Celem prowadzonych badań było określenie zagrożenia dla gleb, wód podziemnych i roślin, jakie może powodować nawożenie osadami z mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków o wydajności nominalnej 46 000 m3/d. Próby gleb pobrano z gospodarstwa rolno-warzywnego. Doświadczenie związane z ługowaniem zanieczyszczeń prowadzono w lizymetrach z PCV (z odpływem wód przesiąkowych). Analizowane osady spełniają zarówno w zakresie chemizmu, jak i biologii wymogi stawiane osadom przeznaczonym do rolniczego wykorzystania. Odcieki z lizymetrów po 8, 16 i 24 tygodniach symulowanego ługowania opadami atmosferycznymi charakteryzują się w czasie badań zmiennym pH (tendencja wzrostowa), przewodnością elektrolityczną (tendencja spadkowa) oraz obniżającą się nieznacznie zawartością metali ciężkich. Przeprowadzone frakcjonowanie metali ciężkich w osadach ściekowych metodą sekwencyjnej ekstrakcji chemicznej wykazało, że występują one głównie w postaci związków trudno uwalniających się do roztworu glebowego (frakcje III, IV, V). Analiza sekwencyjnej ekstrakcji chemicznej przeprowadzona w glebie z zaaplikowanym osadem ściekowym po 24 tygodniach stosowania symulowanych dawek opadów wykazała podobną tendencję występowania metali ciężkich jak w samych osadach, przy czym sumaryczna zawartość ich we frakcjach I-III wynosiła od 18,6% dla Cr do 44,8% dla Zn. Pozostała ilość metali związana była głównie z frakcją V, całkowicie niedostępną dla roślin.

Przeprowadzono kompostowanie odpadów komunalnych z 1 % dodatkiem pyłu metalicznego żelaza, tlenku żelaza(III) i siarczku żelaza(Il). W otrzymanych kompostach oznaczono metodą analizy specjacyjnej udział metalu w formach bioprzyswajalnych oraz oszacowano wpływ procesu kompostowania na jego mobilność. Stwierdzono, że żelazo wprowadzone do odpadów w postaci pyłu metalicznego występuje w kompoście w formach łatwo dostępnych dla roślin, głównie we frakcji węglanowej. W odpadach zanieczyszczonych Fe203 metal jest unieruchomiony we frakcji pozostałości, a proces kompostowania praktycznie nie zwiększa jego mobilności. Przeszło polowa dodatku żelaza w formie FeS pozostaje w odpadach- we frakcji pozostałości, ale po procesie kompostowania stwierdzono wzrost stężenia metalu w bioprzyswajalnej frakcji węglanowej.

Bromiany są dobrze znanymi ubocznymi produktami tworzącymi się podczas ozonowania wód; ich dopuszczalne stężenie w wodach do picia zostało ustalone na poziomie kilku μg/dm3. Techniką analityczną pozwalającą na oznaczanie tak niskich stężeń bromianów, nawet w obecności wysokich stężeń głównych anionów, takich jak chlorki, azotany i siarczany, jest chromatografia jonowa. Niniejszy artykuł przedstawia wyniki oznaczania bromianów w wodach do picia za pomocą dwóch metod chromatografii jonowej. Pierwszą była metoda bezpośrednia, zgodna z ISO 15061 z detektorem konduktometrycznym i granicą wykrywalności 4,5 μg/dm3. Drugą metodą była nowa reakcja derywatyzacji po kolumnie, w której wytwarzane jony tribromkowe były wykrywane za pomocą detektora UV. Granica wykrywalności w tej metodzie wyniosła 0,5 μg/dm3. Obydwie metody są odpowiednie do oznaczania anionów bromianowych, ponieważ dopuszczalna zawartość bromianów w wodach do picia w krajach Unii Europejskiej wynosi 10 μg/dm3•

Wschodnie tereny Polski to obszary cenne przyrodniczo zarówno w skali kraju, jak i Europy. Należy do nich dolina środkowego Bugu, objęta ochroną jako Park Krajobrazowy. W pracy podjęto próbę oceny zanieczyszczenia środowiska metalami ciężkimi na terenie Parku Krajobrazowego ,,Podlaski Przełom Bugu". Badano zawartość metali w opadających pyłach, glebie i mniszku lekarskim (Taraxacum officina/e Webb.) w pięciu miejscowościach położonych na terenie parku. Nie odnotowano przekroczeń dopuszczalnych norm średnich rocznych wartości opadu pyłu, ołowiu i kadmu na terenie Parku, chociaż lokalnie w Janowie Podlaskim stwierdzono podwyższony w stosunku do norm opad ołowiu. Zawartość metali w glebach odpowiadała ,,O" stopniowi zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi. Przy odczynie badanych gleb ok. pH 6- 7, niewielkich stężeniach metali w glebie, pierwiastki: Cd i Pb gromadzą się w mniszku lekarskim w ilościach śladowych. Wyniki badań wskazują, że na terenie Parku Krajobrazowego ,,Podlaski Przełom Bugu" nie występują zagrożenia ze strony metali ciężkich.

The aim of the present work was to analyse the results of investigations on the heavy metals content in the water of the Nakło-Chechło Reservoir. In this study the importance of this element in the characteristic of aquatic environment is stressed. Small content of heavy metals has excluded the possibility of the discharge of municipal and industrial sewage. All of these toxic substance included in water have confirmed that the Nakło- Chechło Reservoir is under strong hydrological and chemical influence of the precipitation and surface run off from the Reservoir basin area.

W niniejszej publikacji przedstawiono charakterystykę hydrologiczną zlewni Potoku Toszeckiego oraz podano wyniki analiz chemicznych wód tegoż cieku. Wykonano je w okresach od marca 1993 do maja 1994 roku oraz od stycznia 1997 do czerwca 1998 roku. Wyniki tych oznaczeń chemicznych porównano z analizami wykonanymi w roku 1976. Opierając się na tych wynikach badań określono jakość wody Potoku Toszeckiego, głównego cieku zasilającego zbiornik zaporowy Pławniowice, oraz przedstawiono istotne czynniki związane z charakterem zlewni. Klasyfikacji poszczególnych wskaźników dokonano na podstawie Rozporządzenia MOŚZNiL z dnia 5 listopada 1991 roku. Na podstawie tej klasyfikacji stwierdzono, że głównym zagrożeniem dla zbiornika Pławniowice są wprowadzane z wodami Potoku Toszeckiego substancje biogenne i zawiesina. Zmiana tego stanu wymaga zdecydowanej poprawy gospodarki wodno-ściekowej w zlewni badanego cieku.

Wykonano badania składu frakcyjnego pyłów emitowanych z procesu spalania węgla kamiennego w paleniskach domowych oraz badania uwalniania się rtęci, cynku, ołowiu i miedzi z węgla spalanego w tych źródłach. Emisje metali charakteryzowano przez wyznaczanie współczynników podziału K, który wyraża stosunek mas metalu emitowanego do powietrza do masy tego metalu zawartej w jednostkowej ilości węgla przed spaleniem. Wyznaczone wartości K cynku, ołowiu i miedzi wynosiły odpowiednio 0,59, 0,33 i 0,34 ze współczynnikami zmienności tego parametru wynoszącymi odpowiednio 37, 46 i 44%. Dużo lepszą powtarzalność wartości K, wynoszącą 17%, uzyskano w przypadku Hg. Stwierdzono, że w procesie spalania węgla kamiennego w paleniskach domowych 52% rtęci zawartej w węglu emitowane jest do powietrza w postaci gazowej. Badania emisji pyłu z palenisk domowych wykazały, że w poszczególnych frakcjach pyłów emitowanych z 7 badanych źródeł spalania przeważały emisje frakcji drobnych. Średnio około 76% emitowanych pyłów mieściło się we frakcjach o wymiarach ziaren do 12 μm, czyli należących do frakcji pyłu zawieszonego. Udział frakcji ziaren w zakresie od 12 do 29 μm wynosił 9%. Dane te wskazują, że oddziaływanie emisji pyłów z tych źródeł nie ogranicza się do zasięgów lokalnych, lecz pyły te i zawarte w nich metale mogą być przenoszone w atmosferze na znaczne odległości.

Zaprezentowano wyniki badań biofiltracji modelowych strumieni gazowych zawierających toluen i p-ksylen na kolumnach wypełnionych dwoma rodzajami niemodyfikowanych kompostów. W trakcie pomiarów określono szybkość i skuteczność biofiltracji w funkcji stężenia zanieczyszczeń i szybkości strumienia gazów. Maksymalne, średnie dla górnej sekcji kolumny, wartości szybkości rozkładu zanieczyszczeń wyniosły ok. 80 g/m3/h, a dla całej kolumny 40 g/m3/h. Stwierdzono znaczne fluktuacje skuteczności i szybkości biofiltracji, przy zbliżonych, dobrze kontrolowanych parametrach pomiarów. Najbardziej prawdopodobną ich przyczyną były zmiany trudno sterowalnej wilgotności złoża.

Przedstawiono syntezę wyników wieloletnich badań sedymentacji materiałów o parametrach charakterystycznych dla procesów oczyszczania wód i zawiesin technologicznych, przeprowadzonych na instalacjach modelowych. Zastosowano w eksperymentach układy lamelowe, wielokanałowe o zmiennej konfiguracji geometrycznej. Opierając się na modelu skuteczności frakcyjnej opracowano równania korelacyjne pozwalające projektować przemysłowe, wysokosprawne aparaty osadcze.

W pracy przedstawiono metodę identyfikacji kierunków napływu zanieczyszczeń powietrza na podstawie danych o zanieczyszczeniu powietrza z automatycznej stacji pomiarowej. Metoda ta polega na wykorzystaniu czterech wielkości dostarczanych przez stację pomiarową: stężenia zanieczyszczenia, kierunku i prędkości wiatru oraz wahań wektora wiatru. Wahania wektora wiatru w okresach 30-minutowych zostały scharakteryzowane za pomocą współczynnika względnej dyfuzji turbulencyjnej rr(3, 30), definiowanego jako odchylenia 3-minutowych wektorów wiatru od 30-minutowego wektora wiatru. Metodę wykorzystano do identyfikacji kierunków napływu dwutlenku siarki i dwutlenku azotu, na podstawie danych pomiarowych telemetrycznego systemu OPSIS, zlokalizowanego na terenie Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach- Załężu.

W pracy przedstawiono wyniki badań toksyczności wybranych składników ścieków włókienniczych. Były to detergenty Awiważ i Tetrapol oraz barwnik antrachinonowy. Toksyczność związków sprawdzano metodami mikrobiologicznymi z udziałem bakterii. W przypadku stosowania czystych kultur (Vibrio fischeri, Escherichia coli, Bacillus subtilis) uzyskano zbliżone wartości stężeń EC50 dla każdego z testowanych związków. Zastosowanie testu inhibicji z udziałem kultur mieszanych pochodzących z osadu czynnego wykazało rozbieżność uzyskanej oceny w przypadku barwnika.

W pracy przedstawiono nowy sposób obliczania drogi mieszania zanieczyszczeń oparty na współczynniku stopnia wyrównania stężeń. Wykorzystano do tego celu dwa modele: Bielskiego i Boczara adwekcyjnego transportu zanieczyszczeń z dyspersją poprzeczną. W pracy podano metodę wyznaczania współczynników a,, w równaniu Bielskiego dla prostokątnego lub innego rozkładu stężeń zanieczyszczeń w przekroju początkowym. Przeanalizowano różnice, jakie wystąpią przy określaniu obiema metodami drogi mieszania i rozkładu stężeń po szerokości cieku. Zauważono, że różnice wynikają z odmiennego sposobu wyprowadzenia równań (9) i (11). Stwierdzono, że w celu skrócenia drogi mieszania zanieczyszczenia należałoby wprowadzać, jeżeli to możliwe, w pobliżu osi rzeki oraz tak, aby wytworzony pas zanieczyszczeń 2L był możliwie największy.

W pracy zaprezentowano wyniki badań dotyczące możliwości biodegradacji BTX-ów w środowisku wodnym, w warunkach anoksycznych. Przedstawiono rezultaty przemian - benzenu, toluenu, o-ksylenu i p-ksylenu - dokonywanych przez bakterie kultur niezdefiniowanych, gatunki wyizolowane i populację składającą się z mieszaniny wyizolowanych gatunków (Aeromonas sobria, Enterobacter sakazaki, Pseudomonas aeruqinosa, Staphylococcus lentus). Omówiono przedstawione rezultaty i przedyskutowano wyliczone wartości stałych szybkości reakcji rozkładu aromatów z wynikami innych autorów. Uzyskane wyniki wskazały na możliwości biodegradacji BTX-ów w warunkach anoksycznych przez badane populacje bakterii, ze szczególną intensywnością przemian dokonywaną przez czyste kultury bakteryjne.

W pracy zaprezentowano wyniki badań dotyczące możliwości biodegradacji BTX-ów w środowisku wodnym, w warunkach tlenowych. Przedstawiono rezultaty przemian - benzenu, toluenu, o-ksylenu i p-ksylenu - dokonywanych przez bakterie kultur niezdefiniowanych, gatunki wyizolowane i populację składającą się z mieszaniny wyizolowanych gatunków Aeromonas sobria, Bacillus steareothermophilus, Enterobacter sakazaki, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus lentus. Przedyskutowano wyliczone wartości stałych szybkości reakcji rozkładu aromatów i porównano z wynikami innych autorów. Wysokie tempo biodegradacji charakterystyczne było dla mikroorganizmów występujących w ściekach komunalnych.

Prognozowanie wartości normatywnych wskaźników zanieczyszczenia powietrza przeprowadzano opierając się na funkcji rozkładu prawdopodobieństwa reprezentującej roczny rozkład stężeń dwutlenku siarki w wybranych punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie Worka Żytawskiego. Postać funkcji opracowano opierając się na danych zbieranych w ramach monitoringu powietrza, natomiast parametry rozkładu estymowano biorąc pod uwagę wartość średnioroczną stężeń. Znajomość postaci rozkładu i jego parametrów pozwoliła na szacowanie wartości, określającej maksymalne dopuszczalne stężenie 30-minutowe - percentyla 99,8. Zbadano błąd oszacowań względem rzeczywistych wartości percentyla. Następnie., w celu ulepszenia prognozy i zwiększenia dokładności oszacowania badanego wskaźnika, przeanalizowano wpływ na jego wartość stężeń SO2 rejestrowanych w kolejnych miesiącach roku. Zgodnie z zastosowaną procedurą weryfikacji wstępnie prognozowanego rozkładu wraz z napływem informacji o rejestrowanych poziomach stężeń, ocena percentyla 99,8 uzyskana na koniec września była zbliżona do wartości tradycyjnie obliczanej na koniec roku.

Charakterystyką objęto 12 próbek zwałowanych odpadów serpentynitowych oraz 2 próbki gliniastego nadkładu. Próbki odpadów odznaczają się obojętnym i alkalicznym odczynem, bardzo wysoką zawartością przyswajalnego magnezu, natomiast bardzo niską - przyswajalnego fosforu i potasu. Spośród badanych metali ciężkich, chrom i nikiel występują w największych ilościach (odpowiednio do 760 i 4130 mg/kg), potencjalnie toksycznych dla roślin. W odpadach stwierdzono również występowanie azbestu chryzotylowego. Obecność azbestu oraz niekorzystne właściwości chemiczne powodują konieczność przykrycia odpadów serpentynitowych warstwą czwartorzędowych glin występujących w nadkładzie złoża. Warstwa taka zabezpieczy sąsiadujące tereny przed emisją ze zwałowisk oraz stworzy korzystniejsze warunki wegetacji roślinności wprowadzonej w trakcie rekultywacji.

Zawartość cynku w glebach wokół huty cynku ,,Miasteczko Śląskie”