● Anczyc L., Zbój galicyjski z roku 1846, [b.m. 1848].
● Bereza H., Związki naturalne. Szkice literackie, Warszawa 1978.
● Białas S., Jakub Szela. Kim był?, Kraków 2006.
● Bogusz A., Wieś Siedliska-Bogusz. Monografia zebrana z dokumentów i wspomnień rodzinnych ze szczególnym uwzględnieniem wypadków roku 1846 i życiorysu Jakóba Szeli, Kraków 1903.
● Bołoz Antoniewicz K., Wspomnienia misyjne z roku 1846, Poznań 1855.
● Burszta J., Chłopskie źródła kultury, Warszawa 1985.
● Chajec W., „Rabacja na panów”, czyli powstanie chłopów. „Kamena” 1965, z. 4.
● Chłopska (nie)pamięć. Dziedzictwo chłopskości w polskiej literaturze i kulturze, red. G. Grochowski, D. Krawczyńska i G. Wołowiec, Kraków 2019.
● Daszyk K., „Mnóstwo Kainów jest wśród nas”. Rok 1846 i demitologizacja romantyczno-rewolucyjnej tezy o ludzie jako przyszłym wskrzesicielu Polski, [w:] Rewolucja czy praca organiczna drogami do niepodległości? W 150. rocznicę wydarzeń 1846 r., red. M. Drozdowski, Poznań 1997.
● Dembiński S., Rok 1846. Kronika dworów szlacheckich zebrana na pięćdziesięcioletnią rocznicę smutnych wypadków lutego…, Jasło 1896.
● Dębicki L., Z dawnych wspomnień 1846–1848, Kraków 1903.
● Fiećko J., Rok 1846 w romantycznej legendzie literackiej, [w:] Rewolucja czy praca organiczna drogami do niepodległości? W 150. rocznicę wydarzeń 1846 r., red. M. Drozdowski, Poznań 1997.
● Frančić M., Rok 1846 w świadomości historycznej Polaków, [w:] Rewolucja czy praca organiczna drogami do niepodległości? W 150. rocznicę wydarzeń 1846 r., red. M. Drozdowski, Poznań 1997.
● Jabłoneczka. Antologia polskiej pieśni ludowej, oprac. J. Przyboś, Warszawa 1957.
● Janion M. i Żmigrodzka M., Tragedia historyczna 1846 roku, [w:] tychże, Romantyzm i historia, Warszawa 1976.
● Kaczkowski Z, Domek rodzinny II, [w:] tegoż, Pieśni z otchłani, Lwów 1920.
● Kaczkowski Z., Obrazek z powstania r. 1846, „Dziennik Mód Paryskich” 1848, nr 15.
● Kaps K., Nielojalni, bydlęcy, niecywilizowani. Postrzeganie galicyjskich chłopów z czasów ok. 1846 roku w longue durée, [w:] Rok 1846 w Krakowie i Galicji. Odniesienia, interpretacje, pamięć, red. K.K. Daszyk, T. Kargol i T. Szubert, Kraków 2016.
● Kieniewicz S., Ruch chłopski w Galicji w 1846 roku, Wrocław 1951.
● Korczyński P., Śladami Szeli, czyli diabły polskie, Warszawa 2020.
● Koziebrodzki W., Ciocia Tekla, „Niewiasta” 1861, nr 39.
● Koźmian A.E., Rok 1846, Poznań 1868.
● Leder A., Relacja folwarczna, https://krytykapolityczna.pl/kraj/leder-relacja-folwarczna/ (dostęp: 17.02.2021).
● Leszczyński A., Ludowa historia Polski, Warszawa 2020.
● Łuczewski K., Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej, Toruń 2012.
● Markiewka T.S., Gniew, Wołowiec 2020.
● Ostaszewski-Barański K., Krwawy rok. Opowiadanie historyczne, Złoczów 1897.
● Pasieka A., Opór, dominacja i teoria społeczna na przełomie XX i XXI, [w:] Opór i dominacja. Antologia tekstów, red. A. Pasieka, K. Zielińska, Kraków 2015.
● Pigoń S., Uwłaszczenie literackie chłopa, [w:] tegoż, Na drogach i manowcach kultury ludowej. Szkice, Lwów 1939.
● Poklewska K., Krew na śniegu. Rzecz o rabacji galicyjskiej w literaturze polskiej, Wrocław– Warszawa 1986.
● Pol W., Dzieła wierszem i prozą, t. IX, Lwów 1878.
● Porter-Szücs B., Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii, tłum. A. i J. Dzierzgowscy, Warszawa 2021.
● Rauszer M., Bękarty pańszczyzny. Historia buntów chłopskich, Warszawa 2020.
● Rawiński M., Rok 1846 w literackiej legendzie, [w:] Literatura polska wobec rewolucji, Warszawa 1971.
● Rok 1846 w Galicji. Materiały źródłowe, zebrali i opracowali J. Sieradzki i C. Wycech, Warszawa 1958.
● Schnürr-Pepłowski S., Krwawa karta. Opowieść z przeszłości Galicji, Lwów 1896.
● Sloterdijk P., Gniew i czas. Esej polityczno-psychologiczny, tłum. A. Żychliński, Warszawa 2011.
● Słotwiński H., Z krwawych dni, Lwów 1890 (wyd. następne Dębica 2008).
● Stefanowska Z., Literackie role chłopa, [w:] tejże, Mapa romantyzmu polskiego. Pisma z lat 1964–2007, Warszawa 2015.
● Szubert T., Jak(ó)b Szela (14) 15 lipca 1787–21 kwietnia 1860, Warszawa 2014.
● Szujski J., Czyste dusze i mętne dusze, „Dziennik Literacki” 1861, nr 20.
● Śliwa F., Hrabia Wiesiołowski. Dramat historyczny z powstania 1846 r., Mielec 1995.
● Tessarczyk A., Rzeź galicyjska roku 1846, czyli szczegółowy opis dokonanych morderstw, rozbojów i łupiestw, wraz z ważnymi wypadkami, jakie tym okropnym scenom towarzyszyły w związku z intrygami biurokracji, Kraków 1848.
● Traciłowski K.R., Jakub Szela, Puławy-Rudki 2011.
● Ujejski K., Chorał, [w:] tegoż, Wybór poezji i prozy, oprac. K. Poklewska, Wrocław 1992.
● Wolff L., Idea Galicji. Historia i fantazja w kulturze politycznej Habsburgów, tłum. T. Bieroń, Kraków 2020.
● Z. Szymiczkowa [J. Dehnel, P. Tarczyński], Złoty róg, Kraków 2020.
● Ziejka F., Dwie legendy o Jakubie Szeli, „Kwartalnik Historyczny” 1969, nr 4.
● Ziejka F., Jakub Szela, [w:] Życiorysy historyczne, literackie i legendarne, red. Z. Stefanowska i J. Tazbir, Warszawa 1980.
● Ziejka F., Misjonarz pośród rabantów, [w:] Rok 1846 w Galicji. Ludzie, wydarzenia, tradycje. Zbiór studiów, red. M. Śliwa, Kraków 1997.
● Ziejka F., W kręgu mitów polskich, Kraków 1977 (wyd. następne Wesele w kręgu mitów polskich, Kraków 1983).
● Ziejka F., Złota legenda chłopów polskich, Warszawa 1984.
Go to article

Authors and Affiliations

Iwona Węgrzyn
1
ORCID: ORCID

  1. Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

In the course of the 19th century the landscape of the village Mogiła and its environs acquired the status of a religious and cultural heritage site. An ancient mound of the legendary Princess Wanda and the associations of the Kościuszko Uprising (1794) exerted a strong appeal to the imagination of Polish writers and their readers. Moreover, as the article argues, the great reverence which was attached to Cracow, Poland’s old royal capital, rubbed off on Mogiła. Made in 1949, the decision to build Nowa Huta, a giant steelworks and a modern new town, at that very place meant the desecration of a portion of the fabric of Poland’s national heritage.
Go to article

Bibliography


Podmiotowa:

● Duma. O mogiłach Krakusa i Wandy, „Pszczółka Krakowska” 1820, t. 1, nr 5, s. 34–38.
● Bogusławski Wojciech, Cud albo Krakowiaki i Górale, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2005.
● Dąbrowska Maria, Dzienniki powojenne. t. 2: 1950–1954, Czytelnik, Warszawa 1997.
● Ekielski Napoleon, Okolica Mogiły, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2019.
● [Ekielski Napoleon?], O mieście Krakowie, „Szkoła Ludu” 1848, nr 20, s. 156.
● Girtler Kazimierz, Opowiadania. Pamiętniki z lat 1832–1857, t. 2, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1848.
● Jaszowski Stanisław, Listy do Wandy o mistycznych dziejach narodu polskiego, „Pszczółka Krakowska” 1821, t. 2, s. 56–62.
● Jan z Dąbrówki, Komentarz do „Kroniki polskiej” mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2008.
● Jełowicki Aleksander, Moje wspomnienia, nakł. Jana Konstantego Żupańskiego, N. Kamieński i Spółka, Poznań 1877.
● Krokodyl w Krakowie, „Głos Narodu” 1897, nr 201, s. 4.
● Lenartowicz Teofil, Marcin Borelowski-Lelewel, [w:] tegoż, Opowiadanie mazowieckiego lirnika, Marcin Borelowski-Lelewel, Wydawca anonimowy Bendlikon 1865, s. 10–31.
● Łapsiński Józef, Mogiła Wandy, [w:] tegoż, Poezje, Drukarnia Braci Gieszkowskich, Kraków 1829, s. 27.
● Łuszczkiewicz Władysław, Wieś Mogiła przy Krakowie, jej klasztor cysterski – kościółek farny i kopiec Wandy, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1899.
● Norwid Cyprian Kamil, Wanda. Rzecz w obrazach sześciu, [w:] tegoż, Krakus – Wanda. Dwa utwory dramatyczne, Biblioteka Polska, Warszawa 1923, s. 53–74.
● Polewka Adam, Tradycję trzeba przewietrzyć, „Życie Literackie” 1951, nr 1, s. 7.
● Rzesiński Jan Kanty, Groby królów i bohaterów polskich spoczywających w świątyni na Wawelu w Krakowie. Grób IIgi. Wanda, „Pszczółka Krakowska” 1821, t. 2, s. 145–160.
● Wężyk Franciszek, Okolice Krakowa, Drukarnia Mateckich, Kraków 1820.
● Wężyk Franciszek, Wanda. Tragedia w pięciu aktach, Księgarnia Ambrożego Grabowskiego, Kraków 1826.
● Żeromski Stefan, Nawracanie Judasza, Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie, Warsza-wa 1916.

Przedmiotowa:

● Budrewicz Tadeusz, Zapomniany poemat zapomnianego poety („Okolica Mogiły” Napoleona Ekielskiego), [w:] Ekielski Napoleon, Okolica Mogiły, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2019.
● Chwalba Andrzej, Dzieje Krakowa, t. 6: Kraków w latach 1945–1989, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004.
● Dróżdż Mateusz, 114 lat temu grozę w Krakowie siał... krokodyl, „Gazeta Krakowska” 2011, https://gazetakrakowska.pl/114-lat-temu-groze-w-krakowie-sial-krokodyl/ar/433050 (dostęp: 27.02.2021).
● Eliade Mircea, Sacrum a profanum. O istocie sfery religijnej, przeł. B. Baran, Aletheia, Warszawa 2008.
● Eliade Mircea, Sacrum, mit, historia, przeł. A. Tatarkiewicz, PIW, Warszawa 1970.
● Encyklopedia Krakowa, red. A. H. Stachowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa– Kraków 2000.
● Golonka-Czajkowska Monika, Nowe miast nowych ludzi. Mitologie nowohuckie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
● Goryńska-Bittner Barbara, Naród jako sacrum, Zakład Filozofii i Myśli Społecznej, Poznań 1997.
● Grochowska Anna, Kultura w nowym mieście. O rozwoju życia kulturalnego w Nowej Hucie w latach 1949–1956, „Rocznik Biblioteki Kraków” 2019, R. III, s. 217–247.
● Grochowska Anna, Literacki przewodnik po Nowej Hucie, Ośrodek Kultury im. C.K. Norwida, Kraków 2019.
● Grochowska Anna, Święte Wzgórze? Wawel w literaturze, sztuce i kulturze w latach 1795– 1918, Wydawnictwo Libron, Kraków 2021.
● Grodziska Karolina, „Gdzie miasto zaczarowane”. Księga cytatów o Krakowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003.
● Klich-Kluczewska Barbara, Nowa Huta – skąd przychodzimy, [w:] Moja Nowa Huta. Wystawa jubileuszowa, red. K. Jurewicz, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2009, s. 7–27.
● Klimowicz Mieczysław, Wstęp, [w:] Bogusławski Wojciech, Cud albo Krakowiaki i Górale, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 2005, s. L–LXXXV.
● Królikiewicz Grażyna, Wawel w polskiej poezji romantycznej, [w:] Sztuka Krakowa i Galicji w wieku XIX, red. W. Bałus, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 1991, s. 7–23.
● Miezian Maciej, Nie od razu Nową Hutę zbudowano, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Nowej Huty, Kraków 2001.
● Miezian Maciej, Nowa Huta. Socjalistyczna w formie, fascynująca w treści, Wydawnictwo Bezdroża, Kraków 2004.
● Szturc Włodzimierz, Mit fundacyjny narodu w misterium o Wandzie C. K. Norwida, „Prace Polonistyczne” 1989, nr 45, s. 297–308.
● Radwański Kazimierz, Wielkie kopce krakowskie i próba uściślenia ich chronologii, „Rocznik Krakowski” 2003, t. 69, s. 5– 23.
● Rybicka Elżbieta, Zwrot topograficzny w badaniach literackich. Od poetyki przestrzeni do polityki miejsca, [w:] Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje, red. T. Walas, R. Nycz, Universitas, Kraków 2012, 311–344.
● Rybicka Elżbieta, Modernizowanie miasta. Zarys problematyki urbanistycznej w nowo-czesnej literaturze polskiej, Universitas, Kraków 2003.
● Tomasik Wojciech, „Mściwe narodziny”. Esej o Nowej Hucie, „Teksty Drugie” 1999, R. 57, nr 4, s. 37–49.
● Tomasik Wojciech, Anty-Kraków: drugi esej o Nowej Hucie, „Teksty Drugie” 2000, R. 60–61, nr 1–2, s. 61–74.
● Zapomniane dziedzictwo Nowej Huty. Mogiła, red. E. Firlet, M. Lempart, katalog wystawy, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2012.
● Ziejka Franciszek, Relikwiarzem cała ziemia wasza. O święta ziemio, cudna…, [w:] tegoż, Polska poetów i malarzy. Z dziejów walki o tożsamość narodu w czasach niewoli, Bosz, Olszanica 2011.
Go to article

Authors and Affiliations

Anna Grochowska
1
ORCID: ORCID

  1. Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

The author presents a series of publications by Franciszek Ziejka related to his stays in France and Portugal in 1970–1973 (Aix-en-Provence), 1979–1980 (Lisbon) and 1984–1988 (Paris). At that time, Ziejka disseminated knowledge about the language, Polish literature and culture in those universities, and at the same time, in libraries and especially archives, he undertook research on the culture of these countries and the presence of Polish literature and culture. The result was groundbreaking studies on the relationships and contacts of Polish artists and writers with representatives of Western creative circles. In these studies, Ziejka expanded our traditional knowledge of the presence of Polish culture in the West and discovered new traces of it, including those sometimes associated with such famous artists as Chopin, Joseph Conrad or Zygmunt Krasiński.
Go to article

Authors and Affiliations

Jan Okoń
1
ORCID: ORCID

  1. Kraków

Authors and Affiliations

Marian Stala
1

  1. Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

Instructions for authors

„Ruch Literacki” jest czasopismem polonistycznym i publikuje teksty dotyczące literatury polskiej (interpretacje), teorii literatury i komparatystyki.

Propozycje artykułów (do 41 000 znaków) należy przesyłać w wersji drukowanej i elektronicznej: w wersji drukowanej na adres redakcji: ul. św. Jana 28, 31-018 Kraków, w wersji elektronicznej – mailem na adres” ruchliteracki@gmail.com(lub na płycie CD dołączonej do wydruku). Prosimy o dostosowanie aparatu przypisów do zasad obowiązujących w „Ruchu Literackim”. Tekst nie może być wcześniej publikowany.

Prosimy o podanie afiliacji, adresu korespondencyjnego, w tym elektronicznego, a także o dołączenie:

1. streszczenia artykułu (do 1000 znaków),

2. słów kluczowych,

3. bibliografii według wzorca (dostępnego na stronie: https://pbn.nauka.gov.pl/pci/zakres-wymaganych-danych/bibliografia):

W przypadku książki: nazwisko i imię autora, rok, tytuł książki, miejsce wydania: wydawnictwo.

W przypadku rozdziału książki: nazwisko i imię autora, rok, tytuł rozdziału. W tytuł książki, miejsce wydania: wydawnictwo.

W przypadku publikacji w czasopiśmie: nazwisko i imię autora, rok, tytułu artykułu, tytułu czasopisma, zeszytu i stron, na których znajduje się publikacja.

Zgłoszenie artykułu do czasopisma jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na opublikowanie w wersji papierowej i elektronicznej. Redakcja nie zwraca niezamówionych materiałów.

Zasady kwalifikowania publikacji do druku

This page uses 'cookies'. Learn more