Nauki Humanistyczne i Społeczne

Nauka

Zawartość

Nauka | 2024 | No 2

Abstrakt

Autor w badaniach nad Kroniką polską Galla Anonima posłużył się kilkoma wersjami programu informatycznego do analizy rytmiki łacińskiej. Programy te dowiodły ponad wszelką wątpliwość, że Kronika polska Galla Anonima oraz Historia o translacji św. Mikołaja, autorstwa anonimowego Mnicha z Lido, są dziełem jednej i tej samej osoby. Okazało się, że proza obydwu dzieł jest unikatowa; niektóre jej elementy zostały przez program wykryte w konstytucjach Konstantego Wielkiego, w przekazach donatystów oraz w bullach papieskich od VI do XI w. włącznie. Opis Słowiańszczyzny w Kronice polskiej oraz wiele zwrotów z tej kroniki, jak też z Historii o translacji św. Mikołaja, dowodzą, że Gall Anonim/Mnich z Lido sympatyzował z prowęgierskim stronnictwem politycznym, skupionym wokół królowej chorwackiej Heleny Pięknej. Niektóre przesłanki wskazują na to, że Gall Anonim/Mnich z Lido był mnichem w klasztorze benedyktyńskim św. Bartłomieja w stolicy Chorwacji, w Kninie.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Tomasz Jasiński
1
ORCID: ORCID

  1. Wydział Historii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Abstrakt

Badania genetyczne odgrywają coraz większą rolę w kardiologii. Schorzenia kardiologiczne o podłożu genetycznym, do których zaliczamy m.in kardiomiopatie, kanałopatie czy dziedziczne tętniaki i rozwarstwienia aorty, są główną przyczyną nagłego zgonu pacjentów przed 35. rokiem życia, a hipercholesterolemia rodzinna (FH) jest jedną z głównych przyczyn zawału mięśnia sercowego przed 50. rokiem życia. Badanie genetyczne może warunkować wdrożenie odpowiedniej farmakoterapii (np. FH, kardiomiopatie, kanałopatie), implantacji kardiowertera defibrylatora (kanałopatie) czy moment wykonania zabiegu operacyjnego (choroby aorty). Wyniki badań genetycznych są także kluczowe dla rodzin pacjentów z dziedzicznymi schorzeniami układu krążenia, ponieważ pozwalają na identyfikację tych, którzy są zagrożeni ryzykiem nagłego zgonu sercowego. W tym kontekście ważne jest również stworzenie uwarunkowań prawnych dla badań molekularnych post mortem u pacjentów zmarłych nagle, u których podejrzewa się podłoże genetyczne. Diagnostyka dziedzicznych chorób układu krążenia wymaga współpracy zespołu ekspertów: kardiologa, radiologa, genetyka klinicznego i diagnosty posiadających zaplecze w postaci odpowiednio wyposażonych laboratoriów. Należy podkreślić, że rola kardiologa jest wiodąca w diagnostyce schorzeń układu krążenia, w szczególności schorzeń niebędących elementem zespołu malformacyjnego, i kardiolog powinien móc decydować o konieczności wykonania badania genetycznego. W Polsce niestety nie ma jeszcze kompleksowych przepisów dotyczących badań genetycznych, które porządkowałyby wymagania w stosunku do diagnostyki genetycznej, prawa lekarzy, diagnostów i pacjentów.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Elżbieta Katarzyna Biernacka
1
Tadeusz Osadnik
2

  1. Narodowy Instytut KardiologiiStefana kardynała Wyszyńskiego, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa
  2. Poradnia Genetyczna i Diagnostyki Prenatalnej, SamodzielnyPubliczny Szpital Kliniczny nr 1 w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Abstrakt

Transplantacja jest ostateczną formą leczenia chorych ze schyłkową niewydolnością narządów. Liczba dawców jest znacząco niższa niż liczba osób oczekujących na przeszczepienie. Praca porusza wybrane zagadnienia związane z transplantologią: problemy biorców, dawstwa oraz związane z ograniczeniami zespołów medycznych.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Karolina Jurczak
1
Adam Parulski
2
Rafał Dąbrowski
3

  1. Pracownia Psychologii Klinicznej, Klinika Choroby Wieńcowej i Rehabilitacj iKardiologicznej, Narodowy Instytut Kardiologii
  2. Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji – Poltransplant
  3. Klinika Choroby Wieńcowej i Rehabilitacji Kardiologicznej,Narodowy Instytut Kardiologii

Abstrakt

W artykule opisano aktualne inicjatywy UE dotyczące ciągle niedostatecznej współpracy unijnych uniwersytetów. Analizowane są przyczyny narastających potrzeb w tym zakresie i kluczowe korzyści wynikające z takiej współpracy. Charakter współpracy ma w nieodległej przyszłości umożliwiać przyznawanie w poszczególnych grupach uczelni wspólnych dyplomów ukończenia studiów.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Michał Kleiber
1

  1. Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, Warszawa

Abstrakt

W tych rozważaniach przywołuję trzy takie wizje wszechświata, które posiadały wprawdzie znamiona naukowości, jednak pozostawiały również pole dla różnego rodzaju spekulacji. Stąd określam je mianem wizji, a nie teorii naukowych. Nie oznacza to jednak, że odbieram im prawo do naukowości. Prawo to zresztą w swoim czasie zdobyły i zachowują je w jakiejś mierze nadal. Tyle tylko, że żadna z nich nie posiada statusu takiej teorii, do której nie zgłaszano by różnego rodzaju zastrzeżeń i nie wprowadzano by istotnych korekt. Dotyczy do zarówno Newtonowskiej teorii grawitacji, Einsteinowskiej ogólnej teorii względności oraz Hawkingowskiej teorii wszechświata bez granic. Moja generalna teza sprowadza się do twierdzenia, że nawet najbardziej wyrafinowane intelektualnie teorie naukowe nie są w stanie udzielić definitywnych odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące początku wszechświata oraz jego losu.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Zbigniew Drozdowicz
1
ORCID: ORCID

  1. Instytut Kulturoznawstwa, Uniwersytetim. Adama Mickiewicza

Abstrakt

Jedną z najważniejszych kwestii dwudziestolecia międzywojennego była ta związana z mniejszością żydowską. Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie: czy i w jakim stopniu znajdowała ona swoje odbicie w badaniach uniwersyteckich antropologów, historyków, filologów, a może i innych specjalności. Czy wyniki tych dociekań pozostawały jedynie na kartach mniejszych lub większych elaboratów – a ich znajomość była udziałem wąskiego grona, czy też niejako „wychodziły” one poza mury uczelni i tym samym wpływały na postawy (co najmniej) młodzieży studenckiej czy szeroko rozumiany klimat miasta i regionu. Kwestia ta wydaje się interesująca tym bardziej, że o ile stosunkowo łatwo można odnotować np. antysemickie działania części studentów (tak w murach uczelni, jak i poza nią) – co znakomicie obrazuje wydana kilka lat temu obszerna publikacja – to z reguły poza sferą zainteresowań pozostaje problem tego „cichego” (gabinetowego, książkowego) antysemityzmu uniwersyteckich luminarzy. Jeżeli natomiast okaże się to faktem, to dobrze będzie zastanowić się nad pytaniem: jak to było możliwe, że ci nietuzinkowi myśliciele głosili takie poglądy? Czy zatem antysemityzm potrafił – i w jakim zakresie – zdominować dociekania naukowe? Te szczegółowe kwestie zostały poprzedzone krótkim omówieniem genezy antysemityzmu na ziemiach polskich na przełomie XIX/XX stulecia.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Karol Olejnik
1

  1. Wydział Historii, Uniwersytet im. AdamaMickiewicza w Poznaniu

Abstrakt

W artykule omówiono konkluzje raportu amerykańskiego Departamentu Stanu dotyczącego zagrożeń wynikających z nieuregulowanego rozwoju sztucznej inteligencji. Raport ostrzega bardzo dobitnie przed najróżniejszymi przyszłymi zagrożeniami stojącymi przed całym światem w wyniku niekontrolowanego rozwoju nowych technologii informatycznych, mocno akcentując w szczególności możliwość zniszczenia całej ludzkości przez globalnie niekontrolowane zastosowania AI. Druga część artykułu dotyczy problematyki mającej potencjalnie również wielkie znaczenie dla naszej przyszłości, a mianowicie nowego urządzenia łączącego mózg z komputerem. Urządzenie to o nazwie Neuralink przesyła bezprzewodowo sygnały mózgowe do specjalnego programu, który je dekoduje, rozpoznając ludzkie myśli. Przy wielu niezaprzeczalnych zaletach olbrzymim zagrożeniem są możliwości wykorzystywania przez osoby niepożądane dostępu do myśli człowieka w celu naruszenia jego prywatności. Konkluzją artykułu jest stwierdzenie o konieczności prowadzenia szerokich prac dotyczących regulacji mających na celu bezpieczny rozwój AI i korzystne dla społeczeństw jej zastosowania.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Michał Kleiber
1

  1. Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, Warszawa

Abstrakt

Artykuł przybliża postać jednego z najwybitniejszych biochemików II Rzeczypospolitej: Jakuba Karola Parnasa. Jego badania naukowe odegrały kluczową rolę w zrozumieniu fundamentalnego procesu biochemicznego, jakim jest glikoliza. Kariera naukowa Jakuba Karola Parnasa jest jednocześnie symbolem wyjątkowej atmosfery intelektualnej Galicji w 20. i 30. latach ubiegłego wieku. Dokonania naukowe Parnasa oraz prowadzone badania stanowią inspirującą historię sukcesu naukowego, osiągniętego w miejscu oddalonym od światowych centrów nauki. Ten sukces wynikał z talentu, determinacji i pasji naukowej, a także sprzyjającego środowiska Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Dżugaj
1
Jolanta Barańska
2
Adam Szewczyk
2

  1. Uniwersytet Wrocławski
  2. Biologii Doświadczalnej PAN im. Marcelego Nenckiego, Warszawa

Abstrakt

James Joyce jest jednym z najważniejszych pisarzy europejskich, którego fikcja jest oparta na elementach autobiograficznych. Z tego powodu mniej znane listy, fotografie, notatki oraz pomniejsze dokumenty rzucają światło nie tylko na życie Joyce’a, lecz także są przyczynkiem do nowych interpretacji jego dzieł. Niniejszy artykuł jest analizą różnych dokumentów znajdujących się w Harry Ransom Center, University of Austin w Teksasie, w kontekście badań biograficznych oraz historii kultury. Analiza dotychczas pomijanych materiałów związanych z członkami dalszej rodziny pisarza oraz jego przyjaciółmi stanowi uzupełnienie teorii (auto)- biografii i pozwala na rekonstrukcje szerszego kontekstu historycznego jego dzieł.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Liliana Sikorska
1

  1. Wydział Anglistyki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Abstrakt

Publikowany tekst zawiera wykład wygłoszony na posiedzeniu Oddziału Poznańskiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, jak też odpowiedzi na zadane po nim pytania, pochodzące od studentów historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, którzy stanowili większość słuchaczy. Wykład oparty został na wyjściowym pytaniu: „jakim postrzeganiem Uniwersytetu nasiąkłem w rodzinnym domu, jak to potem konfrontowałem z własną praktyką czy też «doświadczaniem» Uniwersytetu, jak patrzę na to z perspektywy doświadczenia będącego moim udziałem i z obserwacji dokonujących się zmian”. W ślad za nim dzieli się on na dwie zasadnicze części. Pierwsza przedstawia uniwersyteckie doświadczenie autora, zakorzenione w tradycji rodzinnej, a następnie zbierane osobiście począwszy od podjęcia studiów akademickich na UAM w 1967 r. Druga jest krytyczną refleksją nad obecną kondycją uniwersytetów w Polsce. Czerpie ona obficie z wypowiedzi na ten temat wybitnych przedstawicieli nauki polskiej.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Tomasz Schramm
1
ORCID: ORCID

  1. Wydział Historii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Abstrakt

Komisja analizowała 17 zgłoszeń sugerujących pogwałcenie zasad rzetelności badań naukowych, z czego najczęstsze dotyczyły relacji między uczestnikami badań, autorstwa prac naukowych i procedur badawczych. Najczęściej zgłoszenia pochodziły z obszaru nauk medycznych, społecznych i humanistycznych. Komisja wspólnie z RDN wystąpiła do Ministerstwa Nauki o nowelizację ustawy o szkolnictwie wyższym celem podwyższenia wymogów merytorycznych i etycznych w postępowaniu awansowym dotyczącym habilitacji i profesury. Komisja prowadzi również intensywne prace nad aktualizacją Kodeksu etyki pracownika naukowego.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Górski
1

  1. przewodniczący Komisji do spraw Etykiw Nauce

Instrukcja dla autorów

NAUKA jest czasopismem Polskiej Akademii Nauk wydawanym kwartalnie w języku polskim lub angielskim. Czasopismo publikuje recenzowane prace naukowe, artykuły przeglądowe, polemiczne, wspomnieniowe, recenzje oraz listy do redakcji.

Wszystkie materiały do publikacji prosimy przesyłać drogą elektroniczną do sekretariatu redakcji lub do członków Komitetu Redakcyjnego. Artykuły należy przygotować za pomocą standardowego edytora tekstu. Tekst nie powinien zawierać poprawek, podkreśleń i spacjowań. Kolejne akapity należy rozpoczynać wcięciem. Do pracy prosimy dołączyć streszczenie (maksymalnie 250 słów) oraz słowa kluczowe (trzy do ośmiu). Jeśli praca napisana jest w języku polskim, to wówczas tytuł pracy, słowa kluczowe oraz streszczenie należy dostarczyć również w języku angielskim. Ilustracje prosimy przesłać w oddzielnych plikach, niezależnie od tego, czy zostały one umieszczone także w pliku z tekstem. Jakość ilustracji powinna pozwalać na ich bezpośrednią reprodukcję oraz skalowanie do formatu czasopisma. Fotografie i ilustracje w formie map bitowych muszą posiadać rozdzielczość wynoszącą co najmniej 300 dpi i być zapisane w typowym formacie graficznym. Zamieszczanie ilustracji barwnych wymaga uzgodnienia z redakcją.

Wraz z plikiem zawierającym artykuł i plikami z ilustracjami należy przesłać:

a) pismo, w którym pierwszy autor zwraca się do redakcji o wydrukowanie pracy w czasopiśmie (formalne zgłoszenie materiału do publikacji w kwartalniku NAUKA), podaje swój adres, afiliacje, adres e-mailowy oraz podpis wraz z podaniem tytułu naukowego;

b) pisemne oświadczenie, że praca nie była dotąd ogłoszona drukiem i nie została złożona w innej redakcji. W przypadku wykorzystywania rycin (lub innych elementów) uprzednio publikowanych lub pochodzących od innych autorów należy dołączyć pisemną zgodę autorów i wydawnictwa na ich wykorzystanie;

Literatura przedmiotu powinna być umieszczona na końcu pracy w układzie sekwencyjnym (odwołanie w tekście, np. [1]) lub alfabetycznym typu „autor-rok” (odwołanie w tekście, np. (Ziman J., 1978)).

Artykuł:

Watson J.D., Crick F.H.C., Molecular structure of nucleic acids. Nature 1953, nr 171,

s. 737–738.

Książka:

Ziman J., Reliable knowledge. Cambridge University Press, Cambridge 1978, s. 124–157.

Rozdział w książce:

Klemensiewicz Z., Przekład jako zagadnienie językoznawstwa, [w:] O sztuce tłumaczenia, pod redakcją M. Rusinka, Wrocław 1955, Zakład im. Ossolińskich, s. 85–97.

Tytuły artykułów w literaturze przedmiotu powinny być podane w oryginalnym brzmieniu, a skróty tytułów czasopism według Web of Science: Standard journal abbreviations oraz wykazów narodowych i branżowych. Spis piśmiennictwa nie powinien zawierać niepublikowanych danych, informacji prywatnych lub prac w przygotowaniu. Odwoływanie się do takich źródeł może występować jedynie w tekście.

Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji