Rocznik Historii Sztuki

Celem artykułu jest analiza dwóch głównych źródeł ikonograficznych przedstawień Adama i Ewy w malarstwie ściennym w III–IV w. Scena grzechu pierworodnego początkowo pojawiła się w malarstwie ściennym, a najstarsze przedstawienia datowane są na III w. W następnym stuleciu wizerunki prarodziców przeniknęły zarówno do rzeźby sarkofagowej, jak i rzemiosła artystycznego. Autor artykułu zestawia ze sobą dwa różne źródła ikonograficzne, które wspólnie wpływają na ostateczny wygląd przedstawień sceny grzechu pierworodnego w sztuce tego okresu. Kluczowym źródłem literackim obok tekstu Księgi Rodzaju jest apokryf Życie Adama i Ewy, który pozwala na prześledzenie innej sekwencji wydarzeń związanych z historią grzechu pierworodnego. Z kolei antyczne przedstawienia Herkulesa oraz bogini Wenus pozwalają dostrzec związek między wizerunkami prarodziców a ikonografią pogańską.

W niniejszym artykule omówione zostały dwa obszerne zespoły reprodukcji graficznych dzieł dawnych mistrzów europejskiego malarstwa, pochodzące z wydawnictw albumowych z początku XIX w. Pierwsze z nich to kompendium Annales du Musée Napoleon, z ilustracjami Charles’a Normanda, drugie zaś to album „Kupferstiche von John” zawierający zbiór miedziorytów Friedricha Johna. Artykuł stanowi próbę charakterystyki obu zespołów grafiki reprodukcyjnej w powiązaniu z ówczesnymi poglądami na temat ważnych szkół malarskich oraz środowisk artystycznych i samych twórców, których dzieła były chętnie wykorzystywane w publikacjach na temat europejskiej sztuki lub też stanowiących dokumentację danych kolekcji dawnego malarstwa bądź zbiorów muzealnych.

Wybitny współczesny artysta libański, Akram Zaatari, ukazuje skomplikowaną powojenną sytuację wielokulturowego społeczeństwa Bliskiego Wschodu w kontekście dawnego Imperium Osmańskiego. Swoją konceptualną praktykę artystyczną przyrównuje do pracy archeologa na wykopaliskach. Jako artysta-archiwista przywołuje europejski humanizm w heroicznej wersji egzystencjalizmu.

Artykuł przybliża dzieje konkursu i projektowania gmachu przeznaczonego pierwotnie dla Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie (obecnie siedziby m.in. Centrum Spotkania Kultur). Omówiono zarówno koncepcje lokalizacji budowli oraz uwarunkowania urbanistyczne, jak i różne projekty koncepcyjne teatru, nagrodzone i wyróżnione w konkursie architektonicznym z przełomu lat 50. i 60. XX w. W dalszej części artykułu została opisana – pionierska w wymiarze ogólnopolskim – koncepcja sceny eksperymentalnej, zaproponowana przez Kazimierza Brauna na początku lat 70. XX w. Tłem dla rekonstrukcji historii projektowania i budowy gmachu są przemiany w stylistyce i aranżacji światowej architektury teatralnej ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki Europy Środkowo-Wschodniej.

Zjawisko tzw. polskiego teatru monumentalnego od niespełna stu lat opiera się próbom konceptualizacji. Tworzony przez ludzi czasów przełomu w osobliwej „transepokowej” przestrzeni mentalnej, powstawał z hybrydycznego surowca łączącego romantyczną i postromantyczną treść z awangardową formą. „Narodowy i ponadnarodowy jednocześnie”, przynieść miał na drodze „zawangardyzowania romantyzmu” czy też „unarodowienia awangardy” niepowtarzalny, myślowo-artystyczny konstrukt, który okrzyknięty został odkrywczym polskim wkładem w reformę europejskiego teatru. Z racji swojego heterogenicznego surowca bywał zaliczany do grona przedsięwzięć o charakterze awangardowym, to znów wykluczany z niego, a właściwą problematyzację zagadnienia utrudniała dotąd matryca myślowa, zbudowana wokół dogmatu o nieprzystawalności awangardy i tzw. obowiązków narodowych. W perspektywie współczesnych interdyscyplinarnych badań nad „mozaikowym” modernizmem i jego wewnętrznymi napięciami zjawisko to wydawać może się jednak ciekawą egzemplifikacją syntetyzującej pracy modernizmu.

Artykuł jest poświęcony obrazom Jacka Malczewskiego, powstałym na kanwie ewangelii, na których artysta ukazał Chrystusa, nadając mu własne oblicze. Przedstawiono nową interpretację obrazów z tej grupy, obierając za przykład dwie wersje tematu „Chrystus i Samarytanka”. Obrazy zostały przeanalizowane w kontekście deklarowanego wielokrotnie przez artystę przywiązania do nauki Kościoła katolickiego, w relacji do tradycji ikonograficznej oraz ze względu na planimetryczne cechy ich struktury wizualnej. W konkluzji dzieła uznane zostały za środek umożliwiający widzowi zarówno rozpoznanie autonomii sztuki wobec kontekstu biograficznego, jak i zwrot ku uniwersalnemu przesłaniu ewangelii.

Autor prezentuje szkic historii pojęć i imaginacyjnej geografii krain lokowanych w zaświatach: raju ziemskiego i niebiańskiego, czyśćca i nieba. Sięga do pierwocin tych wyobrażeń we wschodnich kulturach starożytnych, kulturze antyku, piśmiennictwie patrystycznym. Śledzi ich rozwój w ciągu średniowiecza po czasy Dantego, którego Commedia usankcjonowała rozdział zaświatów na ulokowane topograficznie piekło, czyściec i raj.

Artykuł prezentuje genezę, przebieg i efekty podróży do Polski, którą odbył włoski pisarz, dziennikarz i malarz Dino Buzzati (1906–1972) we wrześniu 1969 r. W Warszawie Buzzati spotkał malarkę Marię Anto, z którą połączyła go krótka, lecz intensywna więź artystyczna

Celem artykułu jest zinterpretowanie malarstwa Marii Anto w nowym świetle oraz próba jego porównania ze sztuką kobiet związanych z międzynarodową awangardą surrealistyczną. Polską malarkę łączyła z surrealistkami podobna wrażliwość. Tworząc bardzo osobiste, nastrojowe prace, podejmowały w nich wspólne tematy, wątki i motywy.