Rocznik Historii Sztuki

Abstrakt

Zestawienie dwóch obrazów powstałych w różnym czasie – Ecce Homo Adama Chmielowskiego (koniec XIX w.) i Rozstrzelania surrealistycznego (1949) Andrzeja Wróblewskiego – porównanie dwóch ważnych dzieł, kluczowych dla ich autorów, gdy chodzi o wybór drogi życiowej, to także możliwość uchwycenia zmagania się malarzy z wizerunkiem Boga. Ecce Homo jest płótnem, które oznacza dla jego autora pożegnanie z malarstwem, gdyż w trakcie długiego procesu malowania i kontemplacji tego obrazu Chmielowski postanowił całkowicie zmienić swoje życie, poświęcić się zupełnie pomocy ubogim i Bogu; z kolei Rozstrzelanie surrealistyczne jest jednym z dzieł wyznaczających moment, w którym Wróblewski porzuca swoją wiarę i postanawia przyłączyć się do rewolucji komunistycznej, wybierając (mówiąc najprościej) Lenina zamiast Boga. Tak jak oddanie się Bogu zmusiło Chmielowskiego do porzucenia nowoczesnego malarstwa, ponieważ mogło ono ukazywać Boga jedynie w historycznym kostiumie, jako należącego do przeszłości, tak okrutne i bezsensowne rozstrzelanie, które nie jest traktowane jako ofiara, ale jako nieodwracalna strata, mogło jedynie ukazać – z pełną zgodą, by użyć nowoczesnego języka malarstwa – nieuchronne zniknięcie Boga.

Przejdź do artykułu

Bibliografia

Adam Chmielowski, Brat Albert 1846–1916. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, oprac. Jerzy Sienkiewicz, Warszawa 1939.

Bauman Zygmunt, Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość, przeł. Karolina Lebek, Warszawa 2018.

Beaumont Justin, Eder Klaus, Concepts, Processes and Antagonisms of Postsecularity, [w:] The Routledge Handbook of Postsecularity, red. Justin Beaumont, London–New York 2019, s. 3–24.

Bilska Małgorzata, Nic na pokaz. Fenomen brata Alberta, Poznań 2017.

Buc Philippe, Pułapki rytuału. Między wczesnośredniowiecznymi tekstami a teorią nauk społecznych, przeł. Michał Tomaszek, Warszawa 2011.

Bunsch Adam, Przyszedł na ziemię święty, Kraków 1947.

Dąbrowski Jakub, Demenko Anna, Cenzura w sztuce polskiej po 1989 roku, t. 1: Aspekty prawne, Warszawa 2014.

de Lubac Henri, Dramat humanizmu ateistycznego, przeł. Arkadiusz Ziernicki, Kraków 2004.

Deus otiosus. Nowoczesność w perspektywie postsekularnej, red. Agata Bielik-Robson, Maciej A. Sosnowski, Warszawa 2013.

Dzwonkowski Roman, Straty osobowe Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego pod okupacją sowiecką w latach 1939–1941 i 1944–1945, [w:] Polska 1935–1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, red. Tomasz Szarota, Wojciech Materski, Warszawa 2009, s. 327–332.

Eagleton Terry, Culture and the Death of God, New Haven–London 2014.

Faron Assumpta, Ecce Homo. Historia obrazu, Kraków 1998.

Fineman Mia, Ecce Homo Prostheticus, „New German Critique”, 1999 (Winter), 76, s. 85–114.

Grabowski Waldemar, Raport. Straty ludzkie poniesione przez Polskę w latach 1939–1945, [w:] Polska 1935–1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, red. Tomasz Szarota, Wojciech Materski, Warszawa 2009, s. 13–38.

Jabłońska-Deptuła Ewa, Zakony diecezji przemyskiej 1772–1938, „Nasza Przeszłość”, 46, 1976, s. 207–268.

Kantor Tadeusz, Porębski Mieczysław, Grupa młodych plastyków po raz drugi. Pro domo sua, „Twórczość”, 1946, 9, przedruk: W kręgu lat czterdziestych. Rysunki, grafiki, akwarele i formy przestrzenne, cz. 1, red. Józef Chrobak, Kraków 1990, s. 99.

Kantor Tadeusz, Surrealizm, „Przekrój”, 1948, 21 (163), s. 12–14.

Kemp Martin, Christ to Coke. How Image Becomes Icon, New York 2012.

Korsak Karol, Sztuka religijna w dawnych wiekach, Poznań–Warszawa–Lublin 1949.

Koza Paweł, Brat Albert i radykalna praca socjalna, „Zeszyty Pracy Socjalnej” 2015, 2 (20), s. 57–70.

Kula Marcin, Communism as Religion, „Totalitarian Movements and Political Religions”, 6, 2005, 3, s. 371–381.

Kula Marcin, Religiopodobny komunizm, Kraków 2003. Latour Bruno, Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, przeł. Maciej Gdula, Warszawa 2011.

Lenin Włodzimierz I., O stosunku partii robotniczej do religii, „Praletarij”, 13 V 1909, za: idem, Dzieła wszystkie, t. 17, Warszawa 1986, za: www.marxists.org/polski/lenin/1909/05/o_st_par.htm (dostęp: 29 III 2021).

Malewska Hanna, Mity, „Życie Literackie”, 1946, 3–4, s. 1–2.

Michalski Konstanty, Brat Albert, Kraków 1946.

Michalski Konstanty, Data urodzin brata Alberta, Kraków 1947.

Nowaczyński Adolf, Najpiękniejszy człowiek mego pokolenia. Brat Albert, Poznań–Warszawa–Wilno–Lublin [b.d.].

Piotrowski Piotr, Artysta między rewolucją a reakcją. Studium z zakresu etycznej historii sztuki awangardy rosyjskiej, Poznań 1993.

Rousseau Jean-Jacques, Umowa społeczna, przeł. Antoni Peretiatkowicz, Kęty 2007.

Ryszkiewicz Andrzej, Malarstwo polskie. Romantyzm, historyzm, realizm, Warszawa 1989.

Ryś Grzegorz, Ecce Homo, Kraków 2013.

Santiago José, From „Civil Religion” to Nationalism as the Religion of Modern Times. Rethinking a Complex Relationship, „Journal for the Scientific Study of Religion”, 48, 2009, 2, s. 394–401.

Sloterdijk Peter, Krytyka cynicznego rozumu, przeł. Piotr Dehnel, Wrocław 2008.

Stiker Henri-Jacques, A History of Disability, transl. William Sayers, Ann Arbor 1999.

Stoichita Victor I., Krótka historia cienia, przeł. Piotr Nowakowski, Kraków 2001.

Świadectwo oddania bez reszty. Karol Wojtyła o bł. bracie Albercie Chmielowski, red. Kazimierz Bukowski, Kraków 1984.

Turowski Andrzej, Między sztuka a komuną. Teksty awangardy rosyjskiej 1910–1932, Kraków 1998.

Unikanie stanów pośrednich. Andrzej Wróblewski (1927–1957), red. Magdalena Ziółkowska, Wojciech Grzybała, Ostfildern– Warszawa 2014.

Wojtyła Karol, Brat naszego Boga, Kluczbork 1996. Wojtyła Karol, Dzieła literackie i teatralne, t. 1: Juwenilia 1938–1946, red. Jacek Popiel, Kraków 2019, s. 220–276.

Wystawa grafiki meksykańskiej, [katalog wystawy], Muzeum Narodowe w Warszawie 1949.

Zaremba Marcin, Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Anna Markowska

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet Wrocławski

3 Scalanie i różnicowanie. O historiograficznych modelach dziejów modernizmu w Polsce

Piotr Juszkiewicz

Rocznik Historii Sztuki | 2021 | No XLVI | 27-42 | DOI: 10.24425/rhs.2021.138207

Słowa kluczowe: modernizm modernizacja regeneracja doświadczenie modernizacji modernizm w Polsce historiografia historia sztuki

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Tekst zarysowuje projekt badań nad modernizmem w Polsce, którego kluczowym elementem jest heurystyczny model modernizmu jako efekt społecznej reakcji na procesy modernizacyjne. Z jednej strony stały się one przyczyną przeświadczenia o negatywnym ich wpływie na cywilizację europejską, z drugiej wyzwoliły przekonanie o konieczności wieloaspektowej regeneracji ludzkości i jej życiowej przestrzeni.

Przejdź do artykułu

Bibliografia

Bolecki Włodzimierz, Modalności modernizmu. Studia, analizy, interpretacje, Warszawa 2012.

Griffin Roger, Modernism and Fascism. The Sense of a Beginning under Mussolini and Hitler, Basingstoke 2007.

Juszkiewicz Piotr, Cień modernizmu, Poznań 2013.

Modernism. Designing a New World. 1914–1939, red. Christopher Wilk, London 2006.

Szczerski Andrzej, Transformacja. Sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej po 1989 roku, Kraków 2018.

The Cambridge History of Modernism, red. Vincent Sherry, Cambridge 2016.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Piotr Juszkiewicz

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

4 Who are Our Gods? The Iconographic, Religious and Cosmic Commentary on William Shakespeare’s The Tempest by Wojciech Siudmak (1978)
. = Kim są nasi bogowie? Analiza ikonograficzna plakatu Wojciecha Siudmaka do „Burzy” Wiliama Szekspira (1978).

Sabina Laskowska-Hinz

Rocznik Historii Sztuki | 2021 | No XLVI | 43-59 | DOI: 10.24425/rhs.2021.138208

Słowa kluczowe: Christ intermediality Prospero Shakespeare theatre poster Zeus

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

The purpose of this article is to emphasise the critical potential of poster art concerning William Shakespeare’s dramatic texts. The semiotic and intermedial study of The Tempest by Wojciech Siudmak reveals iconographic and literary comments on the Christian elements embedded in the image. The designer’s work is based on the traditional composition depicting an enthroned figure and this essay juxtaposes it with a range of artworks employing similar iconographical arrangements: Zeus at Olympia by Phidias, images of Maiestas Domini, Christ in Judgement, and the Deisis Group. Further associations include the portraits of Saint Jerome, images of a spiral galaxy or Saturn the planet. The exploration of these motifs allows to de- and reconstruct the detailed characteristic of Prospero, Shakespeare’s protagonist, highlighting his quasi-divine features, but also the nature of the island, as well as the structure of the play referring to the requirements of a good Confession.

Przejdź do artykułu

Bibliografia

Arnheim Rudolf, Art and Visual Perception. A Psychology of the Creative Eye, 2nd ed., California 1974.

Barthes Roland, The Death of the Author, [in:] Image Music Text, London 1977, pp. 142–148.

Brown Peter, Church and Leadership, [in:] A History of Private Life, Vol. I: From Pagan Rome to Byzantium, ed. Philippe Aries and Georges Duby, Cambridge, Massachusetts 1985, pp. 235–312.

Burton Diana, Nike, Dike and Zeus at Olympia: New Approaches, [in:] The Statue of Zeus at Olympia: New Approaches, ed. Janette McWilliam, Sonia Puttock, Tom Stevenson, and Rashna Taraporewalla, 1st ed., Newcastle upon Tyne 2011, pp. 51–60.

Butler Alban, Butler’s Lives of the Saints. Concise Edition, ed. Michael Walsh, San Francisco 1759.

Cox John D., Recovering Something Christian about “The Tempest”, “Christianity and Literature”, 2000, vol. 50, No. 1, pp. 31–51.

Dean John Candee, The Astronomy of Shakespeare, “The Scientific Monthly”, 1924, vol. 19, No. 4, pp. 400–406.

Durrant G.H., Prospero’s Wisdom, “Theoria: A Journal of Social and Political Theory”, 1955, No. 7, pp. 50–58.

Forstner Dorothea, Świat symboliki chrześcijańskiej, trans. and ed. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński, Warszawa 1990.

Giorgi Rosa, Saints in Art, ed. Stefano Zuffi, Los Angeles 2002. Hamlin Hannibal, The Bible in Shakespeare, Oxford 2013.

Hao Yo, Ren Chi, The Exploration of the “Trinity” Prototype in The Tempest, “Canadian Social Science”, 2013, vol. 9, No. 6, pp. 195–98.

Heckenberg Kerry, The Statue of Zeus at Olympia and the Iconography of Power and Majesty in European, American and Australian Art, [in:] The Statue of Zeus at Olympia: New Approaches, ed. Janette MacWillaim, Sonia Puttock, Tom Stevenson, and Rashna Taraporewalla, 1st ed., Newcastle upon Tyne 2011, pp. 189–208.

Hunter Robert Grams, Shakespeare and the Comedy of Forgiveness, New York 1965.

Klibansky Raymond, Erwin Panofsky, and Fritz Saxl, Saturn and Melancholy. Studies in the History of Natural Philosophy, Religion and Art, Nendeln 1964.

Kott Jan, Shakespeare Our Contemporary, London 1965. Kott Jan, Szekspir współczesny, Warszawa 1965.

Lurker Manfred, Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, trans. Ryszard Wojnakowski, Warszawa 1990.

Makowiecka Elżbieta, Sztuka grecka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.

Marx Steven, A Masque of Revelation: “The Tempest” as Apocalypse, [in:] Shakespeare and the Bible, Oxford 2000, pp. 125–146.

Marx Steven, Genesis in “The Tempest”, [in:] Shakespeare and the Bible, Oxford University Press, Oxford 2000, pp. 19–39.

McClinton Brian, Prospero’s Myth, [in:] The Shakespeare Conspiracies. Untangling a 400-Years Web of Myth and Deceit, Cork 2007, pp. 418–437.

Mowat Barbara A., Prospero’s Book, “Shakespeare Quarterly”, 2001, vol. 52, No. 1, pp. 1–33.

Murphy Francos X., ed., A Monument to Saint Jerome: Essays on Some Aspects of His Life, Works, and Influence, New York 1952.

Oesterreicher-Mollwo Marianne, Leksykon symboli, trans. and ed. Lech Robakiewicz and Jerzy Prokopiuk, Warszawa 2009.

Panofsky Erwin, Studies in Iconology. Humanistic Themes in the Art of the Renaissance, Oxford 1939.

Phelan Peggy, Numbering “Prospero’s Books”, “Performing Arts Journal”, 1992, vol. 14, No. 2, p. 43.

Price Martin J., The Statue of Zeus at Olympia, [in:] The Seven Wonders of the Ancient World, ed. Peter A. Clayton and Martin J. Price, London and New York 1988, pp. 59–77.

Schiller Gertrud, Iconography of Christian Art, Vol. 2: The Passion of Jesus Christ, London 1972.

Shakespeare William, The Tempest, ed. Virginia Mason Vaughan and T. Alden Vaughan, London 1999.

Song Fengli, Purification as a To-Be: The Tempest and Shakespeare’s World of Imagery, “English Language and Literature Studies”, 2015, vol. 5, No. 4, pp. 145–53.

To ‘Dune’ and Beyond: The Interstellar Hyper-Realism of Wojciech Siudmak, https://dangerousminds.net/comments/ to_dune_and_beyond_the_interstellar_hyper-realism_of_wojciech_siudmak [accessed: 31.08.2020].

Urban David V., Prospero, the Divine Shepherd, and Providence: Psalm 23 as a Rubric for Alonso’s Redemptive Progress and the Providential Workings of Prospero’s Spiritual Restoration in Shakespeare’s “The Tempest”, “Religions”, 2019, vol. 10, No. 8, pp. 448–463.

Vaughan Virginia Mason and Alden T. Vaughan, The Tempest. Introduction, London 1999.

Zuffi Stefano, Jak czytać włoskie malarstwo renesansowe, ed. and trans. Dorota Folga-Januszewska, Kraków 2010.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Sabina Laskowska-Hinz

1

University of Warsaw

5 Émile Verhaeren: w poszukiwaniu belgijskiej tożsamości artystycznej i kulturowej

Marta Ścisło

Rocznik Historii Sztuki | 2021 | No XLVI | 61-78 | DOI: 10.24425/rhs.2021.138209

Słowa kluczowe: Émile Verhaeren Belgia tożsamość germańskość malarstwo poezja krytyka artystyczna

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Émile Verhaeren był nie tylko jednym z najważniejszych poetów pokolenia leopoldyńskiego w Belgii, ale również zaangażowanym krytykiem sztuki. Jego działalność literacka, rozpoczęta w 1881 r. wraz ze stażem u Edmonda Picarda w Brukseli, wpisywała się w ruch uwolnienia kultury belgijskiej z nadmiernego wpływu Paryża. Teksty krytyczne Verhaerena zostały zebrane i wydane w 1997 r. przez Paula Arona w tomie zatytułowanym Écrits sur l’art (1881–1916). Ich analiza przeprowadzona w zestawieniu z tekstami poetyckimi Belga pozwala zobaczyć w nim artystę otwartego na nowe postawy estetyczne i aktywistę walczącego o wolność wyrazu w sztuce. Kluczowym aspektem kształtującym jego stanowisko było poszukiwanie tożsamości belgijskiej opartej na dowartościowaniu narodu przez tradycję malarstwa niderlandzkiego. Jego poglądy na sztukę nierozerwalnie związane z konstruowaniem narodowej tożsamości można odczytywać w kontekście mitu nordyckiego, którego założenia znajdujemy w rękopisie, Cahier bleu, z 1888 r. pozostawionym przez Maurice’a Maeterlincka.

Przejdź do artykułu

Bibliografia

Antwerp, story of a metropolis. 16th–17th century. Antwerp, Hessenhuis 25 June – 10 October 1993, red. Jan van der Stock, Gent 1993.

Biron Michel, La modernité belge. Littérature et société, Montréal 1994.

Bizek-Tatara Renata, Quaghebeur Marc, Teklik Joanna, Zbierska-Mościcka Judyta, Belgiem być. Fikcja i tożsamość we francuskojęzycznej literaturze Belgii (od końca XIX do początku XXI wieku), Kraków 2017.

Gerard Harry, La vie et l’oeuvre de Maurice Maeterlinck, Paris 1932.

Ghil René, De la poésie-scientifique & autres écrits, Textes choisis, présentés et annotés par Jean-Pierre Bobillot, Grenoble 2008, https://books.google.pl/books?hl=pl&lr=&id=dkrU6Any1csC&oi=fnd&pg=PA5&dq=de+la+poesie+ scientifique+ghil&ots=lZximYmGhc&sig=JMt2uvcwmKErp48m4tYNI3aKPmA&redir_esc=y#v=onepage& q&f=false (dostęp: 15 V 2021).

Fin de siècle et Symbolisme en Belgique. OEuvres poétiques: Théodore Hannon, Iwan Gilkin, Émile Verhaeren, Maurice Maeterlinck, Georges Rodenbach, Charles Van Lerberghe, Max Elskamp, Albert Mockel, red. Paul Gorceix, Bruxelles 1998.

Gorceix Paul, Les affinités allemandes dans l’oeuvre de Maurice Maeterlinck, Paris 1975.

Gorceix Paul, L’image de la germanité chez un belge, flamand de langue française. Maurice Maeterlinck (1862–1949), „Revue de littérature comparée”, 3, 2001, 299, s. 407, https://www.cairn.info/revue-de-litterature-comparee-2001-3-page–397.htm (dostęp: 26 V 2021).

Gullentops David, Émile Verhaeren inédit, Bruxelles 2015.

Gullentops David, La poésie d’Émile Verhaeren dans les périodiques belges, „Textyles”, 2017, 50–51, s. 11–12, https://doi.org/10.4000/textyles.2759 (dostęp: 15 VII 2020).

Huret Jules, Enquête sur l’évolution littéraire, Paris 1891, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k49807k/f5.item.texteImage (dostęp: 25 V 2021).

Émile Verhaeren, red. Véronique Jago-Antoine, Marc Quaghebeur, Bruxelles 1994.

Émile Verhaeren, red. Peter-Eckhard Knabe, Raymond Trousson, Bruxelles 1984.

Lemonnier Camille, Nos Flamands, Bruxelles 1869, https://archive.org/details/nosflamands00lemo/page/n5/mode/2up?view=theater (dostęp: 25 V 2021).

Łaptos Józef, Historia Belgii, Wrocław 1995. Mockel Albert, Émile Verhaeren, poète de l’énergie, Paris 1933.

Nachtergaele Vic, La réception d’Émile Verhaeren en Flandre, „Revue belge de philologie et d’histoire”, 77, 1999, 3, s. 713–732.

Starkie Enid, Les sources du lyrisme dans la poésie d’Émile Verhaeren, Paris 1927.

Theis O.F., Émile Verhaeren, „The North American Review”, 198, 1913, 694, s. 354–364, https://www.jstor.org/stable/25120083?seq=1#metadata_info_tab_contents (dostęp: 25 V 2021).

Verhaeren Émile, Écrits sur l’art (1881–1892), wyd. Paul Aron, Bruxelles 1997.

Zbierska-Mościcka Judyta, L’esthetique symboliste selon Charles Van Lerberghe, „Écho des études romanes”, 2, 2006, 1, s. 67–78.

Zweig Stefan, Émile Verhaeren, London 1914, http://www.gutenberg.org/files/35387/35387-h/35387-h.htm#LES_FLAMANDES (dostęp: 15 VII 2020).

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Marta Ścisło

1

e-mail:

ORCID:

Uniwersytet Warszawski

6 Literacki Testament Anselma Feuerbacha – wyznania geniusza odrzuconego

Dorota Kownacka-Rogulska

Rocznik Historii Sztuki | 2021 | No XLVI | 79-96 | DOI: 10.24425/rhs.2021.138210

Słowa kluczowe: wyznania teoria sztuki Konrad Fiedler artysta niespełniony romantyzm

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Anselm Feuerbach był malarzem znanym, choć niepopularnym, po części klasycznym, ale też romantycznym i nowoczesnym. Rozczarowany niepowodzeniami postanowił pisemnie przedstawić koncepcję sztuki, którą chciał uprawiać. Przygotowany przez jego macochę, Henriettę Feuerbach materiał – Testament (Ein Vermächtnis) – to zbiór nowatorskich, niekiedy prekursorskich myśli o sztuce, często bliskich teoriom Konrada Fiedlera, ale też nierzadko je porzucających w poszukiwaniu prawdziwej sztuki.

Przejdź do artykułu

Bibliografia

Allgeyer Julius, Anselm Feuerbach, sein Leben und seine Kunst, Bamberg 1894.

Anselm Feuerbachs Briefe an seine Mutter. In einer Auswahl von Hermann Uhde-Bernays, mit biographischen Einführungen und Wiedergaben seiner Hauptwerke, Berlin 1912.

Feuerbach Anselm, Der Kampf eines Künstlers, „Die Kunstwelt: deutsche Zeitschrift für die bildende Kunst”, 1911–1912, s. 135–138.

Feuerbach Anselm, Ein Vermächtnis, red. Henriette Feuerbach, München 1920.

Feuerbach Anselm, Gedanken über Kunst, „Kunst für alle: Malerei, Plastik, Graphik, Architektur”, 25, München 1909– 1910, 5, s. 114–115.

Feuerbach Joseph Anselm, Der vaticanische Apollo. Eine Reihe archäologisch-ästhetischer Betrachtungen, Nürnberg 1833.

Fiedler Konrad, Schriften über Kunst, Köln 1977.

Henriette Feuerbach, ihr Leben in ihren Briefen, red. Hermann Uhde-Bernays, Berlin–Wien 1913.

Kasperowicz Ryszard, Zweite, ideale Schöpfung. Sztuka w myśleniu historycznym Jacoba Burckhardta, Lublin 2004.

Mai Ekkehard, Feuerbach in Paris, München–Berlin 2006.

Mai Ekkehard, Anselm Feuerbach (1829–1880). Ein Jahrhundertleben, Wien 2017.

Meier-Graefe Julius, Entwicklungsgeschite der modernen Kunst, t. 2, München 1924.

Meier-Graefe Julius, Modern art. A contribution to a new system of aesthetics, t. 2, tłum. Florence Simmonds, George W. Chrystal, London–New York 1908.

Modern paintings by German and Austrian masters, red. Josef Stransky, New York 1916.

Muther Richard, Geschichte der Malerei im XIX Jahrhundert, t. 1, München 1893.

Muther Richard, Geschichte der Malerei 18 und 19 Jahrhundert, t. 3, Berlin 1912.

Schröder Bruno, Anselm Feuerbach und die Antike, „Jahrbuch der Preuszischen Kunstsammlungen”, 45, 1924, s. 85–111.

Uhde-Bernays Hermann, Feuerbach, mit 80 Vollbildern, Leipzig 1922.

Uhde-Bernays Hermann, Anselm Feuerbachs Lehrer Thomas Couture, „Münchner Jahrbuch der bildenden Kunst”, 1907, s. 135–149.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Dorota Kownacka-Rogulska

1

e-mail:

ORCID:

Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa

7 Jak współcześnie czytać Wojnę wojnie Ernsta Friedricha? Estetyka i polityka jako ramy sprawiedliwości

Marta Maliszewska

Rocznik Historii Sztuki | 2021 | No XLVI | 97-115 | DOI: 10.24425/rhs.2021.138211

Słowa kluczowe: Wojna wojnie dzielenie postrzegalnego ujmowanie w ramy hermeneutyczna śmierć I wojna światowa fotografia wojenna

Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

W artykule interpretuję wydany w 1924 r. album Ernsta Friedricha Wojna wojnie, prezentujący zdjęcia zniszczeń z I wojny światowej. Wykorzystuję do tego koncepcje „dzielenia postrzegalnego” Jacques’a Rancière’a, „ujmowania w ramy” Judith Butler oraz „hermeneutycznej śmierci” José Mediny. Celem analizy jest zaproponowanie interpretacji projektu Friedricha w odniesieniu do współczesnych teorii filozofii społecznej. Takie odczytanie pozwala na wydobycie politycznego wymiaru Wojny wojnie oraz ukazanie jej współczesnego znaczenia. W przedstawionej przez mnie interpretacji album z jednej strony jawi się jako narzędzie pozwalające na rozpoznanie logiki nacjonalistycznego dyskursu, z drugiej zaś jako próba oddania sprawiedliwości weteranom wojennym. W zakończeniu stawiam otwarte pytanie o odpowiedzialność osób współcześnie czytających Wojnę wojnie wobec ofiar sportretowanych na zdjęciach.

Przejdź do artykułu

Bibliografia

Apel Dora, Cultural Battlegrounds. Weimar Photographic Narratives of War, „New German Critique”, 1999, Special Issue on Weimar Visual Culture, 76, s. 49–84.

Azoulay Ariella, Civil Imagination. The Political Ontology of Photography, tłum. Louise Bethlehem, London–New York 2012.

Baer Ulrich, Spectral Evidence. The Photography of Trauma, Cambridge 2002.

Bartelik Marek, Chłopcy malowani. Pacyfizm i sztuka w okresie międzywojennym, [w:] Wielka wojna, red. Paulina Kurc- -Maj, Paweł Polit, Anna Saciuk-Gąsowska, Łódź 2018, s. 17–27.

Bauman Zygmunt, Życie na przemiał, tłum. Tomasz Kunz, Kraków 2004.

Barthes Roland, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, tłum. Jacek Trznadel, Warszawa 2011.

Biernoff Suzannah, The Rhetoric of Disfigurement in First World War Britain, „Social History of Medicine”, 2011, 3, s. 666–685.

Butler Judith, Ramy wojny, Kiedy życie godne jest opłakiwania?, tłum. Agata Czarnacka, Warszawa 2011.

Cohen Deborah, The War Come Home. Disabled Veterans in Britain and Germany. 1914–1939, Berkeley 2001.

Didi-Huberman Georges, Obrazy mimo wszystko, tłum. Mai Kubiak Ho-Chi, Kraków 2012.

Didi-Huberman Georges, Strategie obrazów. Oko historii 1, tłum. Janusz Margański, Kraków 2011.

Djata Basta Makeda, Wieloznaczny dokument, tłum. Marcin Wawrzyńczak, [w:] Fotorelacje. Wojna 1920, red. Karolina Puchała-Rojek, Warszawa 2020, s. 38–44.

Eco Umberto, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, tłum. Lesław Eustachiewicz [et al.], Warszawa 2008.

Ekins Ashley, Stewart Elizabeth, War Wounds. Medicine and the Trauma of Conflict, Dunedin 2011.

Eksteins Modris, Święto wiosny. Wielka Wojna i narodziny nowego wieku, tłum. Krystyna Rabińska, Poznań 2014.

Feo Katherine, Memory, Masks and Masculinities in the Great War, „Journal of Design History”, 2007, 1, s. 17–27.

Fox Paul, Confronting Postwar Shame in Weimar Germany. Trauma, Heroism and the War Art of Otto Dix, „Oxford Art Journal”, 29, 2006, 2, s. 247–267.

Fricker Miranda, Epistemic Injustice. Power and the Ethics of Knowing, Oxford 2007.

Fricker Miranda, Epistemic Injustice and the Preservation of Ignorance, [w:] The Epistemic Dimension of Ignorance, red. Rik Peels, Martijn Blaauw, Cambridge 2016, s. 160–177.

Proletarischer Kindergarten. Ein Märchen- und Lesebuch für Groß und Klein, E. Friedrich (red.), Berlin 1921.

Friedrich Ernst, Krieg dem Kriege! Guerre à la guerre. War against War! Oorlog aan den Oorlog!, Berlin 1924.

Friedrich Ernst, Krieg dem Kriege. Mit einem Vorwort von Gerd Krumeich, Monachium 2004.

Friedrich Ernst, Wojna wojnie, tłum. Zuzanna Sękowska, Poznań 2017.

Kaes Anton, Shell Shock Cinema. Weimar Culture and the Wounds of War, Princeton 2009.

The Routledge Handbook of Epistemic Injustice, red. Ian James Kidd, José Medina, Gaile Pohlhaus Jr., London–New York 2017.

Leder Andrzej, Rysa na tafli. Teoria w polu psychoanalitycznym, Warszawa 2016.

Lelwic Jerzy, Mieczkowski Rafał, Wielka Wojna w fotografii, Bydgoszcz 2020.

Leśniakowska Marta, Obraz żywy. Antropologia re-konstrukcji, [w:] Obraz żywy, red. Maria Poprzęcka, Warszawa 2015, s. 75–88.

Maliszewska Marta, „Całe to »bohaterstwo« jest kłamstwem. Rzeczywistość jest horrorem” – „Wojna wojnie” Ernsta Friedricha jako montaż, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”, 2018, 20.

Medina José, Varieties of Hermeneutical Injustice, [w:] The Routledge Handbook of Epistemic Injustice, red. Ian James Kidd, José Medina, Gaile Pohlhaus Jr., London–New York 2017, s. 41–52.

Medina José, The Epistemology of Resistance, Oxford–New York 2013.

Mignolo Walter, Epistemic Disobedience, Independent Thought and Decolonial Freedom, „Theory, Culture & Society”, 26, 2009, 7–8, s. 159–181.

Mille Charlotte de, Wielka wojna z perspektywy brytyjskiej, tłum. Izabela Curyłło-Klag [et al.], [w:] Wielka wojna, red. Paulina Kurc-Maj, Paweł Polit, Anna Saciuk-Gąsowska, Łódź 2018, s. 95–105.

Offenstadt Nicolas, L’image contre la guerre. Autour d’Ernst Friedrich, [w:] Voir. Ne pas voir la guerre. Histoire des représentations photographiques de la guerre, red. Thérèse Blondet-Bisch [et al.], Paryż 2001, s. 270–275.

Pinney Christopher, Seven Theses on Photography, „Thesis Eleven”, 2012, 113, s. 141–156.

Rancière Jacques, Estetyka jako polityka, tłum. Julian Kutyła, Paweł Mościcki, Warszawa 2007.

Rancière Jacques, Na brzegach politycznego, tłum. Iwona Bojadżijewa, Jan Sowa, Kraków 2009.

Remarque Erich Maria, Na Zachodzie bez zmian, tłum. Tadeusz Ostojski, Olsztyn 1992.

Roberts Hilary, Photography, https://encyclopedia.1914-1918-online.net/article/photography (dostęp: 28 V 2021).

Sajewska Dorota, Nekroperformans. Kulturowa rekonstrukcja teatru Wielkiej Wojny, Warszawa 2016.

Sekula Allan, Czytanie archiwum. Fotografia między pracą a kapitałem, tłum. Krzysztof Pijarski, [w:] idem, Społeczne użycia fotografii, red. Karolina Lewandowska, Warszawa 2010, s. 113–132.

Soldan George, Der Weltkrieg im Bild. Orginalaufnahmen des Kriegs-, Bild- und Filmamtes aus der modernen Materialschlacht, Monachium 1926.

Sontag Susan, Widok cudzego cierpienia, tłum. Sławomir Magala, Kraków 2010.

Sosnowska Joanna M., Sztuka Legionów Polskich, „Rocznik Historii Sztuki”, 40, 2015, s. 61–80.

Stempowski Tomasz, Fotografie czasu wojny polsko-bolszewickiej, [w:] Fotorelacje. Wojna 1920, red. Karolina Puchała- Rojek, Warszawa 2020, s. 54–77.

Szymański Wojciech, Zgubiona stracona generacja. Sztuka polska wobec Wielkiej Wojny jako przeżycia pokoleniowego, [w:] Wielka wojna, red. Paulina Kurc-Maj, Paweł Polit, Anna Saciuk-Gąsowska, Łódź 2018, s. 115–125.

Szymański Wojciech, Żywienie urazy. Wielka Wojna, fotografia traumatyczna i efekt traumy, „Teksty Drugie”, 2018, 4, s. 37–55.

Werner Mateusz, Nieprzemyślane doświadczenie Wielkiej Wojny w piśmiennictwie polskim, „Rocznik Historii Sztuki”, 40, 2015, s. 49–59.

Zunino Bérénice, Pacifisme et violence. Femmes et enfants dans la pédagogie de la paix d’Ernst Friedrich, „Les cahiers Sirice”, 2011, 2, s. 111–136.

Przejdź do artykułu