Studia Socjologiczne

Autor definiuje pojęcie kultury przez odniesienie do szczególnej kategorii znaczeń normatywnych, czyli wartości. System wartości zorganizowany jest wokół trzech wartości najbardziej ogólnych i fundamentalnych: prawdy, dobra i piękna. Odpowiednio mówić można o trzech domenach kultury: kulturze poznawczej, kulturze moralnej i kulturze estetycznej. Desygnatami kultury poznawczej są przekonania, poglądy, opinie podzielane przez członków społeczeństwa. Desygnatami kultury moralnej są relacje łączące jednostki w przestrzeni międzyludzkiej. Desygnatami kultury estetycznej są szczególnego typu wytwory należące do sztuki artystycznej lub użytkowej. Podobieństwo wartości w każdym z tych trzech obszarów stanowi silny czynnik wytwarzający więzi społeczne i wspólnoty, a także tożsamości społeczne. Kultura jest fundamentem żywej i bogatej tkanki społecznej, społeczeństwa obywatelskiego.

Konceptualną ramą badań nad ruchliwością jest teoria modernizacji. Stwierdza się w niej, że wzrost otwartości jest dominującą tendencją, która wynika z postępującej liberalizacji i rozwoju gospodarki rynkowej. Wbrew tym oczekiwaniom bariery ruchliwości okazują się na ogół stabilne. Ustalenia te dotyczyły głównie zachodnich demokracji. Nasza analiza jest kontynuacją tego podejścia w odniesieniu do Polski. Opierając się na danych z lat 1982–2016 wskazujemy, że po pierwsze, dokonuje się systematyczne obniżenie wpływu wykształcenia na pozycję zawodową, co przeciwdziała zwiększaniu się ruchliwości międzypokoleniowej. Po drugie, tendencja ta nie obniżyła jednak tzw. względnych szans ruchliwości, chociaż mogło to być bardziej związane z przekształceniami struktury zawodowej niż ze wzrostem otwartości barier społecznych. Po trzecie, za stabilnym charakterem wzorów ruchliwości przemawia utrzymywanie się nierówności edukacyjnych. Po czwarte, okazuje się, że w odróżnieniu od badań w innych krajach, w przypadku Polski, wyższe wykształcenie nie osłabia, ale raczej wzmacnia znaczenie dziedziczenia pozycji rodziców.

Barwne historyczne dzieje klientelizmu jako fenomenu społecznego zawsze miały ścisły związek z władzą polityczną, jej zdobywaniem, podtrzymywaniem i sprawowaniem. Dotyczy to każdego szczebla władzy. Klientelizm jako aktywność niepenalizowana może sprzyjać działaniom pozaprawnym, których celem jest czasami nieuprawnione wpływanie na wyniki rozgrywek wyborczych. W artykule wskazano, jak relacje klientalne na poziomie gmin mogą łączyć się z nieuprawnionym wpływem na losy starć wyborczych w wyborach gminnego organu wykonawczego. W tym celu zaprezentowano wybrane strategie aktorów gminnych, których podstawą jest klientelizm i które wdrażane są w celu modyfikacji wyników wyborów gminnych włodarzy. Artykuł kończy dyskusja w zakresie możliwości wykrywania naruszeń wyborczych za pomocą analiz tzw. bliskich wyborów w schemacie regresji nieciągłej (Regression Discontinuity Design – RDD).

Sport, a szczególnie piłka nożna postrzegane są jako domena typowo męska, zarówno w kontekście zawodników, jak i kibiców. Poniższy artykuł dotyczy procesów kształtowania narracji o męskości w środowisku kibiców piłkarskich. Ma on na celu wyjście poza stwierdzenie, że świat kibiców to męski świat. Analiza zawarta w tekście dotyczy tego, jak męski charakter kibicowania jest kształtowany i podtrzymywany. Z tego powodu celem niniejszego studium jest próba odpowiedzi na następujące pytania badawcze: (a) za pomocą jakich kategorii kibice opisują znaczenie męskości i relacji między mężczyznami – kibicami?; (b) w jaki sposób degradują męską tożsamość innych kibiców? Analiza narracji o męskości pozwala wyodrębnić najważniejsze kategorie męskości dominujące w tym środowisku, które związane są z manifestowaniem męskości poprzez braterskie więzi, jak również poprzez feminizację innych mężczyzn. Akceptowalną formą męskich więzi jest „braterstwo”, którego granice kształtowane są przez wykluczanie z tej sfery kobiet oraz feminizowanie mężczyzn, którzy nie pasują do obrazu „prawdziwie” męskiego kibica.

W miarę wzrostu technologicznego i naukowego zaawansowania współczesnych społeczeństw przyszłość coraz częściej definiowana jest w kategoriach różnych wariantów nieuniknionej synergii człowieka i maszyny. W tym wyobrażeniu ciało człowieka wydaje się jedynie tymczasowym wehikułem, który nie stanowi bynajmniej naszej natury. Cielesność (being flesh) stanowi jedynie etap na drodze nieuchronnego postępu technonauki, który miałby zapewnić człowiekowi wolność morfologiczną. Taką przynajmniej optykę, czy też wizję przyszłości, tworzy transhumanizm. Artykuł jest próbą odczytania, w jaki sposób w transhumanistycznej narracji ciało biologiczne podlega problematyzacji, a także prześledzenia, jak w tym kontekście wymogi technonauki i dostępne możliwości technologicznych interwencji zmieniają i narzucają sposoby rozumienia oraz definiowania ciała. W tym świetle wolność morfologiczna staje się dyscyplinującym imperatywem, a propozycje wyzwolenia z biologii, czy nawet przybrania krzemowych ciał (silicon bodies), zostają dyskursywnie wykreowane jako szanse, a z szans stają się koniecznościami.

Celem artykułu było zbadanie szczegółowego przebiegu tradycyjnego rytuału błogosławieństwa rodziców przed ślubem w sytuacji, kiedy organizują go niewprawni uczestnicy, a znaczenie rytuału nie jest oczywiste w świetle zmian życia rodzinnego. Uznano, że badanie sposobu wykonania rytuału może powiedzieć coś ważnego o jego obecnym znaczeniu. Materiałem empirycznym były filmy weselne. Z wyjściowej bazy 50 filmów wybrano 20 sekwencji błogosławieństw, które poddano transkrypcji i analizie multimodalnej. W wyniku analizy pokazano, że charakterystyczna dla wykonania rytuału była niepewność uczestników, niekompletność i nadmiarowość gestów oraz ogólne zróżnicowanie ich form. Najważniejszym rysem organizacji rytuału w kontekście kształtowania relacji rodzinnych było odgrywanie jednakowości serii gestów rytualnych przez kolejnych wykonawców. Istotne były także nietypowe zmiany kolejności uczestników w sekwencjach rytuału. W dyskusji z koncepcjami, które ujmują kwestię społecznych oczekiwań wobec sposobu kształtowania rodziny w kontekście nierówności społecznych, podjęto próbę interpretacji znaczenia badanego rytuału dla zachowania tradycyjnego obrazu życia rodzinnego i zarazem ochrony statusu jej członków.

Artykuł stanowi próbę wglądu socjologicznego w problematykę imaginarium społecznego na przecięciu nauki i religii, jest głosem w dyskusji na temat roli nauki w procesach sekularyzacji. Kontynuując tradycję socjologiczną zgłębiającą rozumienie kulturowej roli nauki poprzez badania akademii, Autorka opiera analizę na materiale 100 wywiadów pogłębionych z fizykami oraz biologami z Polski i Ukrainy. Poświęca uwagę w szczególności imaginarium dotyczącemu miejsca człowieka we wszechświecie. Celem artykułu jest pokazanie istotnego zróżnicowania w tym zakresie między populacjami uczonych z Polski i Ukrainy oraz ustalenie konsekwencji, jakie ma ono dla utraty lub zachowania ich religijności. Uzyskane dane pozwalają dostrzec, że wpływ nauki jako wiedzy obiektywnej na religijność uczonych nie jest uniwersalny, lecz silnie zapośredniczony kulturowo. Zamiast poszukiwania jednej formuły tego wpływu warto zatem mówić o wielu jego kulturowo zależnych konfiguracjach.