W artykule podjęto próbę przybliżenia zagadnień związanych z kształtowaniem ważnej sfery publicznej miasta Poznania – ulicy Święty Marcin, której przestrzeń jest przejawem wzajemnego oddziaływania potencjałów: historycznego, estetycznego, kulturotwórczego kolejnych pokoleń. To przestrzeń, która jest efektem ciągłego ścierania się „nowego” ze „starym”. Podejmowane zagadnienia przedstawiono w kontekście uwarunkowań artystycznych, funkcjonalnych, przestrzennych i architektonicznych.

Architektura XIX wieku była odzwierciedleniem epoki mistycyzmu, a zarazem sekularyzacji sztuki, dążenia do ideału jedności sztuk, a jednocześnie relatywizmu i indywidualizmu. Wyrosła na podłożu romantyzmu, może być ona postrzegana, jako wypadkowa postawy duchowej, światopoglądu i ruchu naukowego określanego mianem historyzmu. Rozwój historii sztuki i fascynacja przeszłością, wraz z bogactwem i różnorodnością stylów wpływały na polifonię ówczesnej architektury, w przestrzeni której istniał przede wszystkim historyzm, a także eklektyzm. Architekci historyzmu tworzyli dzieła inspirowane jednym stylem. Eklektyzm posiłkuje się stylami historycznymi w ówczesnym pojęciu romantycznymi, mieszając ich formy i motywy w jednej budowli. Wątki znaczeniowe architektury XIX wieku wiążą się z symboliką i wartościami niesionymi przez style minionych epok, reinterpretując ich formy i znaczenia.

Zespół pałacowo-parkowy Radziwiłłów w Białej Podlaskiej stanowi jedną z najwybitniejszych realizacji architektonicznych XVII wieku powstałych na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Mimo iż do czasów obecnych nie zachowała się bryła pałacu (został rozebrany w 1883 r.), to pozostałe obiekty architektoniczne – trzy oficyny ujmujące jeden z największych dziedzińców pałacowych Rzeczypospolitej Obojga Narodów, kaplica pałacowa, wieża, brama wjazdowa oraz otaczające cały zespół ziemne obwałowania obronne systemu staroholenderskiego stanowią nadal niezwykle cenny obiekt ściśle powiązany ze strukturą przestrzenną miasta oraz jego historią. Na podstawie przeglądu literatury przedmiotu i analiz informacji pochodzących ze źródeł archiwalnych – zarówno opisowych, ikonografi cznych i kartografi cznych, uwzględniając także opracowane w 2. połowie XX wieku koncepcje i projekty rewaloryzacji – podjęto próbę przedstawienia kolejnych faz rozwoju i przemian tego zabytkowego zespołu w kolejnych okresach jego istnienia. Pozwoliło to na ocenę stanu jego przetrwania. Przeprowadzona analiza historyczna stanowi podstawę do wskazania kierunków dalszych działań służących wydobyciu i zachowaniu wartości tego unikalnego kompleksu.

Artykuł prezentuje wybrane poglądy najważniejszych twórców i teoretyków modernizmu na metody projektowania urbanistyki i architektury, próbując wskazać, które z nich stanęły w sprzeczności z tradycją tworzenia i rozwijania się miasta europejskiego. Analizując teksty i wybrane realizacje można prześledzić drogę kształtowania się poglądów, które modyfi kując, przeobrażając, a wreszcie kontestując formy i sens istnienia detalu architektonicznego, następnie kompozycji architektonicznej i urbanistycznej doprowadziły do odstąpienia od tradycyjnej idei przestrzeni miejskiej, co w ostatecznym efekcie stworzyło nową koncepcję organizmu miejskiego.

Na podstawie przeglądu literatury przedmiotu odnoszącej się do informacji teoretycznych, a także wybranych realizacji, dokonano identyfi kacji kilkunastu koncepcji uspokojenia ruchu tworzonych od lat 20. XX wieku do początku XXI wieku. Celem niniejszej publikacji jest ukazanie rozpoznanych koncepcji w ujęciu chronologicznym, przypisując je do kolejnych okresów planowania miast w omawianym okresie, jak i kolejnych generacji tej grupy koncepcji na tle zmian w zakresie dominacji ruchu kołowego w przestrzeni ulic. Uwzględniono rozróżnienie na koncepcje uspokojenia ruchu dedykowane obszarom śródmiejskim miast oraz obszarom mieszkalnym. Charakterystykę poszczególnych koncepcji omówiono z rozróżnieniem na zagadnienia takie, jak uprzywilejowane grupy użytkowników (którym dedykowana była dana koncepcja), główne założenia i cele koncepcji, maksymalna prędkość pojazdów, udział zieleni przyulicznej, formy i elementy zagospodarowania sprzyjające aktywności społecznej na ulicy. Uzasadnieniem dla takiego podejścia jest postępujący obecnie trend obejmowania obszarów śródmieść strefami ograniczenia ruchu w celu poprawy bezpieczeństwa pieszych, a także deficyt w zakresie udziału zieleni w miastach.

Dotychczasowe badania percepcji miast prowadzone były przy niskiej rozdzielczości przestrzennej, najczęściej przez uporządkowanie jednostek administracyjnych albo z wykorzystaniem mapy całego miasta, a następnie interpretowania umiejętności kartografi cznych respondentów. W niniejszej pracy przedstawiono podejście badawcze, w którym najpierw zostały wydzielone spójne wewnętrznie, wynikające z charakteru miejsca obszary badawcze, pokrywające całe miasto, a percepcję zbadano opierając się na bazie miejsc reprezentatywnych tych obszarów. Okazało się, że znaczną część percepcji determinuje struktura funkcjonalno-przestrzenna miejsca. Odmienne postrzeganie prawo- i lewobrzeżnej Warszawy okazało się jedynie stereotypem. Stymulacyjny charakter miasta dotyczył wyłącznie Śródmieścia, co sugeruje, że całościowy umysłowy obraz miasta powstaje na podstawie charakteru jego centrum. Zostało potwierdzone, że zieleń i woda jest niezbędnym elementem miejsca zamieszkania, pracy i wypoczynku oraz, że niezmiennie od ponad 35 lat najlepiej oceniany jest Trakt Królewski, od Starego Miasta do Wilanowa.

Artykuł przedstawia możliwości zastosowania modeli numerycznych i korzyści z tego płynących w projektowaniu systemów konstrukcyjnych budynków wysokich. Zostało to pokazane na przykładach autorskich propozycji kształtowania unikalnych form architektonicznych takich budynków przez zastosowanie nowatorskich układów struktur nośnych opracowanych również przez autora, których postacie są rezultatem odpowiedniego zastosowania formuły konstrukcyjnej struktur przestrzennych. Dla złożonych form systemów konstrukcyjnych zdefi niowano w języku programowania Formian stosowne modele numeryczne, których użycie znacząco usprawnia i przyspiesza proces projektowania oraz wznoszenia obiektów budowlanych. Przedstawiono także nowatorskie propozycje projektowania systemów fundamentowania, które umożliwiają bezpieczne posadowienie obiektów silnie obciążonych na gruntach o niewielkiej nośności oraz na terenach aktywnych sejsmicznie.

Jeśli spojrzymy na strukturę urbanistyczną Warszawy poprzez ocenę wartości historycznych założeń przestrzennych, tych które wiążą miasto z najcenniejszymi osiągnięciami urbanistyki europejskiej, to niewątpliwie w środowiskach profesjonalnych barokowe założenie Osi Saskiej znajdzie się wśród najczęściej dostrzeganych i wymienianych. Jak wiadomo, w swojej koncepcji nawiązuje ono bezpośrednio do Wersalu, gdzie rezydencja królewska, kompozycja ogrodowa i nowo rozplanowane elementy struktury miasta tworzą współosiową, wielkoprzestrzenną kompozycję o nieskończonych, dalekich zasięgach. Badania historyczne potwierdzające związek obu tych założeń, właśnie na ich wspólne odniesienia ideowe i formalne zwracają szczególną uwagę. Podkreślają „nieskończony”, zachodni zasięg kompozycyjny Osi Saskiej przedłużony w układzie ról dalekiej Woli, oraz równie dalekie otwarcie w kierunku wschodnim, którego kontynuację przekraczającą wnętrze Krakowskiego Przedmieścia i skarpę dostrzega się w przedłużeniu koryta starorzecza Wisły i związkach z otwartym krajobrazem brzegu Pragi, wówczas jeszcze słabo na tym odcinku zurbanizowanym.

Wykorzystanie metod rozwoju zrównoważonego jako jedynej możliwej formy kształtowania architektury efektywnej ekologicznie wydaje się stwarzać złudne wrażenie braku innych możliwości rozwoju współczesnej eko-architektury w konfrontacji z wyzwaniami, przed jakimi staje społeczeństwo zamieszkujące przestrzenie zurbanizowane. Jednak niniejszy artykuł ma na celu przedstawić ideę zielonej architektury jako jednej z dróg rozwoju współczesnych zrównoważonych miast, będącej formą przekształcenia struktur miejskich w inny niż dotychczas sposób. Traktuje ona zagadnienie bardziej holistycznie, poszerzając je o kolejne aspekty, bez nacisku jedynie na elementy efektywności energetycznej, gospodarowania zasobami wody i wykorzystania zdobyczy współczesnej techniki w służbie oszczędności. Zielona architektura może stać się najbardziej twórczym elementem współczesnych miast. Pozostaje jednak pytanie, czy zmieniające się dynamicznie środowisko miejskie posiada przed sobą jakąś alternatywę, czy jednak zielona architektura pozostanie jedynie jedną z wielu możliwych form kształtowania przestrzeni współczesnych miast. Istotne będzie, czy stanie się ona jednym z ogólnoświatowych trendów projektowych, czy jednak zasady jej tworzenia zostaną w pewnym momencie w sposób całościowy narzucone bezpośrednio lub pośrednio, poprzez sformalizowanie wymogów dotyczących parametrów tworzonej przestrzeni. Wykorzystanie zdolności adaptacyjnych miasta do implementacji nowych funkcji, gałęzi usług, rekreacji i ich aktywizowanie, pobudzanie samowystarczalności poprzez systemowe wprowadzenie nowej formy architektury może w tym przypadku stanowić odpowiedzi na pogarszające się warunki środowiska nie-zurbanizowanego oraz metodę na rozwiązanie problemu dezintegracji struktur miejskich. Jednocześnie również daje to możliwość poszerzenia grona odbiorców architektury nie tylko do ludzi, lecz świadomie tworzenie przestrzeni również dla rozwoju miejskiej biocenozy.

Polski film fabularny w latach 60. XX wieku był nie tylko medium przynoszącym rozrywkę czy też naukę, przyczynił się także do kształtowania gustów Polaków w zakresie architektury wnętrz. Architektura wnętrz w omawianym okresie stała się ponownie polem do szeroko zakrojonych eksperymentów twórczych noszących znamiona nowoczesności. Obraz filmowy tego czasu w wielu przypadkach stał się zapisem historii polskiego wnętrzarstwa. Z perspektywy czasu, który minął możemy traktować kadry filmu jako obraz historyczny, dzięki któremu istnieje możliwość zobaczenia dzieł w ich naturalnym środowisku.

W artykule zostało omówionych sześć rozwiązań konstrukcyjnych ustroju niosącego zastosowanych w dawnym wiślanym moście w Wyszogrodzie, które dzisiaj nie są już stosowane. Opisano je na podstawie danych zawartych w źródłach pisanych, mapach topograficznych, dawnych fotografiach, pocztówkach i informacjac prasowych, które zebrane zostały w monografi i pt. „Dawny most przez Wisłę w Wyszogrodzie”, opublikowanej przez autora w 2016 r. Konstrukcje tymczasowe mostu były utrzymywane przez długi, 77-letni okres do czasu zbudowania w 1999 r. nowego trwałego mostu przez Wisłę koło Wyszogrodu. Dawny most znajdował się w ewidencji zabytków architektury i budownictwa prowadzonej przez ówczesny Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie. Niestety nie doczekał się wpisu do rejestru, decyzji o jego prawnej ochronie i został rozebrany.