Gospodarka Surowcami Mineralnymi - Mineral Resources Management

Do 1993 r. w bilansie zasobów kopalin w Polsce wykazywane były rudy żelaza w złożach osadowych syderytów w utworach jury dolnej i środkowej w rejonie częstochowskim, świętokrzyskim, łęczyckim i pomorskim oraz wietrzeniowe piasków żelazistych, w których żelazo występuje w postaci limonitu. Weryfikacja kryteriów bilansowości spowodowała eliminację tych złóż z bilansu zasobów. Za bilansowe mogą być uznane tylko złoża, w których zawartość Fe jest większa od 25%, a zasobność wynosi co najmniej 2,5 t/m3• Polskie rudy syderytowe spełniają wymagania dotyczące zawartości Fe, odznaczają się natomiast bardzo małą miąższością, przeciętnie 0,12--0,47 m, w związku z czym ich zasobność nie przekracza 1,5 t/m2 (ok. 400 kg Fe/m"). Jest zatem znacznie niższa od tej, przy której można rozważać ewentualną eksploatację złoża. Złoża piasków żelazistych posiadają znaczną miąższość IQ.c--13 m, ale zawartość Fe wynosi przeciętnie 16,6---17,6%, zatem też nie spełniają wymagań kryteriów bilansowości. Ewentualne wzbogacanie urobku wymagałoby kosztownej obróbki termicznej w celu przeprowadzenia piasku żelazistego w .źelgrudę", która dopiero może być poddana dalszym procesom wzbogacania. Zarówno złoża syderytu, jak i piasków żelazistych są wyjątkowo ubogie na tle złóż, które współcześnie są głównym żródłcm surowców żelaza w świecie. Nie należy zatem oczekiwać, by mogły w przyszłości ponownie uzyskać wartość gospodarczą. Eliminacja tych złóż z bilansu zasobów kopalin kończy ponad 2000-letnią historię górnictwa rud żelaza w Polsce, które w przeszłości odgrywało poważną rolę w gospodarce kraju.

W artykule omówiono obecną sytuację oraz perspektywy rozwoju podaży i popytu na krajowym rynku kaolinu. Scharakteryzowano również zjawiska i tendencje kształtujące w okresie ostatniego dziesięciolecia rynek międzynarodowy, które w istotny sposób wpłynęły na funkcjonowanie branży kaolinowej w Polsce. Wśród nich szczególne znaczenie miały: zmiany technologiczne w przemyśle papierniczym i upowszechnienie surowców węglanowych jako alternatywy dla kaolinu, ewolucja jakościowa gatunków i postaci handlowych kaolinu, globalizacja rynku surowców ceramicznych.

Odkrywkowe górnictwo zwięzłych surowców skalnych rozwijało się od dawna w okolicach Krakowa. Jest to obszar obejmujący wiele mezoregionów fizyczno-geograficznych (rys. 1), o skomplikowanej budowie geologicznej (rys. 2), urozmaiconej rzeźbie i walorach przyrodniczo-krajobrazowych. Jednocześnie obszar ten charakteryzuje się dużym skupieniem złóż i miejsc eksploatacji zwięzłych surowców skalnych reprezentowanych przez wapienie oraz skały pochodzenia wulkanicznego. Ich wydobycie ma wielowiekową tradycję, o czym świadczy duża liczba różnej wielkości kamieniołomów (tab. I). Wydobywano w nich kopaliny, będące surowcem na potrzeby budownictwa, drogownictwa, przemysłu cementowo-wapienniczego oraz hutniczego, a także dla rolnictwa. Okolice Krakowa to także obszary o unikatowych walorach przyrodniczo-krajobrazowych, objęte w 1981 r. różnymi formami prawnej ochrony (rys. 3).Wpływ działalności górniczej na środowisko uwidacznia się tutaj z większą niż gdzie indziej intensywnością i dlatego wymaga większej ostrożności przy jej prowadzeniu. Zakres i skala oddziaływania górnictwa zależą od czynników przyrodniczych, górniczych, społeczno-ekonomicznych, a także czasu trwania eksploatacji oraz kierunku rekultywacji i zagospodarowania wyrobisk po jej zakończeniu. W artykule przedstawiono wpływ eksploatacji zwięzłych surowców skalnych na poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego na tle uwarunkowań sozologicznych. Podano także możliwości zagospodarowania wyrobisk poeksploatacyjnych, które minimalizują przekształcenia środowiska. Powstająjednocześnie w ich wyniku nowe formy antropogeniczne, mogące być dodatkowym walorem badanego obszaru.

Celem pracy było rozpoznanie składu mineralnego piaskowców karpackich z sześciu odkrywek, zlokalizowanych pomiędzy przełęczą Kubalonka w Beskidzie Śląski a dolina Czarnego Potoku w paśmie Jaworzyny Krynickiej w Beskidzie Sądeckim, w aspekcie ustalenia składu petrograficznego obszarów źródłowych z których te piaskowce powstały. Próbki pobrane ze zlokalizowanych w Beskidzie Śląskim profili nr I i II reprezentowały piaskowce istebniańskie. Pozostałe cztery stanowiska, usytuowane w Beskidzie Żywieckim, Gorcach oraz Beskidzie Sądeckim, reprezentowały piaskowce magurskie. Wkażdym profilu pobrano trzy fragmenty skał z poziomu BC. Wykonano analizę mineralogiczną materiału. Piaskowce zawierają w zmiennych ilościach: kwarc, skalenie potasowe, plagioklazy, muskowit, biotyt, węglany, glaukonit, minerały ciężkie, okruchy skał osadowych, magmowych i metamorficznych, substancję organiczną oraz spoiwo. Różnice w udziale poszczególnych składników występują w obrębie tego samego profilu oraz pomiędzy profilami. Piaskowce istebniańskie średnio zawierają większe ilości okruchów skal metamorficznych i osadowych niż piaskowce magurskie. Piaskowce magurskie charakteryzują się natomiast wyższym udziałem kwarcu.

W artykule podano metodę wyznaczania wartości kapitałowej złóż według oczekiwanej wartości zdyskontowanych sald pieniężnych. Jako wartość kapitałową złoża autorzy rozumieją cenę, którą może zapłacić inwestor za prawo użytkowania złoża. Zwrócono uwagę na te parametry obliczeń, które w znaczący sposób wpływająna ustalenie wartości kapitałowej złoża.

Pomimo dziesięciu lat przemian ekonomicznych w Polsce procesy kształtowania rynkowych cen węgla wydają się być niezrozumiane. W związku z tym potrzebne są dalsze wyjaśnienia zasad formowania cen oraz występujących tam zależności. W pierwszej części artykułu dokonano identyfikacji struktur polskiego rynku węgla. Pierwsza, składająca się z drobnych odbiorców, podobna jest do konkurencji doskonałej, gdzie występuje wielu sprzedających, nie ma ograniczeń w dostępie do rynku, a informacje o cenach dostępne są dla każdego uczestnika rynku. Druga struktura, dużych odbiorców, podobna jest do rynku oligopolistycznego z kilkoma sprzedawcami, barierami wejścia i ograniczeniami w dostępie do informacji o cenach. Ponieważ teoria mikroekonomii pozwala określić ceny jedynie w określonych przypadkach, zarówno sprzedający, jak i kupujący używają różnych metod do określenia cen i ich racjonalnych granic. Przyjęto, iż długoterminowy koszt marginalny stanowi podstawę tworzenia cen węgla dla producenta. Kupujący do oszacowania maksymalnej możliwej do zapłaty ceny używają metody netback. Dodatkowo rozważane są parytetowe i dwupoziomowe zasady tworzenia cen. Wszystkie wspomniane powyżej metody mogą być używane zarówno przez regulatorów,jak i uczestników rynku. W podsumowaniu przedstawiono rozważania na temat ograniczeń w cenach węgla, z którymi możemy się spotkać w polskich warunkach ekonomicznych. Górne ograniczenia to przede wszystkim parytet importowy i ceny netback. z kolei dolną granicę wyznaczają parytet eksportowy i długoterminowe koszty krańcowe. Podkreślić należy, że ceny substytutów mogą także wpływać na tworzenie cen węgla, choć ich znaczenie nie jest łatwe do określenia. Tak więc ograniczenia, o których była mowa tworzą podstawowy przedział racjonalnych cen węgla na rynku krajowym.

Konwergencja, czyli zaciskanie się komory magazynowej gazu ziemnego w złożu soli kamiennej wskutek zjawiska pelzania,jestjednym z czynników decydujących o efektywnej pojemności komory. W artykule przedstawiono prognozę szybkości konwergencji wybranej komory, opracowaną na podstawie symulacji komputerowej ruchu górotworu, w powiązaniu z rozważaniami analitycznymi dotyczącymi scenariusza eksploatacji. Stwierdzono zmienność szybkości konwergencji, nawet w przypadku użycia stacjonarnego prawa pełzania soli, i decydującą rolę minimalnego ciśnienia magazynowania gazu na szybkość tego procesu.

W artykule przedstawiono regionalne i lokalne warunki geologiczne w rejonie projektowanego tunelu drogowego w Lalikach. Omówiono budowę geologiczno-stratygraficzną fliszu Karpat zachodnich. Scharakteryzowano warunki geologiczno-tektoniczne wzdłuż osi planowanego tunelu drogi ekspresowej S-94 Bielsko Biała-Żywiec-Zwardoń. Podkreślono zalety i ograniczenia dla budowy tunelu komunikacyjnego w wybranych warunkach geologicznych.

Autor przedstawia podstawowe rodzaje oddziaływania surowcami mineralnymi i energią na poszczególne elementy środowiska geogcnicznego i antropogenicznego. W artykule dokonano podziału oddziaływań produktów i technologii na środowisko według różnych kryteriów. Przedstawiono różne rodzaje odpadów procesów oraz stosowane metody redukcji ich uciążliwości dla środowisk.