Gospodarka Surowcami Mineralnymi - Mineral Resources Management

W artykule przedstawiono przykład zastosowania wybranych metod taksonomii numerycznej do oceny gospodarki zasobami złóż węgla kamiennego w kopalniach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Do grupowania kopalń, na podstawie zestawu wybranych cech diagnostycznych, wykorzystano metodę WARDA. W wyniku grupowania otrzymano grupy kopalń, które były podstawą do podziału badanego okresu ( 1981-1997) na fazy wyróżniające się podobieństwem struktury badanych obiektów. W wyniku zastosowania algorytmu taksonomicznego dokonano periodyzacji, uzyskując trzy jednorodne okresy. Okresy te, jak również grupy kopalń, scharakteryzowano wykorzystując dwa wskaźniki: wskaźnik gospodarki zasobami (WGZ) i wskaźnik jakości zasobów (WJZ). Oba wskaźniki skonstruowano na podstawie miary syntetycznej, która stanowi średnią arytmetyczną z doprowadzonych do porównywalności poprzez normalizację przyjętych zmiennych diagnostycznych.

Optymalizacja działalności kopalń, w tym również zakładów przeróbczych, z punktu widzenia kryteriów finansowych jest w warunkach gospodarki rynkowej koniecznością. Takim uniwersalnym kryterium finansowym dla wszystkich jednostek gospodarczych jest zysk. Jednym z istotnych elementów wpływających na wielkość zysku s,1 koszty pozyskania węgla (sortymentów handlowych). Górnictwo węgla kamiennego charakteryzuje się specyficznymi warunkami działalności produkcyjnej i procesem technologicznym, które determinowane są między innymi: dużą zmiennością warunków geologiczno-górniczych i przemieszczaniem się miejsca wydobycia węgla oraz wysokim stopniem zależności od warunków technicznych. W pracy przyjęto koncepcję rachunku ciągnionego, którego graficznym obrazemjest syntetyczny model blokowy. Powoduje to rozdzielenie kosztów na bloki technologiczne wydobycia i przeróbki węgla kamiennego. Model ujmuje całość procesu wydobycia węgla kamiennego w dwóch układach przestrzennych: - układ pionowy, który proces produkcyjny dzieli na dwie strefy przestrzenne: produkcja dołowa i produkcja powierzchniowa; -- układ poziomy. który proces produkcyjny dzieli na trzy strefy przestrzenne, a to: procesy przygotowawcze. produkcja zasadnicza, działania zabezpieczające proces produkcyjny. W przypadku przeróbki węgla kamiennego model uwzględnia wszystkie możliwe warianty przeróbki węgla, a mianowicie przeróbkę: klas grubych -wielkość ziarn powyżej 120(200) mm, klas średnich - wielkość ziarn od I 0(20) do 120(200) mm. klas miałowych -wielkość ziarn od 0,5 do 12(20) mm, klas najdrobniejszych - wielkość ziarn poniżej 0.5 mm. produktów pośrednich (przerostów), produktów niewzbogaconych.
Procesy przeróbcze podzielono według układu poziomego dekretującego koszty na cztery rejony przestrzenne: - przygotowanie procesu - cztery stanowiska powstawania kosztów, - operacje główne - sześć stanowisk powstawania kosztów, - operacje pomocnicze - pięć stanowisk powstawania kosztów, - operacje uzupełniające - sześć stanowisk powstawania kosztów.

W artykule scharakteryzowano główne mikrostrukturalne typy gruntów spoistych (skał ilastych), takie jak: komórkowa, szkieletowa, matrycowa, turbulentna, laminarna, a także mikrostruktury typu przejściowego: komórkowo- matrycowa, matrycowe-turbulentna oraz matrycowe-laminarna. Ich opis oparto na wynikach badań z zastosowaniem elektronowego mikroskopu skaningowego (SEM). Mikrostruktury te poddano w laboratorium Instytutu Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej Wydziału Geologii UW ilościowej analizie parametrów przestrzeni porowej, którą odniesiono do różnych genetycznych typów gruntów spoistych: lessy, gliny lodowcowe, iły mioceńskie zapadliska przedkarpackicgo, iły zastoiskowe, iły mioplioccńskie oraz zwietrzeliny iłów mioceńskich zapadliska przedkarpackiego. Wyniki uzyskano w oparciu o system SEM-program komputerowy STIMAN. Dla gruntów o mikrostrukturze laminarnej zaproponowano homogenizowany model mechaniki oparty na teorii konsolidacji Biota. Otrzymano równania homogenizowanego modelu opisującego makrodeformacje szkieletu i cieczy w postaci liniowych równań różniczkowych cząstkowych o stałych współczynnikach oraz określające dodatkowe niewiadome nazwane parametrami mikrolokalnymi w postaci liniowych równań algebraicznych.

Ryzykiem określa sit, sytuację decyzyjną podejmowaną w warunkach niepewności co do przyszłego scenariusza zdarzeń związanych z tą decyzją. Ryzyko ma charakter wielowymiarowy i może dotyczyć wszystkich aspektów projektu inwestycyjnego. W zarządzaniu ryzykiem wyróżnia się jego identyfikację, ocenę i minimalizowanie. W artykule przedstawiono syntetyzujące metody oceny ryzyka. Z metod podstawowych przedstawiono strategiczną oceni, ryzyka i ocenę ryzyka przepływów pieniężnych. Z metod pomocniczych przedstawiono oceni, ryzyka związanego ze skalą produkcji i oceni, ryzyka związaną z wysokim poziomem stałych kosztów projektu.

Stopa dyskontowa stosowana do oceny ekonomicznej górniczych projektów inwestycyjnych za pomocą zdyskontowanych przepływów gotówkowych jest zasadniczym parametrem, odzwierciedlającym poziom ryzyka związany z daną inwestycją. Artykuł podaje rodzaje stóp dyskontowych powszechnie stosowanych w górnictwie oraz próbuje określić wysokość stopy dyskontowej dla KGHM Polska Miedź SA.

Jednym z elementów analizy ryzyka jest prawdopodobieństwo wystąpienia niepowodzenia. Przedstawiono sposób oceny prawdopodobieństwa niepowodzenia dla wyrobiska lub rejonu eksploatacji zagrożonego tąpaniami. Przyjęto, że model określania prawdopodobieństwa zaistnienia niepowodzenia jest określony w oparciu o rozkład Poissone'a, który jest użyty do wyznaczania prawdopodobieństwa zniszczenia. Przeprowadzono przykładowe obliczenia, w których prawdopodobieństwo wystąpienia niepowodzenia zostało opisane przez przekroczenie krytycznej wielkości przyspieszenia drgań cząsteczek górotworu. Przedstawiono zalety i ograniczenia analizy ryzyka oraz podkreślono, że mimo znaczącego rozwoju metod tej analizy jej zastosowanie w górnictwie jest niewielkie.

W artykule omówiono metody prognozowania parametrów złoża w bloku obliczeniowym stosowane w kopalniach rud miedzi LGOM. Prognozowanie przeprowadzono za pomocą systemów informatycznych wykonanych w Instytucie Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN. Podstawą prognozy są parametry złoża wyliczane dla prób bruzdowych położonych w obszarze bloku obliczeniowego oraz w pewnymjego otoczeniu.W artykule przedstawiono zestaw parametrów złoża podlegających prognozie oraz stosowane metody prognozowania, a mianowicie: metodę plasterkowania, metodę średnich oraz metodę gcostatystyczną. W artykule przedstawiono także metodę prognozowania rozkładu wartości parametrów złoża, wykorzystującą metody gcostatystyeznc, a w szczególności kriging blokowy. W artykule omówiono zalety i wady każdej z metod oraz okoliczności, w których powinny być stosowane

W pracy przedstawiono wyniki hydrotermalnej syntezy zeolitowych tufów bazaltowych ze złoża bazaltu w Graczach. Syntezę hydrotermalną przeprowadzono bezciśnieniowo w temperaturze 95-100°C. Celem badań było wzbogacenie tufów w sorpcyjne składniki zeolitowe przez oddziaływanie sztucznych roztworów hydrotermalnych. Syntezę przeprowadzono w dwóch wariantach: pierwszy przy zastosowaniu roztworu ługu sodowego, drugi z mieszaniną ługu sodowego i szkła wodnego. Przeprowadzona synteza wykazała, że w warunkach bezciśnieniowego działania roztworami hydrotermalnymi wzbogaconymi w sód i krzemionkę można uzyskać wzrost zawartości w tufie zeolitów w postaci analcymu, philipsytu i chabazytu, przy jednoczesnym rozkładzie chemicznym składników bazaltu, obniżajacych własności sorpcyjne tufów. Wykazano również korzystny wpływ wstępnej aktywizacji tufu kwasem siarkowym na proces tworzenia zeolitów.

W ostatnich latach daje się zauważyć znaczny spadek produkcji węgla. Dotyczy to zarówno wszystkich jego typów, jak i wszystkich sortymentów. Duża część węgla zalega na zwałach i trudno znaleźć dla niego odbiorców. Zużycie krajowe węgla koksowego co roku maleje. Maleje także zapotrzebowanie na węgiel energetyczny. Plan rządowy, jak również plany poszczególnych kopalń i spółek węglowych, zakładają znaczne zmniejszenie jego wydobycia. Spowodowane jest to mniejszym zużyciem krajowym i małymi możliwościami eksportu. Wzwiązku z tym należy zastanowić się, jakie będą dalsze losy polskiego górnictwa. W artykule przedstawiono produkcją i strukturą wydobycia węgla kamiennego w 1999 roku. Intencją autora było pokazanie czym dysponujemy w chwili obecnej - jakie posiadamy gatunki węgla i wjakiej ilości.