How to search?
advanced search
Humanities and Social Sciences

Studia Socjologiczne

Studia Socjologiczne

Description

STUDIA SOCJOLOGICZNE is a Polish sociological quarterly, published since 1961. Its publishers are the Polish Academy of Sciences (represented by the Institute of Philosophy and Sociology and the Committee on Sociology), as well as the Faculty of Philosophy and Sociology, University of Warsaw (from 2013).

STUDIA SOCJOLOGICZNE welcomes articles in Polish and English from all sociological fields and neighbouring disciplines (as long as the authors apply a broadly defined sociological approach). Preference is given to texts that contribute to the advancement of social theory and are empirically grounded and innovative in their conceptual and methodological outlook. More at www.studiasocjologiczne.pl .

Articles published in STUDIA SOCJOLOGICZNE are indexed in Scopus, EBSCO, CEEOL, CEJSH, Social Science Citation Index, Social Scisearch, Proquest, Index Copernicus. Full texts are available online for EBSCO subscribers (SocINDEX with Full Text), as well as in open access through the Polish Academy of Sciences online journal reading room: http://journals.pan.pl/dlibra and (since 2016) at www.studiasocjologiczne.pl ("Archives").

ISSN
ISSN 0039-3371, e-ISSN 2545-2770
Publishers
Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Komitet Socjologii PAN, Wydział Socjologii UW

Editors

Editor in Chief

Jacek Wasilewski (Institute of Political Studies, Polish Academy of Sciences) e-mail: jwasilew@swps.edu.pl

Managing Editor

Barbara Gruszka (Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences) e-mail: bgruszka@ifispan.waw.pl

Associate Editors

Wojciech Adamek (Jagiellonian University) – Classical Sociological Theory; Book-reviews; Letters and Polemics

Marta Bucholc (University of Warsaw, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn) – Humanistic Sociology

Henryk Domański (Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences) – Social Structure and Mobility

Anna Horolets (University of Warsaw) – Social Anthropology

Piotr Jabkowski (Adam Mickiewicz University in Poznan) – Statistical Editor; Quantitative Research Methods; Quality of Life Studies

Katarzyna Kajdanek (University of Wroclaw) – Urban Sociology; Community Studies

Łukasz Krzyżowski (University of Science and Technology – AGH Krakow, Humboldt University)– Demography and Migration Studies; Qualitative Research Methods

Magdalena Nowicka (Humboldt-Universität zu Berlin) – Ethnicity; Collective Identity; Sociological Theory

Marta Olcoń-Kubicka (Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences) – Economic Sociology

Krzysztof Pietrowicz (Nicolaus Copernicus University) – Contemporary Sociological Theory; Science and Technology Studies

Mikołaj Stanek (Universidad de Salamanca) – Sociology of Religion, Demographic Analysis

Tomasz Szlendak (Nicolaus Copernicus University) – Sociology of Culture; Sociology of Family

Journal Office Address

00-330 WARSZAWA, Nowy Świat 72, room 235

phone: (+48-22) 657-28-61, fax: (22) 826-78-23

e-mail: redakcja@studiasocjologiczne.pl

  • Volumes
  • Instructions for authors

Select number

Content

Studia Socjologiczne | 2024 | No 3

1 Rolnicy a klasa(y) średnia(e): konceptualizacja i operacjonalizacja problemu
Dominika Zwęglińska-Gałecka , Maria Halamska
Studia Socjologiczne | 2024 | No 3 | 5-29 | DOI: 10.24425/sts.2024.151280
Keywords: struktura społeczna klasa średnia gentryfikacja rolnicy burżuazyjnienie
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Przedmiotem opracowania jest proces „burżuazyjnienia” rolników w Polsce. Oznacza on przechodzenie rolników do klasy średniej; do niej zalicza się osoby wykonujące zawody umysłowe, wymagające wysokich kompetencji cenionych na rynku pracy, przynoszących dochody na odpowiednim poziomie. Istnienie takiego procesu sygnalizują analizy struktu- ry społecznej wsi, zwłaszcza wiejskiej klasy średniej. Wskazują one, raczej koncepcyjnie niż operacyjnie, możliwość włączenia części rolników do klasy średniej, przede wszystkim za sprawą ich kapitału ekonomicznego. Celem opracowania jest operacjonalizacja kryte- rium ekonomicznego i kulturowego, służących wyłonieniu „średnioklasowych” rolników oraz rozpoznanie cech tej zbiorowości. Rolnicy należący do niej posiadają relatywnie duże (ok. 100 ha) gospodarstwa i mają wykształcenie co najmniej średnie. Są „rolnikami z krwi i kości” budującymi swoje kapitałowe zaplecze, o czym świadczą ich strategie produkcyjne i inwestycyjne oraz umiarkowane apetyty konsumpcyjne. Analiza oparta jest na danych ostatniej edycji badania „Diagnoza społeczna”, danych badania IRWiR PAN z 2020 roku oraz danych Powszechnego Spisu Rolnego z 2020 roku.
Go to article

Bibliography

  1. Bilewicz, A. (2014). Odnowa etosu inteligenckiego? O inteligenckim charakterze nie-zinstytucjonalizowanych inicjatyw społecznych. W: G. Chimiak, K. Iwińska (red.), Krajobraz społecznościowy. Polska 2014 (s. 47–75). Collegium Civitas.
  2. Chałasiński, J. (1946). Społeczna genealogia inteligencji polskiej. Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.
  3. CIRAD. (2013). Agricultural research for development. 2013 Annual Report. https://agritrop.cirad.fr/585494/1/ID585494.pdf
  4. Domański, H. (2004). O ruchliwości społecznej. Wydawnictwo IFiS PAN.
  5. Domański, H. (2007). Struktura społeczna. Wydawnictwo Naukowe Schoolar.
  6. Domański, H. (2012). Polska klasa średnia. Wydawnictwo UMK.
  7. Domański, H., Sawiński Z., Słomczyński K. (2007). Nowa klasyfikacja i skale zawodów. Wydawnictwo IFiS PAN.
  8. Eribon, D. (2019). Powrót do Reims. Karakter.
  9. Gałaj, D. (1989). Bariery rozwoju społecznego wsi do 2000 roku. Postępy Nauk Rolniczych, 3, 3–15.
  10. Gałęski, B. (1973). Studia nad społeczną strukturą wsi. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  11. Gorlach, K. (2009). W poszukiwaniu równowagi. Polskie gospodarstwa rolne w UE. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  12. Gorlach, K. (2001). Świat na progu domu: rodzinne gospodarstwa rolne w Polsce w obliczu globalizacji. Wydawnictwo UJ.
  13. Gorlach, K. (1995). Chłopi, rolnicy, przedsiębiorcy: „kłopotliwa klasa” w Polsce postkomunistycznej. Kwadrat.
  14. Gorlach, K. (1990). Socjologia polska wobec kwestii chłopskiej. Universitas.
  15. Gorlach, K. (1989). On repressive tolerance: state and peasant farm in Poland. Sociologia Ruralis, 29(1), 23–33.
  16. Gorlach, K. (1988a). Koncepcja burżuazyjnienia: próba weryfikacji. Studia Socjologiczne, 4, 24–39.
  17. Gorlach, K. (1988b). Zmierzch klasy chłopskiej. Studia Socjologiczne, 1, 61–88.
  18. Gorlach, K., Drąg, Z. (red.) (2021). Think Locally, Act Globally. Polish farmers in the global era of sustainability and resilience. Jagiellonian Univeristy Press.
  19. Gorlach, K., Drąg, Z. (2021). Class Diversification among Polish farmers in 2017. W: Gorlach, K., Drąg, Z. (red.), Think Locally, Act Globally. Polish farmers in the global era of sustainability and resilience (s. 373–412). Jagiellonian Univeristy Press.
  20. GUS. (2022). Powszechny Spis Rolny w 2020 roku. GUS.
  21. GUS. (2018). Sytuacja gospodarstw domowych w 2018 r. w świetle wyników badania budżetów gospodarstw domowych. GUS.
  22. Halamska, M. (2020). Wieś polska 1918-2018. W poszukiwaniu źródeł teraźniejszości. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  23. Halamska, M. (2016). Struktura społeczno-zawodowa ludności wiejskiej w Polsce i jej przestrzenne zróżnicowanie. Wieś i Rolnictwo, 1, 59–85.
  24. Halamska, M., Zwęglińska-Gałecka, D. (2023). „Nowa” wiejska klasa średnia: specyfika i zróżnicowanie. Studia socjologiczne, 2, 31–59, https://doi/org./10.24425/sts.2023.146168.
  25. Halamska M., Zwęglińska-Gałecka D. (2019). Od wsi chłopskiej do robotniczej. W: Halamska M., Stanny M., Wilkin J. (red.), Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi (s. 203–246). IRWiR PAN, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  26. Hofer, T. (1975). Three stages of Hungarian folk culture in the 19th and 20th centuries. Etnographia, 2-3, 398–414.
  27. Hoggart, K. (1997). The middle classes in rural England 1971–1991. Journal of Rural Studies, 3, 253–273.
  28. Janicka, K., Słomczyński, K. (2014). Struktura społeczna w Polsce: klasowy wymiar nierówności. Przegląd Socjologiczny, 63(2), 55–72.
  29. Juchniewicz, M., Kambo, K., Michalak, P. (2020). Poziom i struktura dochodów rodzin rolników w gospodarstwach prowadzących rachunkowość w 2018 roku. Wydawnictwo IERiGŻ-PIB.
  30. Kłopot, S., Szczepańska, B. (2023). Bycie rolnikiem – przymus czy wybór? W: A. Michalska-Żyła, K. Zajda (red.), W metropolii i poza metropolią. Społeczny potencjał odrodzenia i rozwoju społeczności lokalnych (s. 239–256). Wydawnictwo UŁ.
  31. Kosa, L. (1998). Peasant urbanization and the regional distribution of folk culture in Hungary (1880-1920). Planétás.
  32. Koziolek, A., Michalska, S., Zwęglińska-Gałecka, D. (2021). Media jako źródło wiedzy rolników. IWiR PAN.
  33. Kuczyński, W. (1981). Po wielkim skoku. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
  34. Laferté, G. (2021). From income to social position: Reclassifying farmers. Économie rurale, 378(4), 159–174.
  35. Laferté, G. (2018). L’embourgeoisement: une enquête chez les céréaliers. INRAE Sciences Sociales.
  36. Laferté, G. (2014). Des études rurales à l’analyse des espaces sociaux localisés. Sociologie, 2, 423–439.
  37. Laferté, G. (2013). Trajectoires de l’embourgeoisement agricole. Agone, 2(51), 110–116.
  38. Manchin, R., Szelényi, I. (1985). Socialist Entrepreneurs: Embourgeoisement in Rural Hungary. University of Wisconsin Press.
  39. Megyesi, B. (2020). The Debate on Embourgeoisement – 30 Years After: The Social Background of the Owners of Current Agricultural Holdings. Korunk, 12, 54–65.
  40. Mendras, H. (1976). Sociétés paysannes. Armad Colin.
  41. Michalska, S., Koziolek, A., Zwęglińska-Gałecka, D. (2020). Media jako źródło wiedzy rolników. IRWiR PAN.
  42. Mocquin, A. (2020). Reclasser des agriculteurs. https://laviedesidees.fr/Gilles-La-ferte-Embourgeoisement-enquete-cerealiers.html.
  43. MPiPS. (2014). Klasyfikacja zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy. MPiPS Departament Rynku Pracy.
  44. Pach, Z. (1966). The development of feudal rent in Hungary in the Fifteenth Century. Economic History Review, XIX(1), 1–14.
  45. Podedworna, H. (2001). Polscy farmerzy i ich świat społeczny. Oficyna Wydawnicza SGH.
  46. Pouch, T. (2021). Gilles Laferté - L’embourgeoisement: une enquête chez les céréaliers. Économie rurale, 376, 115–118.
  47. Rudowski, M. (2020). O potrzebie zmiany definicji rodzinnego gospodarstwa rolnego w polskim prawie. https://rolnictwo.osrodekanaliz.pl/o-potrzebie-zmiany-definicji-rodzinnego-gospodarstwa-rolnego-w-polskim-prawie/#_ftn17.
  48. Rychard, A. (2024). Klasa i naród. O co walczą protestujący rolnicy? Gazeta Wyborcza (wydanie z 24.02.2024).
  49. Sárkány, M. (2000). Economic changes in a Northern-Hungarian village. W: M. Hollos, B. Mayday (red.), New Hungarian Peasants: an East Central European Experience with Collectivization (s. 25–56). Brooklyn College Press.
  50. Siciński, A. (1976). Styl życia. Koncepcje i propozycje. PWN.
  51. Słomczyński, K., Janicka, K., Tomescu-Dubrow, I. (2014). O związkach struktury klasowej ze stratyfikacją społeczną: wybrane wyniki Polskiego Badania Panelowego POLPAN 1988-2013. Zespół Porównawczych Analiz Nierówności Społecznych IFiS PAN.
  52. Szcześniak, M. (2023). Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce. Krytyka Polityczna.
  53. Szelényi, I. (1988). The three waves of new class theories. Theory and Society, 17(5), 645–667.
  54. Sztompka, P. (2003). Socjologia. Znak.
  55. Turowski, J. (1971). Rozwój badań w zakresie socjologii wsi i miasta w 25-leciu PRL. W: P. Kryczka, L.M. Szwengrub, J. Turowski (red.), Socjologia wsi i miasta w Polsce (s. 11–68). IFiS PAN.
  56. Turski, R., Łapińska-Tyszka, K., Nowak, W. (1978). Przemiany klasy chłopskiej. W: W. Wesołowski (red.), Kształt struktury społecznej. Studia do syntezy (s. 40–65). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  57. Wasilewski, J. (2011). Społeczeństwo polskie, społeczeństwo chłopskie. Studia socjologiczne, 1(200), 353–368.
  58. Vigvári, A., Gerőcs, T. (2017). The concept of ‘peasant embourgeoisement’ in the perspective of different historical conjunctures. Studia ubb sociologia, 62(LXII), 85–104.
  59. Zwęglińska-Gałecka, D. (2024). Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski. T. V. Gentryfikacja wsi w Polsce: znaczenie i skutki procesu. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Go to article

Authors and Affiliations

Dominika Zwęglińska-Gałecka
1
ORCID: ORCID
Maria Halamska
1
ORCID: ORCID
  1. Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN
2 Para w pustym gnieździe – o turbulencjach relacyjnych po wyprowadzce dorosłych dzieci z domu rodzinnego
Magdalena Zadkowska
Studia Socjologiczne | 2024 | No 3 | 31-58 | DOI: 10.24425/sts.2024.151933
Keywords: puste gniazdo sociologia pary Model Turbulencji Relacyjnych
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Faza pustego gniazda, charakteryzująca się odejściem dzieci z domu rodzinnego, przynosi znaczące zmiany w relacji pary. Niniejszy artykuł zagłębia się w wieloaspektowe wymiary tego etapu życia, rzucając światło na relacyjne dostosowania doświadczane przez pary w trakcie czasu „pustoszenia gniazda”. W wyniku analizy wywiadów łączonych i indywidualnych z ponad 60 osobami, które są w relacji od przynajmniej 20 lat, i których dzieci niedawno opuściły gniazda rodzinne, demonstruję, jak zwiększenie zasobów w postaci czasu i wolności wpływa na rozpoczęcie nowego etapu życia, komunikację i intymność. Do analizy wykorzystuję Model Turbulencji Relacyjnych (MTR). Artykuł testuje MTR i odpowiada na pytanie: jak pary rodziców radzą sobie z „turbulencjami”?
Go to article

Bibliography

  1. Aeby, G., Gauthier, J-A. (2021). The Contribution of the Life-Course Perspective to the Study of Family Relationships: Advances, Challenges, and Limitations. W: A.M. Castrén, V. Cesnuityte, I. Crespi, J. A. Gauthier, R. Gouveia, C. Martin, A. Moreno Mínguez, K. Suwada (red.), The Palgrave Handbook of Family Sociology in Europe (s. 557-574), Palgrave Macmillan.
  2. Anderson, S. A., Russell, C. S., Schumm, W. R. (1983). Perceived marital quality and family life-cycle categories: A further analysis. Journal of Marriage and the Family, 45, 127–139.
  3. Barszcz, P. (2019). Zjawisko gniazdownictwa w krajach Unii Europejskiej – skala, przyczyny, skutki. Casus Polski. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 69, 35–51. https://doi.org/10.18778/0208-600X.69.03
  4. Berger, P., Kellner, H. (1964). Marriage and the Construction of Reality: An Exercise in the Microsociology of Knowledge. Diogenes, 12(46), 1–24.
  5. Bouchard, G. (2014). How Do Parents React When Their Children Leave Home? An Integrative Review. Journal of Adult Development, 21, 69–79. https://doi.org/10.1007/s10804-013-9180-8
  6. Bouchard, G., McNair, J. L. (2016). Dyadic Examination of the Influence of Family Relationships on Life Satisfaction at the Empty-Nest Stage. Journal of Adult Development, 23(3), 174–182. https://doi.org/10.1007/s10804-016-9233-x
  7. Braun, V., Clarke, V., Gray, D. (2017). Collecting qualitative data: A practical guide to textual, media and virtual techniques. Cambridge University Press.
  8. Braun, V., Clarke, V. (2021). One size fits all? What counts as quality practice in (reflexive) thematic analysis? Qualitative Research in Psychology, 18(3), 328–352.
  9. Brisini, K. St. C., Taylor, S. H. (2023). The Spillover of Parenting Stress onto Marital Qualities and Communication During Parenting Disagreements: A Relational Turbulence Theory Perspective. Journal of Family Communication. https://doi.org/10.1080/15267431.2023.2264264
  10. Brubaker, T. H. (1985). Later life families. Sage.
  11. Cooney, T. M. (2022). Introduction to Special Issue on „Divorce and the Life Course”. Social Sciences, 11(202), 1–4. https://doi.org/10.3390/socsci11050202
  12. Craig, P. L., Truswell, A. S. (1988). Dynamics of food habits of newly married couples: food-related activities and attitudes towards food. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 1, 409–419. https://doi.org/10.1111/j.1365-277X.1988.tb00214.x
  13. Crowley, B. J., Hayslip, B. J., Hobdy, J. (2003). Psychological hardiness and adjustment to life events in adulthood. Journal of Adult Development, 10, 237–248.
  14. Dennerstein, L., Dudley, E., Guthrie, J. (2002). Empty nest or revolving door: A prospective study of women’s quality of life in midlife during the phase of children leaving and re-entering the home. Psychological Medicine, 32, 545–550.
  15. Dewilde, C. (2003). A life-course perspective on social exclusion and poverty. The British Journal of Sociology, 54(1), 109–28. https://doi.org/10.1080/0007131032000045923
  16. Dowgiałło, B., Giraud, C., Herzberg-Kurasz, M. (2024). Navigating emotional terrain: women’s experiences of loss and gain. W: M. Żadkowska, M. Skowrońska, C. Giraud, F. Schmidt (red.), Reconfiguring relations in the empty nest: those who leave and those who stay (s. 291–308). https://doi.org/10.1007/978-3-031-50403-7_13
  17. Duvall, E. M. (1971). Family development. Lippincott.
  18. Elder, G. H. (1985). Perspectives on the life course. W: G.H. Elder, Life Course Dynamics: Trajectories and Transitions (1st edition, s. 23–49). Cornell University Press.
  19. Elder, G. H. Jr. (1995). The Life Course Paradigm: Social Change and Individual Development. W: P. Moen, G. H. Jr. Elder, K. Luscher (red.), Examining Lives in Context: Perspectives on the Ecology of Human Development (s. 101–139). American Psychological Association.
  20. Erikson, J. J., Martinengo, G., Hill, E. J. (2010). Putting work and family experiences in context: differences by family life stage. Human Relations, 63, 955–979.
  21. Feeney, J., Peterson, C., Noller, P. (1994). Equity and marital satisfaction over the family life cycle. Personal Relationships, 1(1), 83–99. https://doi.org/10.1111/j.1475-6811.1994.tb00056.x
  22. Finch, J. (2007). Displaying Families. Sociology, 41, 65–81.
  23. Gabb, J. (2008). Researching intimacy in families. Palgrave Macmillan.
  24. Gabb, J., Fink. J. (2018). Couple relationships in the 21st century. Palgrave Macmillan.
  25. Gajewska, M., Herzberg-Kurasz, M., Żadkowska, M., Kostecka, M., Dowgiałło, B. (2023). Room of her own: remaking empty nest and creating herspaces in practices of Polish mothers whose children left home. European Journal of Women’s Studies, 30, 7–21. https://doi.org/10.1177/13505068221110336
  26. Gajewska, M., de Singly, F., Żadkowska, M., Giraud, C., Kostecka, M., David-Goretta, S. (2024). Animals in the empty nest: recomposition of family roles. W: M. Żadkowska, M. Skowrońska, C. Giraud, F. Schmidt (red.), Reconfiguring relations in the empty nest: those who leave and those who stay (s. 159–177). https://doi.org/10.1007/978-3-031-50403-7_8
  27. Gądecki, J., Jewdokimow, M., Żadkowska, M. (2018). New technologies and family life in the context of work at home. The strategies of work-life balance. Studia Humanistyczne AGH, 17, 77–89. https://doi.org/10.7494/human.2018.17.4.77
  28. Giraud, C., Kossakowski, R., Żadkowska, M., Dowgiałło, B. (2024). The empty nest as a phase of fatherhood. W: M. Żadkowska, M. Skowrońska, C. Giraud, F. Schmidt (red.), Reconfiguring relations in the empty nest: those who leave and those who stay (s. 65–89). https://doi.org/10.1007/978-3-031-50403-7_4
  29. Herzberg-Kurasz, M. (2023). Motherhood in the empty nest – a lack of social recognition? Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, 62, 1–23. https://doi.org/10.31971/pps/173555
  30. Herzberg-Kurasz, M., Giraud ,Ch., Gajewska, M. (2024). Reconfiguration of the mother’s role after the departure of the children. W: M. Żadkowska, M. Skowrońska, C. Giraud, F. Schmidt (red.), Reconfiguring relations in the empty nest: those who leave and those who stay (s. 159–177). https://doi.org/10.1007/978-3-031-50403-7_8
  31. Glenn, N. D. (1990). Quantitative Research on Marital Quality in the 1980s: A Critical Review, Journal of Marriage and Family, 52(4), 818–831.
  32. Glenn, N. D. (2003). Distinguishing Age, Period, and Cohort Effects. W: Mortimer, J.T., Shanahan, M. J. (red.), Handbook of the Life Course. Handbooks of Sociology and Social Research. Springer. https://doi.org/10.1007/978-0-306-48247-2_21
  33. Gorchoff, S. M., John, O. P, Helson, R. (2008). Contextualizing change in marital satisfaction during middle age: an 18-year longitudinal study. Psychological Science, 19(11), 1194–1200. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.2008.02222.x
  34. Harper, J. M., Schaalje, B. G., Sandberg, J. G. (2000). Daily hassles, intimacy, and marital quality in later life marriages. American Journal of Family Therapy, 28(1), 1–18. https://doi.org/10.1080/019261800261770
  35. Heiman, J. R., Long, J. S., Smith, S. N., Fisher, W. A., Sand, M. S., Rosen, R. C. (2011). Sexual Satisfaction and Relationship Happiness in Midlife and Older Couples in Five Countries. Archives of Sexual Behavior, 40(4), 741–753. https://doi.org/10.1007/s10508-010-9703-3
  36. Karney, B. R., Bradbury, T. N. (2020). Research on marital satisfaction and stability in the 2010s: challenging conventional wisdom. Journal of Marriage and Family, 82(1), 100–116. https://doi.org/10.1111/jomf.12635
  37. Kaufmann, J.-C. (1992). La Trame conjugale: analyse du couple par son linge. Editions Nathan.
  38. Kaufmann, J.-C. (1993). Sociologie du coupe, wyd. 4, Presses Universitaires de France.
  39. Kaufmann, J.-C. (1996). L’entretien compréhensif. Editions Nathan.
  40. Kaufmann, J.-C. (1997). Le coeur à l’ouvrage. Theorie de l’action ménagère. Editions Nathan.
  41. Kaufmann, J.-C. (2004). Ego. Socjologia jednostki. (Tłum. K.Wakar). Oficyna Naukowa.
  42. Kemmer, D., Anderson, A. S., Marshall, D.W. (2002). Living Together and Eating Together: Changes in Food Choice and Eating Habits during the Transition from Single to Married/Cohabiting. The Sociological Review, 46(1), 48–72. https://doi.org/10.1111/1467-954X.00089
  43. Knobloch, L. K., Solomon, D. H. (1999). Measuring the sources and content of relational uncertainty. Communication Studies, 50, 261–278.
  44. Knobloch, L. K., Carpenter-Theune, K. E. (2004). Topic avoidance in developing romantic relationships: Associations with intimacy and relational uncertainty. Communication Research, 31, 173–205. https://doi.org/10.1177/0093650203261516
  45. Knobloch, L. K., Theiss, J. A. (2012). Experiences of U.S. military couples during the post-deployment transition: Applying the relational turbulence model. Journal of Social and Personal Relationships, 29, 423–450.
  46. Koppetsch, C., Burkart, G. (1999). Die Illusion der Emanzipation: zur Wirksamkeit latenter Geschlechtsnormen im Milieuvergleich. UVK.
  47. Kostecka, M., Żadkowska, M., Dowgiałło, B., David-Goretta, S. (2024). Without children at home: transition to herplaces and hisplaces. W: M. Żadkowska, M. Skowrońska, C. Giraud, F. Schmidt (red.), Reconfiguring relations in the empty nest: those who leave and those who stay (s. 265–289). https://doi.org/10.1007/978-3-031-50403-7_12
  48. Kossakowski, R., Kosakowska-Berezecka, N., David-Goretta, S. (2024). Struggling with limitations, creating new possibilities: perspective of men experiencing the empty nest. W: M. Żadkowska, M. Skowrońska, C. Giraud, F. Schmidt (red.), Reconfiguring relations in the empty nest: those who leave and those who stay (s. 309–325). https://doi.org/10.1007/978-3-031-50403-7_14
  49. Kreider, R.M. (2005). Number, timing, and duration of marriages and divorces: 2001. Current Population Reports, 70–97. US Census Bureau.
  50. Krzaklewska, E. (2017). W stronę międzypokoleniowej współpracy? – wyprowadzenie się z domu rodzinnego z perspektywy dorosłych dzieci i ich rodziców. Societas/Communitas, 24(2), 159–176.
  51. Kulik, L., Shilo-Levin, S., Liberman, G. (2010). Work family role conflict and well-being among women and men. Career Assessment, 24(4), 651–668.
  52. Kwak, A., Rosochacka-Gmitrzak, M., Bieńko, M. (2017). Wciąż jeszcze w gnieździe rodzinnym? Socjologiczne spojrzenie na młodych dorosłych. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie.
  53. Lenz, K. (2009). Soziologie der Zweierbeziehung: Eine Einführung. Springer-Verlag.
  54. Liberska, H. (2014). Rozwój rodziny i rozwój w rodzinie. W: I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny, (s. 221–240). Wydawnictwo Naukowe PWN.
  55. Marshall, D.W., Anderson, A.S. (2002). Proper meals in transition: young married couples on the nature of eating together. Appetite, 39(3), 193–206.
  56. Mitchell, B.A. (2016). Happily ever after? Marital satisfaction during the middle adulthood years. Couple relationships in the middle and later years: their nature, complexity, and role in health and illness. American Psychological Association, 17–36.
  57. Mitchell, B. A., Lovegreen, L. D. (2009). The Empty Nest Syndrome in Midlife Families: A Multimethod Exploration of Parental Gender Differences and Cultural Dynamics. Journal of Family Issues, 30(12), 1651–1670. https://doi.org/10.1177/0192513X09339020
  58. Mizielińska, J. (2017). Odmienne czy zwyczajne? Rodziny z wyboru w Polsce. WN PWN.
  59. Mizielińska, J., Stasińska, A., Żadkowska, M., Halawa, M. (2018). Dylematy etyczne w badaniu pary intymnej. Doświadczenia z pracy badawczej. Studia Socjologiczne, 3(230), 71–100. https://doi.org/10.24425/122473
  60. Morgan, D. (2011a). Locating „Family Practices”. Sociological Research Online, 16(4), 1–9.
  61. Morgan, D. (2011b). Rethinking Family Practices. Palgrave Macmillan.
  62. Nagy, M. E., Theiss, J. A. (2013). Applying the Relational Turbulence Model to the Empty-Nest Transition: Sources of Relationship Change, Relational Uncertainty, and Interference from Partners. Journal of Family Communication, 13(4), 280–300. https://doi.org/10.1080/15267431.2013.823430
  63. Olcoń-Kubicka, M., Halawa, M. (2018). Making a living: how middle-class couples in Warsaw start and practice a household. Kultura i Społeczeństwo, 62(4), 91–111.
  64. Paprzycka, E., Mianowska, E. (2019). Płeć i związki intymne – strukturalne uwarunkowania trwałości pary intymnej. Dyskursy Młodych Andragogów/Adult Education Discourses, 20. https://doi.org/10.34768/dma.vi20.38
  65. Pernau, M. (2014). Space and Emotion: Building to Feel. History Compass, 12(7), 541–549. https://doi.org/10.1111/hic3.12170
  66. Przybył, I. (2017). Historie przedślubne. Przemiany obyczajowości i instytucji zaręczyn. Wydawnictwo Naukowe UAM.
  67. Pustułka, P., Sarnowska, J., Buler, M. (2022). Resources and pace of leaving home among young adults in Poland. Journal of Youth Studies, 25(7), 946–962. https://doi.org/10.1080/13676261.2021.1925638
  68. Radina, M. E., Hennon, C. B., Gibbons, H. M. (2008). Divorce and mid- and later life families: A phenomenological analysis with implications for family life educators. Journal of Divorce & Remarriage, 49, 142–170.
  69. Rancew-Sikora, D., Skowrońska, M. (2022). Adult children move out: family and reflections on parental self-sacrifice at the moment of transition. Sociological Research Online, 28, 403–421. https://doi.org/10.1177/13607804211065050
  70. Rancew-Sikora, D., Żadkowska, M. (2023). The mother of all worries: formulations of parents’ gender in their talk about the transition to the empty nest phase. Journal of Pragmatics, 213, 67–79. https://doi.org/10.1016/j.pragma.2023.06.003
  71. Randhawa, M., Kaur, J. (2021). Acknowledging Empty Nest Syndrome: Eastern and Western Perspective. Mind and Society, 10(03-04), 38–42.
  72. Reckwitz, A. (2012). Affective spaces: a praxeological outlook. Rethinking History, 16(2), 241–258. https://doi.org/10.1080/13642529.2012.681193
  73. Reckwitz, A. (2002). Toward a Theory of Social Practices: A Development in Culturalist Theorizing. European Journal of Social Theory, 5(2), 243–263.
  74. Schatzki, T. R. (1996). Social Practices: A Wittgensteinian Approach to Human Activity and the Social. Cambridge University Press.
  75. Schatzki, T. R., Knorr-Cetina, K., Savigny, E. von. (2001). The Practice Turn in Contemporary Theory. Psychology Press.
  76. Schmidt, F. (2016). Materializacja pary: napięcia w procesie budowania domowej codzienności we dwoje. W: M. Łukasiuk, M., Jewdokimow (red.), Socjologia zamieszkiwania: narracje, dyfuzje, interwencje (s. 153–172). Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
  77. Schmidt, F., Mizielińska, J., Stasińska, A., Olcoń-Kubicka, M., Żadkowska, M., Jasińska, J., Halawa, M. (2018). W stronę socjologii pary: propozycja paradygmatu teoretyczno-badawczego. Studia Socjologiczne, 3(230), 11–39. https://doi.org/10.24425/122471
  78. Schmidt, F., Skowrońska, M., Żadkowska, M., Giraud, C. (2024). Redefining a couple’s relationship in the empty nest: the new honeymoon. W: M. Żadkowska, M. Skowrońska, C. Giraud, F. Schmidt (red.), Reconfiguring relations in the empty nest: those who leave and those who stay (s. 181–208). https://doi.org/10.1007/978-3-031-50403-7_9
  79. Shove, E. (2003). Comfort, Cleanliness and Convenience: The Social Organization of Normality. Berg.
  80. Sikorska, M. (2019). Praktyki rodzinne i rodzicielskie we współczesnej Polsce - rekonstrukcja codzienności. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  81. Singly, de F. (1996). Le soi, le couple et la famille, Essais et recherches. Sociologie du travail, 39 (1), 123–125.
  82. Singly, de F. (2005). Libres ensemble: l’individualisme dans la vie commune. Nathan.
  83. Skowrońska, M., Schmidt, F. (2023). Teorie praktyk a praktyka badawcza: potencjał i ryzyka na przykładzie studiów nad rodziną. Studia Socjologiczne, 251(4), 69–95. https://doi.org/10.24425/sts.2023.148175
  84. Skowrońska, M., Schmidt, F., Giraud, C., Żadkowska, M. (2024). Redefining a couple’s relationship in the empty nest: together apart. W: M. Żadkowska, M. Skowrońska, C. Giraud, F. Schmidt (red.), Reconfiguring relations in the empty nest: those who leave and those who stay (s. 209–238). https://doi.org/10.1007/978-3-031-50403-7_10
  85. Smart, C. (2007). Personal Life: New Directions in Sociological Thinking. Polity Press.
  86. Solomon, D. H., Knobloch, L. K. (2001). Relationships uncertainty, partner interference, and intimacy within dating relationships. Journal of Social and Personal Relationships, 18, 804–820.
  87. Solomon, D. H., Theiss, J. A. (2008). A longitudinal test of the relational turbulence model of romantic relationship development. Personal Relationships, 15, 339–357.
  88. Solomon, D. H., Weber, K. M., Steuber, K. R. (2010). Turbulence in relational transitions. W: S. W. Smith, S. R. Wilson (red.), New directions in interpersonal communication research (s. 115–134). CA: Sage.
  89. Solomon, D. H., Knobloch, L. K., Theiss, J. A., McLaren, R. M. (2016). Relational turbulence theory: Explaining variation in subjective experiences and communication within romantic relationships. Human Communication Research, 42, 507–532. https://doi.org/10.1111/hcre.12091
  90. Stasińska, A. (2018). Socjologia pary. Praktyki intymne w związkach nieheteroseksualnych. Nomos.
  91. Steuber, K. R., Solomon, D. H. (2008). Relational uncertainty, partner interference, and infertility: A qualitative study of discourse within online forums. Journal of Social and Personal Relationships, 25, 831–855.
  92. Szlendak, T. (2010). Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Wydawnictwo Naukowe PWN.
  93. Trost, J. (1993). Family from a Dyadic Perspective. Journal of Family Issues, 14 (1), 92–104.
  94. Weber, K. M., Solomon, D. H. (2008). Locating relationship and communication issues among stressors associated with breast cancer. Health Communication, 23, 548–559.
  95. White, L. K., Edwards, J. N. (1990). Emptying the Nest and Parental Well-Being: An Analysis of National Panel Data. American Sociological Review, 55, 235–242.
  96. Woroniecka, G. (2014). „Ja” czy „my” w przestrzeni? Doświadczenia i klasyfikacje w sytuacjach współzamieszkiwania. W: M. Łukasiuk, M. Jewdokimow (red.), Socjologia zamieszkiwania (s. 37–62). Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.
  97. Żadkowska, M. (2016). Para w praniu: codzienność, partnerstwo, obowiązki domowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
  98. Żadkowska, M., Giraud, C. (2024). Recoupling transitions in the empty nest: women’s perspective. W: M. Żadkowska, M. Skowrońska, C. Giraud, F. Schmidt (red.), Reconfiguring relations in the empty nest: those who leave and those who stay (s. 239–261). https://doi.org/10.1007/978-3-031-50403-7_11
  99. Żadkowska, M., Herzberg-Kurasz, M. (2022). „Boomeranging covidowy” – o powrotach dorosłych dzieci do domów. Perspektywa rodziców. Przegląd Socjologii Jakościowej, 18, 40–61. https://doi.org/10.18778/1733-8069.18.1.03
  100. Żadkowska, M., Olcoń-Kubicka, M., Gądecki, J., Mizielińska, J., Stasińska, A., Schmidt, F., Halawa, M. (2018). Metodologiczne aspekty jakościowych badań par – synteza doświadczeń terenowych. Studia Socjologiczne, 3(230), 41–69. https://doi.org/10.24425/122472
  101. Żadkowska, M., Skowrońska, M., Giraud, C., Schmidt, F. (2024). Reconfiguring relations in the empty nest: those who leave and those who stay. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-031-50403-7
Go to article

Authors and Affiliations

Magdalena Zadkowska
1
  1. Uniwersytet Gdański
3 Obszar medyczny tranzycji płciowej w słabym państwie: doświadczenia młodych osób transpłciowych w Polsce
Zuzanna Kapciak , Paula Pustułka
Studia Socjologiczne | 2024 | No 3 | 59-86 | DOI: 10.24425/sts.2024.151934
Keywords: słabe państwo solwatacja społeczna transpłciowość tranzycja płciowa
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Choć transpłciowość jest tematem obecnym w polskim dyskursie politycznym, nie przekłada się to na polityki wspomagające i wspierające osoby transpłciowe. W artykule omawiamy doświadczenia tranzycji płciowej w obszarze medycznym w Polsce, traktując kontekst słabego państwa jako przestrzeń solwatacji społecznej. W świetle wyników ba- dania jakościowego, w którym realizowano indywidualne wywiady pogłębione z młodymi osobami transpłciowymi, wskazano najważniejsze trudności w tranzycji w państwie pol- skim. Wyzwania te wynikają z rozproszenia rekomendacji WPATH i WHO, które gene- rują skomplikowany i długi proces tranzycyjny, obwarowany gatekeepingiem i brakiem dostępu do odpowiednio wykwalifikowanego personelu medycznego. Artykuł omawia także jednostkowe strategie radzenia sobie w słabym państwie, polegające na formowaniu transpłciowych społeczności, korzystaniu z prywatnej opieki medycznej, jak i tworzeniu w pełni alternatywnych rozwiązań o charakterze DIY. Rekomendacje z badania obejmu- ją wdrożenie systemowych rozwiązań współpracy z osobami transpłciowymi w obszarze tranzycji medycznej.
Go to article

Bibliography

  1. Anderson, A. D., Irwin, J. A., Brown, A. M., Grala, C. L. (2020). „Your picture looks the same as my picture”: An examination of passing in transgender communities. Gender Issues, 37(1), 44–60.
  2. Anspach, R. R. (2010). Gender and health care. W: C. E. Bird, P. Conrad, A. M. Fremont, S. Timmermans (eds.). Handbook of medical sociology (6th ed., s. 229–248). Vanderbilt University Press.
  3. Barzilai‐Nahon, K. (2009). Gatekeeping: A critical review. Annual Review of Information Science and Technology, 43(1), 1–79.
  4. Bieńkowska, M. (2020). Voice recovery–paradigm shift in transgender research. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, (72), 67–78.
  5. Bieńkowska, M. (2013). Transobywatelstwo po polsku. Transseksualista/tka jako obywatel. Pogranicze. Studia Społeczne, 22, 171–183.
  6. Billard, T. J. (2019). Passing and the politics of deception: Transgender bodies, cisgender aesthetics, and the policing of inconspicuous marginal identities. W: T. J. Billard, D. T. L. Sheehan (eds.). The Palgrave handbook of deceptive communication (s. 463–477). Palgrave Macmillan.
  7. Bottorff, J. L., Oliffe, J. L., Kelly, M. (2012). The gender(s) in the room. Qualitative Health Research, 22(4), 435–440.
  8. Boyon, N. (2021). LGBT+ Pride 2021 Global Survey points to a generation gap around gender identity and sexual attraction. Ipsos.
  9. CBOS (Centrum Badania Opinii Społecznej). (2022). Stosunek Polaków do osób homoseksualnych. https://www.cbos.pl/ (dostęp 15.12.2023).
  10. CBOS (Centrum Badania Opinii Społecznej). (2024). Opinie na temat funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2023/K_124_23.PDF (dostęp 09.07.2024).
  11. Coleman, E. i in. (2022). Standards of Care for the Health of Transgender and Gender Diverse People, Version 8. International Journal of Transgender Health, 23.
  12. Connell, R. (2013). Socjologia płci. Płeć w ujęciu globalnym. (O. Siara, tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
  13. Creswell, J. W. (2013). Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane. (J. Gilewicz, tłum.). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  14. Darwin, H. (2020). Challenging the cisgender/transgender binary: Nonbinary people and the transgender label. Gender & Society, 34(3), 357–380.
  15. Dora, M. (2022). Niezgodność płciowa w najnowszej klasyfikacji chorób ICD-11. Przegląd Psychologiczny, 65(2), 35–40.
  16. Fraser, G., Brady, A., Wilson, M. S. (2021). „What if I’m not trans enough? What if I’m not man enough?”: Transgender young adults’ experiences of gender-affirming healthcare readiness assessments in Aotearoa New Zealand. International Journal of Transgender Health, 22(4), 454–467.
  17. Grzejszczak, R. (2015). Transpłciowość a opieka zdrowotna w Polsce – raport z badań. W: W. Dynarski i I. Jąderek (red.). Transpłciowość a opieka zdrowotna w Polsce (s. 9–74). Fundacja Trans-Fuzja.
  18. Gupta, S., Imborek, K., Krasowski, M. (2016). Challenges in transgender healthcare: The pathology perspective. Laboratory Medicine, 47(3), 180–188.
  19. Gurung, B. M., Leduc, B. (2009). Guidelines for a gender sensitive participatory approach. International Centre for Integrated Mountain Development (ICIMOD).
  20. ILGA-Europe. (2024). Rainbow map. https://rainbowmap.ilga-europe.org/ (dostęp: 15/05/2024).
  21. Karsay, D. (2017). Trans healthcare lottery: Insurance coverage for trans specific healthcare. An overview on the basis of 17 countries in Europe. Transgender Europe.
  22. Kłonkowska, A. M., Dynarski, W. (2020). „Be glad that you are ill”: Medical views on transgender and its influence on self-perception among trans people in Poland. Przegląd Socjologii Jakościowej, 16(1), 84–101.
  23. Kłonkowska, A., Dynarski, W. (2016). Gender i inne kłopotliwe terminy, czyli jak mówić o różnorodności i (nie)normatywności płciowej i seksualnej. Jakieś Studia Gejowskie lub Lesbijskie. https://jsgll.wordpress.com/2017/09/30/gender-i-inne-klopotliwe-terminy-czyli-jak-mowic-o-roznorodnosci-i-nienormatywnosci-plciowej-i-seksualnej-anna-klonkowska-wiktor-dynarski/
  24. Kłonkowska, A. (2015). (Trans)mężczyźni, (trans)kobiety i seksualność. O społecznym konstruowaniu seksualności w odniesieniu do osób transpłciowych. InterAlia, 10, 121–144.
  25. Konopka, K., Prusik M., Szulawski M. (2020). „Two Sexes, Two Genders Only”: Measuring Attitudes toward Transgender Individuals in Poland. Sex Roles, 82, 600–621.
  26. Koziara, K., Mijas, M. E., Galbarczyk, A., Wycisk, J., Pliczko, M. P., Krzych-Miłkowska, K., Grabski, B. (2022). It gets better with age: Resilience, stigma, and mental health among lesbian, gay, bisexual, transgender and queer persons from Poland. Frontiers in Psychology, 13, 958601. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.958601
  27. Krajewski, R. (2012). Funkcjonowanie świadomej zgody w relacjach pacjent – lekarz. W: Trociuk M. (red.). Realizacja zasady informed consent w kontekście relacji lekarz-pacjent. Wyzwania i bariery rozwojowe w Polsce. Biuletyn RPO – Materiały nr 76.
  28. Kuta, N. (2021). Co raport „Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce 2019-2020” mówi o osobach trans? https://tranzycja.pl/publikacje/raport-sytuacja-spoleczna-osob-lgbt-2020-trans-statystyki/ (dostęp: 12/07/2024).
  29. Lagos, D. (2019). Hearing gender: Voice-based gender classification processes and transgender health inequality. American Sociological Review, 84(5), 801–827.
  30. Lennon, E., Mistler, B. (2014). Cisgenderism. TSQ: Transgender Studies Quarterly, 1(1-2), 63–64. https://doi.org/10.1215/23289252-2399623
  31. Leżucha, M., Czerwiec, K. (2023). Trudności osób transpłciowych w zakresie respektowania ich praw. Społeczeństwo. Edukacja. Język, 17, 193–211.
  32. Meyer, H. M., Mocarski, R., Holt, N. R., Hope, D. A., King, R. E., Woodruff, N. (2020). Unmet expectations in health care settings: Experiences of transgender and gender diverse adults in the Central Great Plains. Qualitative Health Research, 30(3), 409–422.
  33. Migdal, J. (2001). State in society: Studying how state societies transform and constitute one another. Cambridge University Press.
  34. Mullen, G., Moane, G. (2013). A qualitative exploration of transgender identity affirmation at the personal, interpersonal, and sociocultural levels. International Journal of Transgenderism, 14(3), 140–154.
  35. Niziołek, G. (2016). Coming in: Przyczynek do badania historii homoseksualności. Teksty Drugie. Polska pamięć, 6.
  36. Ostrowska, A. (2009). Modele relacji pacjent-lekarz. W: A. Ostrowska (red.). Socjologia medycyny. Podejmowane problemy, kategorie analizy (s. 229–248). Wydawnictwo IFiS PAN.
  37. Peitzmeier, S., Gardner, I., Weinand, J., Corbet, A., Acevedo, K. (2017). Health impact of chest binding among transgender adults: a community-engaged, cross-sectional study. Culture, Health & Sexuality, 19(1), 64–75.
  38. Preciado, P. (2021). Testoćpun. Seks, narkotyki i biopolityka w dobie farmakopornografii. (S. Królak tłum.). Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
  39. Pustulka, P., Kajta, J., Kwiatkowska, A., Sarnowska, J., Radzińska, J. (2024). Settling into uncertainty and risk amidst the COVID-19 pandemic and the war in Ukraine. European Societies, 26(1), 149–171.
  40. Reynolds, H. M., Goldstein, Z. G. (2014). Social transition. W: L. Erickson-Schroth (ed.), Trans bodies, trans selves: A resource for the transgender community (s. 124–154). Oxford University Press.
  41. Sarnowska, J., Pustułka, P., Wermińska-Wiśnicka, I. (2020). Słabe państwo i solwatacja społeczna w obszarze łączenia pracy z rodzicielstwem. Studia Socjologiczne, 2(237), 135–162. https://doi.org/10.24425/sts.2020.132465
  42. Sarnowska, J., Pustulka, P., Kajta, J. (2024, w druku) Casual, customized and contemptuous relationships with education: Social solvation and young people’s strategies during multi-crisis, European Journal Of Education.
  43. Snelgrove, J. W., Jasudavisius, A. M., Rowe, B. W., Head, E. M., Bauer, G. R. (2012). „Completely out-at-sea” with „two-gender medicine”: A qualitative analysis of physician-side barriers to providing healthcare for transgender patients. BMC Health Services Research, 12, 110. https://doi.org/10.1186/1472-6963-12-110
  44. Soled, K. R. S., Dimant, O. E., Tanguay, J., Mukerjee, R., Poteat, T. (2022). Interdisciplinary clinicians’ attitudes, challenges, and success strategies in providing care to transgender people: A qualitative descriptive study. BMC Health Services Research, 22(1), 1134.
  45. Świder, M., Winiewski, M. (2017). Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2015–2016. Kampania przeciw Homofobii.
  46. Świder, M., Winiewski, M. (2021). Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2019-2020. Kampania przeciw Homofobii.
  47. Transgender Europe. (2022). Trans health map 2022: The state of trans healthcare in the EU. https://tgeu.org/trans-health-map-2022/
  48. Winiewski, M., Świder, M. (2021). Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2019-2020. Kampania Przeciwko Homofobii.
  49. Zhang, Q., Goodman, M., Adams, N. i in. (2020). Changes in size and demographic composition of transgender and gender non-binary population receiving care at integrated health systems. Endocrine Practice, 27(5), 390–395.
Go to article

Authors and Affiliations

Zuzanna Kapciak
1
Paula Pustułka
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet SWPS
4 Udomowienie Frani: jak pralka wirnikowa zmieniała rodziny, relacje z przedmiotami i prace domowe w realnym socjalizmie
Joanna Zalewska , Filip Schmidt , Marta Skowrońska
Studia Socjologiczne | 2024 | No 3 | 87-116 | DOI: 10.24425/sts.2024.151935
Keywords: gender realny socjalizm pralka udomowienie technologii postęp
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Głównym celem artykułu jest przetestowanie teorii udomowienia urządzeń w kontekście gospodarki realnego socjalizmu oraz rozwinięcie wiedzy o związkach między udomowieniem AGD a podziałem obowiązków domowych. Na podstawie historycznych danych GUS oraz 24 wywiadów diadycznych i 39 indywidualnych pogłębionych analizujemy udomowienie pralki wirnikowej w Polsce w środowisku wielkomiejskim. Pokazujemy, że forma etapów udomowienia pralki wirnikowej w PRL różni się od etapów udomowienia urządzeń w państwie kapitalistycznym opartym na gospodarce rynkowej. Odmienny był etap pierwszy – dostępność pralki była bodźcem wystarczającym do jej nabycia ze względu na oddziaływanie dyskursu postępu i gospodarkę niedoboru. Rozbudowany był etap ostatni, czyli przewalutowania, co można wiązać z gospodarką niedoboru i renaturalizacją konsumpcji. Pokazujemy również, że wymagające fizycznego wysiłku pranie we Frani sprzyjało podtrzymaniu charakteru prania jako wspólnego, rodzinnego rytuału i włączaniu w nie mężczyzn, podczas gdy upowszechnieniu pralki automatycznej towarzyszył zanik rytuału i przekazanie tej czynności w gestię kobiet.
Go to article

Bibliography

  1. Anderson, A. D., Irwin, J. A., Brown, A. M., Grala, C. L. (2020). „Your picture looks the same as my picture”: An examination of passing in transgender communities. Gender Issues, 37(1), 44–60.
  2. Anspach, R. R. (2010). Gender and health care. W: C. E. Bird, P. Conrad, A. M. Fremont, S. Timmermans (eds.). Handbook of medical sociology (6th ed., s. 229–248). Vanderbilt University Press.
  3. Andrzejewski, A. (1977). Sytuacja mieszkaniowa w Polsce w latach 1918–1974. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
  4. Assman, J. (2008). Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. (A. Kryczyńska-Pham, tłum.). Wydawnictwo UW.
  5. Borzykowska, H. (1968). Nowoczesny sprzęt domowy. Zakład Wydawnictw CRS.
  6. Bowden, S., Offer, A. (1994). Appliances and the Use of Time: The United States and Britain Since 1920s. The Economic History Review, 47(4), 725–748. https://doi/org./10.2307/2597714
  7. Budżety gospodarstw domowych w 1975 r. (1976). guS.
  8. Budżety gospodarstw domowych w 2006 r. (2007). guS.
  9. Budżety gospodarstw domowych w 2011 r. (2012). guS.
  10. Cowan, R. S. (1976). The “Industrial Revolution” in the Home: Household Technology and Social Change in the 20th Century. Technology and Culture, 17(1), 1–23. https://doi.org/10.2307/3103251
  11. Cowan, R. S. (1983). More Work For Mother: The Ironies of Household Technology from the Open Hearth to the Microwave. Basic Books.
  12. De Grazia, V. (2005). Irresistible Empire: America’s Advance Through Twentieth-century Europe. Harvard University Press.
  13. Gamble, Ch. N., Hanan, J. S., Nail, T. (2019). What Is New Materialism? Angelaki, 24(6), 111–34. https://doi.org/10.1080/0969725X.2019.1684704
  14. Gershuny, J. (1983). Social Innovation and the Division of Labour. Oxford University Press.
  15. Gershuny, J., Harms, T. (2016). Housework Now Takes Much Less Time: 85 Years of US Rural Women’s Time Use. Social Forces, 95(2), 1–22.
  16. Gintelowa, H. (1977). Nowoczesny sprzęt gospodarstwa domowego: poradnik dla instruktorek gospodarstwa domowego. Zarząd Główny Ligi Kobiet.
  17. Greenwood, J., Seshadri, A., Yorukoglu, M. (2005). Engines of Liberation. The Review of Economic Studies, 72(1), 109–133. https://doi.org/10.1111/0034-6527.00326
  18. Gunderson, R. (2016). The sociology of technology before the turn to technology. Technology in Society, 47, 40–48. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2016.08.001
  19. Haddon, L. (2011). Domestication Analysis, Objects of Study, and the Centrality of Technologies in Everyday Life. Canadian Journal of Communication, 36(2), 311–24.
  20. Hand, M., Shove, E. (2007). Condensing Practices: Ways of living with a freezer. Journal of Consumer Culture, 7(1), 79–104. https://doi.org/10.1177/1469540507073509
  21. Hartmann, M. (2020). (The Domestication of) Nordic Domestication? Nordic Journal of Media Studies, 2(1), 47–57. https://doi.org/10.2478/njms-2020-0005
  22. Kaufmann, J.-C. (1995). Schmutzige Wäsche. Zur ehelichen Konstruktion von Alltag. UVK.
  23. Kopytoff, I. (1986). The Cultural Biography of Things: Commodization as Process. W: A. Appadurai (red.), The Social Life of Things. Commodities in Cultural Perspective (s. 64–91). Cambridge University Press.
  24. Kornai, J. (1992). The Socialist System: The Political Economy of Communism. Oxford University Press.
  25. Koziczyński, B. (2007). 333 Popkultowe rzeczy... PRL. Vesper.
  26. Krajewski, M. (2013). Są w życiu rzeczy: szkice z socjologii przedmiotów. Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
  27. Lehtonen, T.-K. (2003). The Domestication of New Technologies as a Set of Trials. Journal of Consumer Culture, 3(3), 363–385. https://doi.org/10.1177/14695405030033014
  28. Malicka, W., Zamojska, B. (1965). Ludność i warunki mieszkaniowe w osiedlach spółdzielczych: wyniki badań Instytutu Budownictwa Mieszkaniowego w Warszawie, Łodzi, Poznaniu, Gdańsku i Radomiu. Zakład Wydawnictw CRS.
  29. Maruszewski, T. (2000). Pamięć autobiograficzna jako podstawa tworzenia doświadczenia indywidualnego. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Psychologia ogólna, t. 2 (s. 165–182). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  30. Mazurek, M. (2010). Społeczeństwo kolejki. O doświadczeniach niedoboru 1945–1989. Trio.
  31. Milic-Czerniak, R. (1987). Ekonomiczne i społeczne aspekty gospodarowania czasem wolnym w roku 1982. W: L. Beskid (red.), Warunki i sposób życia społeczeństwa polskiego w sytuacji regresu. Wydawnictwo IFiS PAN.
  32. Ogburn, W. F. (1964 [1950]). Social evolution reconsidered. W: O.D. Duncan (red.), William F. Ogburn on culture and social change (s. 17–32). Chicago University Press.
  33. Pantzar, M. (1997). Domestication of Everyday Life Technology: Dynamic Views on the Social Histories of Artifacts. Design Issues, 13(3), 52–65. https://doi.org/10.2307/1511941
  34. Pérez, I. (2012). Comfort for the people and liberation for the housewife: Gender, consumption and refrigerators in Argentina (1930–1960). Journal of Consumer Culture, 12(2), 156–174. https://doi.org/10.1177/1469540512446876
  35. Reid, S. E. (2002). Cold War in the Kitchen: Gender and the De-Stalinization of Consumer Taste in the Soviet Union under Khrushchev. Slavic Review, 61(2), 211–252. https://doi.org/10.2307/2697116
  36. Reid, S. E. (2013). This is Tomorrow! Becoming a Consumer in the Soviet Sixties. W: A.E. Gorsuch i D.P. Koenker (red.), The Socialist Sixties. Crossing Borders in the Second World (s. 25–65). Indiana University Press.
  37. Rocznik statystyczny 1966. (1966). guS.
  38. Rocznik statystyczny 1971. (1971). guS.
  39. Rocznik statystyczny 1976. (1976). guS.
  40. Rocznik statystyczny 1981. (1981). guS.
  41. Rocznik statystyczny 1986. (1986). guS.
  42. Rocznik statystyczny 1991. (1991). guS.
  43. Rocznik statystyczny 1996. (1996). guS.
  44. Rocznik statystyczny 2001. (2001). guS.
  45. Rocznik statystyczny 2006. (2006). guS.
  46. Rocznik statystyczny 2011. (2011). guS.
  47. Shove, E. (2003). Comfort, Cleanliness and Convenience: The Social Organization of Normality. Berg.
  48. Silva, E. (2002). Time and Emotion in Studies of Household Technologies. Work, Employment and Society, 16(2), 329–340. https://doi.org/10.1177/095001702400426866
  49. Silverstone, R., Hirsch, E., Morley, D. (1994). Information and communication technologies and the moral economy of the household. W: R. Silverstone i E. Hirsch (red.), Consuming Technologies. Media and information in domestic spaces (s. 15–31). Routledge.
  50. Skowrońska, M. (2020). Why do we have to turn on this washing machine? The processes of domesticating household technology – situations of resistance. Etnografia Polska, 64(1–2), 197–218. https://doi.org/10.23858/EP64.2020.011
  51. Slater, D. (1997). Consumer Culture and Modernity. Polity Press.
  52. Sørensen, K. (2006). Domestication. The Enactment of Technology. W: T. Berker, M. Hartmann, Y. Punie i K. Ward (red.), Domestication of Media and Technology (s. 40–61). Open University Press.
  53. Sørensen, K. H., Aune, M., Hatling, M. (2000). Against linearity – on the cultural appropriation of science and technology. W: M. Dierkes i C. von Grot (red.), Between understanding and trust – the public, science and technology (s. 237–257). Harwood Academic Publishers.
  54. Sovacool, B. K., Hess, D. J. (2007). Ordering Theories: Typologies and Conceptual Frameworks for Sociotechnical Change. Social Studies of Science, 47(5), 703–750. https://doi.org/10.1177/0306312717709363
  55. Stańczak-Wiślicz, K. (2017). Household as a Battleground of Modernity: Activities of the Home Economics Committee Affiliated to the League of Women (1957–80). Acta Poloniae Historica 115, 123–150. https://doi.org/10.12775/APH.2017.115.05
  56. Szpakowska, M. (2003). Chcieć i mieć. Samowiedza obyczajowa w Polsce czasu przemian. W.A.B.
  57. Świda-Ziemba, H. (2010). Młodzież PRL. Portrety pokoleń w kontekście historii. Wydawnictwo Literackie.
  58. Tuin, van der, I., Dolphijn, R. (2012). New Materialism: Interviews & Cartographies. Open Humanities Press.
  59. Vanek, J. (1974). Time Spent in Housework. Scientific American, 231(5), 116–120. https://doi.org/10.1038/scientificamerican1174-116
  60. Vihavainen, T. (2015). Consumerism and the Soviet Project. W: T. Vihavainen i E. Bogdanova (red.), Communism and Consumerism: The Soviet Alternative to the Affluent Society (s. 28–67). Brill.
  61. Warde, A. (2005). Consumption and Theories of Practice. Journal of Consumer Culture, 5(2), 131–153.
  62. Wasiak, P. (2015). Wyposażenie wnętrz gospodarstw Polaków i społeczeństwo konsumpcyjne od gospodarki planowej do wolnego rynku. W: K. Stańczak-Wiślicz, P. Wasiak i A. Węglińska (red.), Transformacje społeczne Polski na tle Europy: Nowoczesność – media – kultura materialna (s. 37–60). WSZiP.
  63. Wasiak, P. (2016). Dropping Out of Socialism with the Commodore 64: Polish Youth, Home Computers, and Social Identities. W: J. Fürst i J. McLellan (red.), Dropping Out of Socialism. The Creation of the Alternative Spheres in the Soviet Bloc (s. 157–175). Lexington Books.
  64. Wasiak, P. (2020). VCRs, Modernity, and Consumer Culture in Late State Socialist Poland. W: C. Scarboro, D. Mincyte i Z. Gille (red.), The Socialist Good Life: Desire, Development, and Standards of Living in Eastern Europe (s. 132–161). Indiana University Press.
  65. Wątorski, J. (red.). (1987). Mieszkanie i domowe dobra trwałe w konsumpcji rodzin miejskich. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  66. Włodarek, J., Ziółkowski, M. (red.). (1990). Metoda biograficzna w socjologii. PWN.
  67. Zajko-Czochańska, J. (2023). Edukacyjna rola tygodnika “Przyjaciółka” w życiu wiejskich kobiet w Polsce (1956–1975). Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy.
  68. Zakharova, L. (2015). How and What to Consume: Patterns of Soviet Clothing Consumption in the 1950s and 1960s. W: T. Vihavainen i E. Bogdanova (red.), Communism and Consumerism: The Soviet Alternative to the Affluent Society (s. 85–112). Brill.
  69. Zalewska, J. (2011). Nowe przedmioty a przemiany praktyk społecznych w doświadczeniu ludzi starych. W: J. Mucha i J. Krzyżowski (red.), Ku socjologii starości. Starzenie się w biegu życia jednostki (s. 201–226). Wydawnictwo AGH.
  70. Zalewska, J. (2017). Consumer revolution in People’s Poland: Technologies in everyday life and the negotiation between custom and fashion (1945–1980). Journal of Consumer Culture, 17(2), 321–339. https://doi.org/10.1177/1469540515595125
  71. Zalewska, J. (2020). „And it all happened in our lifetime” – progress and comfort: the meaning of technology domestication practices. Etnografia Polska, 64(1–2), 219–243. https://doi.org/10.23858/EP64.2020.012
  72. Żadkowska, M. (2012). Para w praniu. O współczesnej rodzinie i codziennych czynnościach w socjologii Jeana-Claude`a Kaufmanna. Studia Socjologiczne, 2(205), 143–165.
  73. Żadkowska, M. (2016). Para w praniu. Codzienność, partnerstwo, obowiązki domowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Go to article

Authors and Affiliations

Joanna Zalewska
1
Filip Schmidt
2
Marta Skowrońska
2
ORCID: ORCID
  1. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej
  2. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
5 Aktywizacja czy dezaktywizacja zawodowa matek małych dzieci w powiatowych urzędach pracy? Upłciowienie norm dotyczących pracy
Alicja Palęcka , Karolina Sztandar-Sztanderska
Studia Socjologiczne | 2024 | No 3 | 117-138 | DOI: 10.24425/sts.2024.151936
Keywords: bezrobocie polityka rynku pracy płeć kulturowa familializm biurokracja pierwszego kontaktu
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Celem artykułu jest analiza norm kulturowych i przekonań dotyczących ról płciowych ujawniających się w działaniach urzędniczek pierwszego kontaktu w powiatowych urzędach pracy w Polsce. Przedmiotem analizy jest realizacja normy obowiązku pracy oraz normy włączenia w pracę wobec „matek małych dzieci” jako grupy osób bezrobotnych, skonstruowanej w praktykach urzędniczek i wskazywanych przez nie w wywiadach. Kontekstem badania jest okres obowiązywania profilowania osób bezrobotnych w urzędach pracy w Polsce. Dawało ono personelowi PUP dodatkowe narzędzia do kategoryzowania osób bezrobotnych. Autorki zauważają, że różnicowanie oczekiwań i praktyk wobec „matek małych dzieci” może przyczyniać się do dezaktywizacji zawodowej tej grupy kobiet oraz wzmacniania polityki familializmu. Analizując działania dwóch urzędów, wyróżniają ograniczony i nieograniczony familializm. Wnioski dotyczą dalszych zmian w polityce rynku pracy.
Go to article

Bibliography

  1. Bradley, H. (1989). Men’s work, women’s work. A sociological History of the Sexual Division of Labour in Employment. Polity Press.
  2. Bradley, H. (2008). Płeć. (E. Chomicka, tłum.) Wydawnictwo Sic!
  3. Brodkin, E. Z. (2011). Policy Work: Street-Level Organizations Under New Managerialism. Journal of Public Administration Research and Theory: J-PART, 21, i253–i277.
  4. Brodkin, E. Z. (2012). Reflections on Street-Level Bureaucracy: Past, Present and Future. Book review. Public Administration Review, 72(6), 940—949.
  5. Budrowska, B. (2000). Macierzyństwo jako punkt zwrotny w życiu kobiety. Funna.
  6. Dubois, V. (2010). The bureaucrat and the poor: Encounters in French welfare offices. Ashgate.
  7. Durose, C., Lowndes V. (2023). Gendering Discretion: Why Street-Level Bureaucracy Needs a Gendered Lens. Political Studies, 72(3).
  8. European Commission. (2017). European Semester Thematic Factsheet Unemployment Benefits. European Commission. Pobrane z: https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/file_import/european-semester_thematic-factsheet_unemployment-benefits_en_0.pdf [30 kwietnia 2021].
  9. Eurostat. (2020). Social protection statistics—Unemployment benefits (Statistics explained). Eurostat. Pobrane z: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Social_protection_statistics_-_unemployment_benefits [30 kwietnia 2021].
  10. Gajderowicz, T., Grotkowska, G., Wincenciak, L. (2019). Usługi rynku pracy i aktywizacja zawodowa – od profilowania bezrobotnych do oferty szytej na miarę. W: E. Flaszyńska i Ł. Arendt (red.), Rozwój publicznych służb zatrudnienia. Stulecie 1919-2019. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
  11. Garsten, Ch., Jacobsson, K., Sztandar-Sztanderska, K. (2016). Negotiating social citizenship at the street-level: Local activation policies and individualization in Sweden and Poland. W: M. Heidenreich i D. Rice. Integrating Social and Employment Policies in Europe (265–294). Edward Elgar Publishing.
  12. GUS. (2019). Żłobki i kluby dziecięce w 2018 r. Główny Urząd Statystyczny.
  13. GUS. (2021). Aktywność ekonomiczna ludności Polski – I kwartał 2021 r. Główny Urząd Statystyczny.
  14. GUS. (2023). Żłobki i kluby dziecięce w 2022 r. Główny Urząd Statystyczny.
  15. Heidenreich, M., Rice, D., red. (2016). Integrating social and employment policies in Europe: Active inclusion and challenges for local welfare governance. Edward Elgar Publishing.
  16. Herman-Pawłowska, K., Stronkowski, P., Bienias, S., Dybaś, M., Kolczyński, M., Kulawik-Dutkowska, J., Skórska, P. (2016). Ocena skutków regulacji wybranych aspektów wdrażania Ustawy z dnia 14 marca 2014 r. O zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw. Pobrane z: http://ideaorg.eu/file.php?i=podstrony/50a4f51c7d20eb54f2e932940448c6fc.pdf [30 kwietnia 2021].
  17. Hupe, P., red. (2015). Understanding street-level bureaucracy. Policy Press.
  18. Kaufmann, J. (2010). Wywiad rozumiejący. (A. Kapciak, tłum.). Oficyna Naukowa.
  19. Klimczak, J., Wódz, K. (2020). Genderowa perspektywa w polityce społecznej i w pracy socjalnej. Próba rekonstrukcji głównych założeń i ich implikacji dla praktyki. Przegląd Socjologiczny, 69(2), 9–31.
  20. Kozek, W. (2013). Rynek pracy: Perspektywa instytucjonalna. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
  21. Kubisa, J. (2014). Bunt białych czepków: Analiza działalności związkowej pielęgniarek i położnych. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  22. Kubisa, J. (2019). Trzy światy męskiej pracy – stałość i zmiana wzorów w zmaskulinizowanych zawodach. Studia Socjologiczne, 234, 171–196. https://doi/org/10.24425/StS.2019.126147
  23. Kurowska, A., Pieliński, B., Szrafenberg, R., Wójtewicz, A. (2016). Perspektywa gender w polityce społecznej. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  24. Kurowska, A. (2016). (De)familializacja i (de)genderyzacja substytucyjne czy komplementarne perspektywy w porównawczej polityce społecznej? W: A. Kurowska i in. Perspektywa gender w polityce społecznej (s. 109–134). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  25. Lipsky, M. (2010). Street Level Bureaucracy: Dilemmas of the Individual in Public Services. Russell Sage Foundation.
  26. Lister, R. (1997). Citizenship: feminist perspectives. Macmillan.
  27. Maynard-Moody, S. W., Musheno, M. C. (2003). Cops, teachers, counselors: Stories from the front lines of public service. University of Michigan Press.
  28. MOW International Research Team. (1987). The Meaning of Working. Academic Press Inc.
  29. Najwyższa Izba Kontroli. (2019a). Efektywność świadczenia usług rynku pracy. Informacja o wynikach kontroli (Nr ewid. 155/2018/P/18/079/LLU). Najwyższa Izba Kontroli, Delegatura w Lublinie; LLU.430.002.2018.
  30. Najwyższa Izba Kontroli. (2019b). Aktywizacja bezrobotnych—Ryba czy wędka? Pobrane z: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/aktywizacja-bezrobotnych-ryba-czy-wedka.html [30 kwietnia 2021].
  31. Niklas, J., Sztandar-Sztanderska, K., Szymielewicz, K. (2015). Profiling the Unemployed in Poland: Social and Political Implications of Algorithmic Decison Making. Fundacja Panoptykon. Pobrane z: https://panoptykon.org/biblio/profiling-unemployed-poland-social-and-political-implications-algorithmic-decison-making [30 kwietnia 2021].
  32. Rawłuszko, M. (2020). Feministki we współpracy z państwem. Studium przypadku. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
  33. Rice, D., Fuertes, V., Monticelli, L. (2018). Does individualized employment support deliver what is promised? Findings from three European cities: Individualized employment support: Findings from three European cities. International Social Security Review, 71, 4, 91–109.
  34. Saxonberg, S. (2014). Gendering Family Policies in Post-Communist Europe: A Historical-Institutional Analysis. Palgrave Macmillan.
  35. Sharone, O. (2013). Flawed System/Flawed Self: Job Searching and Unemployment Experiences. University Of Chicago Press.
  36. Skowrońska, K. (2016). Służyć czy kontrolować. Sprzeczne logiki polityki migracyjnej polski po wejściu w życie Ustawy o Cudzoziemcach z 2013 r. (Studium przypadku Wydziału Spraw Cudzoziemców Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego). Sciences Po de Paris, Centre d’Etudes et de Recherche Internationales, Polska Akademia Nauk, Instytut Filozofii i Socjologii.
  37. Stebbins, R. A. (2001). Exploratory Research in the Social Sciences. SAGE Publications, Inc.
  38. Suwada, K. (2020). Strategie organizacji opieki nad dziećmi w społeczeństwie polskim w perspektywie nierówności społecznych. Przegląd Socjologii Jakościowej, 16(2), 152–169.
  39. Suwada, K. (2021). Parenting and Work in Poland. A Gender Studies Perspective. Springer.
  40. Swedberg, R. (2020). Exploratory Research. W: C. Elman, J. Gerring, J. Mahoney, red. The Production of Knowledge. Enhancing Progress in Social Science (s. 17–41). Cambridge University Press.
  41. Szarfenberg, R. (2016). O genderowej ślepocie i innych słabościach koncepcji aktywnej polityki społecznej. W: A. Kurowska i in. Perspektywa gender w polityce społecznej (s. 135–171). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  42. Szelewa, D. (2012). Childcare policies and gender relations in Eastern Europe: Hungary and Poland compared. Harriet Taylor Mill-Institut für Ökonomie und Geschlechterforschung Discussion Paper, 17(3).
  43. Szelewa, D. (2017). From Implicit to Explicit Familialism: Post-1989 Family Policy Reforms in Poland. W: D. Auth, J. Hergenhan, B. Holland-Cunz, red. Gender and Family in European Economic Policy: Developments in the New Millennium (s. 129–151). Springer International Publishing : Imprint: Palgrave Macmillan.
  44. Sztandar-Sztanderska, K. (2013). Nie zrzucajmy całej winy na nieefektywne urzędy pracy i fikcyjnych bezrobotnych. Uwagi o niepożądanych konsekwencjach nowelizacji Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Polski Komitet European Anti-Poverty Network. Pobrane z: https://www.wrzos.org.pl/download/Dodatkowa%20ekspertyza%20prawna.pdf [30 kwietnia 2021].
  45. Sztandar-Sztanderska, K. (2016). Obywatel spotyka państwo: O urzędach pracy jako biurokracji pierwszego kontaktu. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  46. Sztandar-Sztanderska, K. (2019). Państwo na co dzień. Etnograficzne badania polityk publicznych wobec grup zmarginalizowanych we Francji. Kultura i Rozwój, 1(6), 9–26.
  47. Sztandar-Sztanderska, K., Kotnarowski, M., Zieleńska, M. (2021). Czy algorytmy wprowadzają w błąd? Metaanaliza algorytmu stosowanego do profilowania bezrobotnych w Polsce. Studia Socjologiczne, 1(240), 89–116. https://doi.org./ 10.24425/sts.2021.136280
  48. Sztandar-Sztanderska, K., Zieleńska, M. (2018). Changing social citizenship through information technology. Social Work & Society, an International Online Journal, 16(2), 1–13.
  49. Sztandar-Sztanderska, K., Zieleńska, M. (2020). What Makes an Ideal Unemployed Person? Values and Norms Encapsulated in a Computerized Profiling Tool. Social Work & Society. International Online Journal, 18(1), 1–16.
  50. Theiss, M., red. (2018). Lokalne obywatelstwo społeczne w polityce społecznej: przykład wychowania przedszkolnego. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  51. Trochymiak, M. (2018). Uznaniowość w pomocy społecznej. Działania pracowników socjalnych w świetle koncepcji street-level bureaucracy. Polityka Społeczna, 9, 12–19.
  52. van Berkel, R., Caswell, D., Kupka, P., Flemming Larsen, red. (2017). Frontline Delivery of Welfare-to-Work-Policies in Europe. Activating the Unemployed. Routledge.
  53. Wright, S. (2003). Confronting Unemployment in a Street-Level Bureaucracy: Jobcentre staff and client perspectives. University of Stirling.
Go to article

Authors and Affiliations

Alicja Palęcka
1
Karolina Sztandar-Sztanderska
2
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Warszawski
  2. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
6 Paradoksalna legitymizacja kryptoaktywów. Praca instytucjonalna i zmiana społeczna
Joanna Szalacha-Jarmużek , Krzysztof Pietrowicz
Studia Socjologiczne | 2024 | No 3 | 139-170 | DOI: 10.24425/sts.2024.151937
Keywords: zmiana społeczna praca instytucjonalna instytucjonalizacja kryptowaluty kryptoaktywa
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Abstract

Artykuł pokazuje proces instytucjonalizacji kryptoaktywów. Zostaje postawiona teza, że szereg globalnie działających aktorów wykonuje obecnie intensywną pracę instytucjonalną, której skutkiem jest legitymizacja kryptoaktywów. Owa legitymizacja dokonuje się paradoksalnie w kontraście do idei leżącej u podstaw powstania kryptoaktywów, które miały radykalnie ograniczyć znaczenie tradycyjnych instytucji finansowych. Analizie jakościowej poddano materiały poruszające temat kryptoaktywów wytwarzane przez trzy grupy aktorów: finansowe korporacje transnarodowe (banki inwestycyjne i duże grupy bankowości detalicznej), banki centralne krajów grupy G7 oraz globalne firmy konsultingowe jako reprezentantów globalnego sektora usługowego. W wymiarze empirycznym została dokonana rekonstrukcja narracji na temat kryptoaktywów prezentowanych przez aktorów instytucjonalnych centralnych dla kształtu globalnych rynków finansowych. Na poziomie ogólnym artykuł stara się pogłębić wiedzę na temat tego, w jaki sposób podmioty centralne dla rynków finansowych przejmują instytucje, które powstały z intencją ich radykalnego osłabienia.
Go to article

Bibliography

  1. Ahad, Mohd A., Paiva, S., Tripathi, G., Feroz, N. (2020). Enabling technologies and sustainable smart cities. Sustainable Cities and Society, 61, 102301. https://doi.org/10.1016/J.SCS.2020.102301
  2. Alvesson, M., Spicer, A. (2019). Neo-Institutional Theory and Organization Studies: A Mid-Life Crisis? Organization Studies, 40(2), 199–218. https://doi.org/10.1177/0170840618772610
  3. Anutosh, B., Byrne, R., De Bode, J., Higginson, M. (2022). Potential of Web3 | McKinsey. https://www.mckinsey.com/industries/financial-services/our-insights/web3-beyond-the-hype Dostęp 20.01.2024.
  4. Au, A. (2023). Cryptocurrencies and the promise of individual economic sovereignty in an age of digitalization: A critical appraisal. Sociological Review, 71(5), 992–1011. https://doi.org/10.1177/00380261221127858/FORMAT/EPUB
  5. Baker, A. (2008). The group of seven. New Political Economy, 13(1), 103–115. https://doi.org/10.1080/13563460701859843
  6. Balz, B. (2022a). The digital euro: How CBDC can shape tomorrow’s payments landscape | Deutsche Bundesbank. https://www.bundesbank.de/en/press/speeches/the-digital-euro-how-cbdc-can-shape-tomorrow-s-payments-landscape-732752 Dostęp 20.01.2024.
  7. Balz, B. (2022b). The involvement of Big Techs in payment systems – are there reasons for central banks to worry? | Deutsche Bundesbank. https://www.bundesbank.de/en/press/speeches/the-involvement-of-big-techs-in-payment-systems-are-there-reasons-for-central-banks-to-worry--828044 Dostęp 20.01.2024.
  8. Bank of Italy. (2022). Milano Hub. https://www.bancaditalia.it/focus/milano-hub/index.html?com.dotmarketing.htmlpage.language=1 Dostęp 20.01.2024.
  9. Banque de France. (2021). Wholesale Central Bank Digital Currency experiments with the Banque de France. https://www.banque-france.fr/en/financial-stability/financial-stability-mandate/supporting-digital-transformation-financial-sector/wholesale-mnbc Dostęp 20.01.2024.
  10. Barley, S, Tolbert, P. (1997). Institutionalization and Structuration: Studying the Links between Action and Institution. Organization Studies, 18(1), 93–117.
  11. Beau, D. (2021). What will shape the future of crypto-assets? | ACPR. https://acpr.banque-france.fr/en/intervention/what-will-shape-future-crypto-assets-0, Dostęp 20.01.2024.
  12. Beau, D. (2022). Between mounting risks and financial innovation: the fintech ecosystem at a crossroads | ACPR. https://acpr.banque-france.fr/en/intervention/between-mounting-risks-and-financial-innovation-fintech-ecosystem-crossroads-0 Dostęp 20.01.2024.
  13. BNP Paribas. (2022a). BNP Paribas and technology: a look back at the latest innovations – BNP Paribas. https://group.bnpparibas/en/news/bnp-paribas-and-technology-a-look-back-at-the-latest-innovations Dostęp 20.01.2024.
  14. BNP Paribas. (2022b). BNP Paribas Securities Services to develop digital assets custody capabilities through partnerships with METACO and Fireblocks – Securities Services. https://securities.cib.bnpparibas/bnp-paribas-securities-services-to-develop-digital-assets-custody-capabilities-through-partnerships-with-metaco-and-fireblocks/ Dostęp 20.01.2024.
  15. Boards of Directors. (2022). The Fed – SR 22-6 / CA 22-6 Engagement in Crypto-Asset-Related Activities by Federal Reserve-Supervised Banking Organizations. https://www.federalreserve.gov/supervisionreg/srletters/SR2206.htm Dostęp 20.01.2024.
  16. Bourdieu, P. (2005). The Social Structures of the Economy. Polity Press.
  17. Bowley, T., Cook, V. (2023). Asset Tokenization: Future of Blockchain & Distributed Ledger. https://institute.bankofamerica.com/transformation/beyond-crypto-tokenization.html Dostęp 20.01.2024.
  18. Bowman, M. (2022). Speech by Governor Bowman on technology, innovation, and financial services – Federal Reserve Board. https://www.federalreserve.gov/newsevents/speech/bowman20220817a.htm Dostęp 20.01.2024.
  19. Bundesbank Deutsche. (2021). Crypto tokens and decentralised financial applications. https://www.bundesbank.de/resource/blob/873132/74fc658db07569219ff74f4e4e55c36f/mL/2021-07-kryptotoken-data.pdf Dostęp 20.01.2024.
  20. Cabello, M. (2022). Is the Crypto Market Bouncing Back? Here’s What You Need to Know. https://www.cnet.com/personal-finance/crypto/is-the-crypto-market-bouncing-back-heres-what-you-need-to-know/ Dostęp 20.01.2024.
  21. Cieślik, E. (2021). Chiński rynek kryptowalut znika. Forsal.Pl. 2 grudnia, https://forsal.pl/swiat/chiny/artykuly/8303348,chinski-rynek-kryptowalut-znika.html Dostęp 20.01.2024.
  22. Citigroup. (2022a). Crypto Regulation: Debate Gaining Urgency | Citi ICG. https://www.citigroup.com/global/insights/global-insights/crypto-regulation-debate-gaining-urgency Dostęp 20.01.2024.
  23. Citigroup. (2022b). How Socially Inclusive is Crypto? https://www.citigroup.com/global/insights/global-insights/how-socially-inclusive-is-crypto Dostęp 20.01.2024.
  24. Cornelli, G., Doerr, S., Frost, J., Gambacorta, L. (2023). BIS Bulletin No 69 Crypto shocks and retail losses. www.bis.org/publ/work1049_data_xls.xlsx. Dostęp 20.01.2024.
  25. Cunliffe, J. (2022). Some lessons from the Crypto Winter − speech by Sir Jon Cunliffe | Bank of England. https://www.bankofengland.co.uk/speech/2022/july/jon-cunliffe-speech-on-crypto-market-developments-at-the-british-high-commission-singapore Dostęp 20.01.2024.
  26. Daniel, J. (2023). What Is JPM Coin and How Do You Buy It? – Bitcoin Market Journal. https://www.bitcoinmarketjournal.com/jpm-coin/ Dostęp 20.01.2024.
  27. De Filippi, P., Loveluck, B. (2016). The invisible politics of bitcoin: Governance crisis of a decentralised infrastructure. Internet Policy Review, 5(3). https://doi.org/10.14763/2016.3.427
  28. DiMaggio, P. (1988). Interest and agency in institutional theory. W: L.G. Zucker, red. Research on Institutional Patterns: Environment and Culture. Ballinger Publishing Co.
  29. DiMaggio, P., Powell, W. (1983). The Iron Cage Revisited: Institutional Isomorphism and Collective Rationality in Organizational Fields. American Sociological Review, 48(2), 147–160.
  30. Dodd, N. (2018). The Social Life of Bitcoin. Theory, Culture and Society, 35(3), 35–56. https://doi.org/10.1177/0263276417746464/FORMAT/EPUB
  31. FED. (2022). SR 23-7: Creation of Novel Activities Supervision Program. https://www.federalreserve.gov/supervisionreg/srletters/SR2307.htm Dostęp 20.01.2024.
  32. Frizzo-Barker, J., Chow-White, P., Adams, Ph., Mentanko, J., Ha, D., Green, S. (2020). Blockchain as a disruptive technology for business: A systematic review. International Journal of Information Management, 51, 102029. https://doi.org/10.1016/J.IJINFOMGT.2019.10.014
  33. Gervais, A., Karame, G.O., Capkun, V., Capkun, S. (2014). Is Bitcoin a Decentralized Currency? IEEE Security & Privacy, 12(03), 54–60. https://doi.org/10.1109/MSP.2014.49
  34. Gourévitch, A., Amine, B., Bobier, J-F. (2021). European Companies are Becoming Deep Tech Investors | BCG. https://www.bcg.com/publications/2021/how-european-corporations-becoming-deep-tech-investors Dostęp 20.01.2024.
  35. Hawlitschek, F., Notheisen, B., Teubner, T. (2018). The limits of trust-free systems: A literature review on blockchain technology and trust in the sharing economy. Electronic Commerce Research and Applications, 29, 50–63. https://doi.org/10.1016/J.ELERAP.2018.03.005
  36. Hayes, A. (2019). The Socio-Technological Lives of Bitcoin. Theory, Culture and Society, 36(4), 49–72. https://doi.org/10.1177/0263276419826218/FORMAT/EPUB
  37. Hayes, A. (2023). Competing imaginaries: Crypto-utopianism and the material forces of Bitcoin mining. Anthropology Today, 39(4), 4–8. https://doi.org/10.1111/1467-8322.12825
  38. Heo, K., Yi, S. (2023). (De)centralization in the governance of blockchain systems: cryptocurrency cases. Journal of Organization Design, 12(3), 59–82. https://doi.org/10.1007/S41469-023-00138-W/TABLES/2
  39. HSBC. (2022). How To Avoid Cryptocurrency Scams | Banking Scams – HSBC UK. https://www.hsbc.co.uk/help/security-centre/cryptocurrency-fraud-real-life-story/ Dostęp 20.01.2024.
  40. Ingram, P., Clay, K. (2000). The Choice-Within-Constraints New Institutionalism and Implications for Sociology. Annual Review Sociology, 26, 525–546. https://doi.org/10.1146/annurev.soc.26.1.525
  41. Jepperson, R. (1991). Institutions, institutional effects and institutionalism. W: W. W. Powell i P. J. DiMaggio (red.), The new institutionalism in organizational analysis. (s. 143–163). The University of Chicago Press.
  42. JPMorgan. (2021a). Bitcoin, blockchain and digital finance: Fintech goes mainstream in the COVID-19 era. https://www.jpmorgan.com/insights/global-research/technology/bitcoin-blockchain-digital-finance Dostęp 20.01.2024.
  43. JPMorgan. (2021b). If you are exploring Bitcoin 5 things you need to know. https://www.jpmorgan.com/insights/cryptocurrency/bitcoin/if-you-are-exploring-bitcoin-5-things-you-need-to-know Dostęp 20.01.2024.
  44. JPMorgan Chase & Co. (2022). Could Blockchain Have as Great an Impact as the Internet? https://www.jpmorganchase.com/news-stories/could-blockchain-have-great-impact-as-internet Dostęp 20.01.2024.
  45. Kronfellner, B., Horn, J. (2021). Seven Trends at the Frontier of Blockchain Banking | BCG. https://www.bcg.com/publications/2021/trends-at-the-frontier-of-blockchain-banking Dostęp 20.01.2024.
  46. Küfeoğlu, S., Özkuran, M. (2019). Bitcoin mining: A global review of energy and power demand. Energy Research & Social Science, 58, 101273. https://doi.org/10.1016/J.ERSS.2019.101273
  47. Lawrence, T., Suddaby, R. (2006). Institutions and Institutional Work. W: R. Clegg, C. Hardy, T. B. Lawrence, W. R. Nord (red.), Handbook of organization studies (s. 215–254). Sage.
  48. Lawrence, T., Suddaby, R., Leca, B. (2011). Institutional work: Refocusing institutional studies of organization. Journal of Management Inquiry, 20(1), 52–58. https://doi.org/10.1177/1056492610387222
  49. Łukasik, K., Witczak, J. (2023). Popularność kryptowalut w Polsce. https://pie.net.pl/94-proc-polakow-slyszalo-o-kryptowalutach-ale-tylko-co-druga-osoba-uwaza-ze-sa-one-bezpieczne/ Dostęp 20.01.2024.
  50. Macheel, T. (2023). Citi debuts deposit and trade services on blockchains for institutional clients. https://www.cnbc.com/2023/09/18/citi-debuts-deposit-and-trade-services-on-blockchains-for-institutional-clients.html Dostęp 20.01.2024.
  51. Mateja-Jaworska, B., Modrzyk, A. (2023). Teorie praktyk: pomiędzy teorią totalną a ideą skrzynki narzędziowej. Studia Socjologiczne , 4(251), 45–68. https://doi.org/10.24425/sts.2023.148174
  52. Maurer, B., Nelms, T.C., Swartz, L. (2013). “When perhaps the real problem is money itself!”: the practical materiality of Bitcoin. Social Semiotics, 23(2), 261–277. https://doi.org/10.1080/10350330.2013.777594
  53. McKinsey. (2022a). Agendas for best wealth management growth | McKinsey. https://www.mckinsey.com/industries/financial-services/our-insights/us-wealth-management-a-growth-agenda-for-the-coming-decade Dostęp 20.01.2024.
  54. McKinsey. (2022b). A new approach to fighting fraud while enhancing customer experience | McKinsey. https://www.mckinsey.com/capabilities/risk-and-resilience/our-insights/a-new-approach-to-fighting-fraud-while-enhancing-customer-experience Dostęp 20.01.2024.
  55. McKinsey. (2022c). The future of payments in Africa | McKinsey. https://www.mckinsey.com/industries/financial-services/our-insights/the-future-of-payments-in-africa Dostęp 20.01.2024.
  56. Mettler, M. (2016). Blockchain technology in healthcare: The revolution starts here. 2016 IEEE 18th International Conference on E-Health Networking, Applications and Services, Healthcom 2016. https://doi.org/10.1109/HEALTHCOM.2016.7749510
  57. Mikkelsen, D., Rajdev, S., Stergiou, V. (2022). Financial crime risk management in digital payments | McKinsey. https://www.mckinsey.com/capabilities/risk-and-resilience/our-insights/managing-financial-crime-risk-in-digital-payments Dostęp 20.01.2024.
  58. Ølnes, S., Ubacht, J., Janssen, M. (2017). Blockchain in government: Benefits and implications of distributed ledger technology for information sharing. Government Information Quarterly, 34(3), 355–364. https://doi.org/10.1016/J.GIQ.2017.09.007
  59. Orji, I.J., Kusi-Sarpong, S., Huang, S., Vazquez-Brust, D. (2020). Evaluating the factors that influence blockchain adoption in the freight logistics industry. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 141, 102025. https://doi.org/10.1016/J.TRE.2020.102025
  60. Ormiston, Ch. (2022). Southeast Asia’s Pursuit of the Emerging Markets Growth Crown | Bain & Company. https://www.bain.com/insights/southeast-asias-pursuit-of-the-emerging-markets-growth-crown/ Dostęp 20.01.2024.
  61. Pawlak, M. (2011). Unintended Consequences of Institutional Work. W: Sociology and the unintended : Robert Merton revisited, A. Mica, A. Peisert, J. Winczorek (red.) (Vol. 1, s. 355–370). Peter Lang.
  62. Powell, W., DiMaggio, P. (1991). The New Institutionalism in Organizational Analysis. University of Chicago Press. https://doi.org/10.7208/chicago/9780226185941.001.0001
  63. Richard, W., Gridl, K., Fildes, J., Selleck, A. (2022). Bring on the Tokens for Private Markets | Bain & Company. https://www.bain.com/insights/bring-on-the-tokens-for-private-markets-snap-chart/ Dostęp 20.01.2024.
  64. Rotta, T. N., Paraná, E. (2022). Bitcoin as a digital commodity. New Political Economy, 27(6), 1046–1061. https://doi.org/10.1080/13563467.2022.2054966
  65. Schatzki, Th. (2005). Practice theory. W: The Practice Turn in Contemporary Theory, T. Schatzki, K.K. Cetina, E. von Savigny (red.) (s. 10-23). Routledge.
  66. Scott, R. (1995). Institutions and Organizations: Ideas, Interests, and Identities. Sage Publications.
  67. Segal-Knowles, Ch. (2021). Stablecoins: What’s old is new again – speech by Christina Segal-Knowles | Bank of England. https://www.bankofengland.co.uk/speech/2021/june/christina-segal-knowles-speech-at-the-westminster-eforum-poicy-conference Dostęp 20.01.2024.
  68. Sen, G., Alastair, K., Olsen, T., Amory, R. (2022). As Digital Currencies Start to Embed in the Payments System, What Role for Banks? | Bain & Company. https://www.bain.com/insights/as-digital-currencies-start-to-embed-in-the-payments-system-what-role-for-banks/ Dostęp 20.01.2024.
  69. Sroczyński, G., Łukasik, K. (2022). Jak kryptowaluty oszukały świat. “Zamiast wolności i równości mamy łowy na jelenie.” 21 listopada, https://next.gazeta.pl/next/7,151003,29162519,jak-kryptowaluty-oszukaly-swiat-zamiast-wolnosci-i-rownosci.html Dostęp 20.01.2024.
  70. Statista Market Forecast. (2024). Cryptocurrencies – Worldwide. https://www.statista.com/outlook/dmo/fintech/digital-assets/cryptocurrencies/worldwide Dostęp 20.01.2024.
  71. Stoll, Ch., Klaaßen, L., Gallersdörfer, U. (2019). The Carbon Footprint of Bitcoin. Joule, 3(7), 1647–1661. https://doi.org/10.1016/J.JOULE.2019.05.012
  72. Swartz, L. (2018). What was Bitcoin, what will it be? The techno-economic imaginaries of a new money technology. Cultural Studies, 32(4), 623–650. https://doi.org/10.1080/09502386.2017.1416420
  73. Szalacha-Jarmużek, J. (2013). Instrumentarium globalnego panowania. Pozapaństwowi aktorzy i globalna władza strukturalna. Zysk s-ka.
  74. Tijan, E., Aksentijević, S., Ivanić, K., Jardas, M. (2019). Blockchain Technology Implementation in Logistics. Sustainability, 11(4), 1185. https://doi.org/10.3390/SU11041185
  75. Visco, I. (2022). 28th ASSIOM FOREX Congress. https://www.bancaditalia.it/pubblicazioni/interventi-governatore/integov2022/en-FOREX-12-february-2022-Visco.pdf?language_id=1 Dostęp 20.01.2024.
  76. Wuermeling, J. (2022). Regulating innovation or innovating regulation? What it takes to make digital finance a success | Deutsche Bundesbank. https://www.bundesbank.de/en/press/speeches/regulating-innovation-or-innovating-regulation-what-it-takes-to-make-digital-finance-a-success-892016 Dostęp 20.01.2024.
  77. Yaffa-Bellany, D., Moreno, E. (2024). Sam Bankman-Fried Sentenced to 25 Years in Prison. The New York Times, 28 Marca. https://www.nytimes.com/2024/03/28/technology/sam-bankman-fried-sentenced.html Dostęp 23.04.2024.
  78. Zachariadis, M., Hileman, G., Scott, S.V. (2019). Governance and control in distributed ledgers: Understanding the challenges facing blockchain technology in financial services. Information and Organization, 29(2), 105–117. https://doi.org/10.1016/J.INFOANDORG.2019.03.001
Go to article

Authors and Affiliations

Joanna Szalacha-Jarmużek
1
Krzysztof Pietrowicz
1
  1. Uniwersytet Mikołaja Kopernika
7 „Punktoza” i „grantoza” dwa lata po ewaluacji, osiemdziesiąt lat po Mertonie
Kamil Łuczaj
Studia Socjologiczne | 2024 | No 3 | 171-187 | DOI: 10.24425/sts.2024.151938
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Bibliography

  1. Anderson, M., Ronning, E., DeVries, R., Martinson, B. (2010). Extending the Mertonian Norms: Scientists’ Subscription to Norms of Research. The Journal of Higher Education, 81, 366–393.
  2. Barlösius, E. (2010). „Klasycy w złotych ramach”. Przyczynek do socjologii klasyków (s. 5–30). (G. Sowinski, tłum.). W: A. Manterys i J. Mucha, red., Nowe perspektywy teorii socjologicznej. Nomos.
  3. Bieliński, J., Tomczyńska, A. (2019). The Ethos of Science in Contemporary Poland. Minerva, 1, 151–173. https://doi/org/10.1007/s11024-018-9365-1
  4. Bloch, N. (2023). Is a Woman a Better Refugee Than a Man? Gender Representations of Refugees in the Polish Public Debate. Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 3(189), 39–56. https://doi/org./10.4467/25444972SMPP.23.028.19143
  5. Bourdieu, P. (1984/1990). Homo Academicus. Polity Press.
  6. Burawoy, M. (2010). O socjologię publiczną. Przemówienie prezydenckie z 2004 roku, (s. 525–562). (A. Dziuban, tłum.). W: A. Manterys i J. Mucha, red., Nowe perspektywy teorii socjologicznej. Nomos.
  7. Connell, R., Pearse, R., Collyer, F., Marcelo Maia, J., Morrell, R. (2018). Negotiating with the North: How Southern-tier intellectual workers deal with the global economy of knowledge. The Sociological Review, 66, 1, 41–57. https://doi/org./10.1177/0038026117705038
  8. Costa, C. (2018). Digital Scholars: A Feeling for the Academic Game. W: Y.Taylor i K. Lahad, red., Feeling Academic in the Neoliberal University (s. 345–368). Palgrave Macmillan.
  9. Davidson, D. (1992). Prawda i znaczenie (s. 3–32). (J. Gryz, tłum.). W: D. Davidson, Eseje o prawdzie, języku i umyśle. WN PWN.
  10. Gardulska, A. (2024). „Nie mamy listy czasopism ani punktów za publikacje”. Jak się pracuje na uczelni, która wypisała się z rankingów. https://wyborcza.pl/7,75398,30899613,nie-mamy-listy-czasopism-ani-punktow-za-publikacje-jak--sie.html. Dostęp: 22.04.2024.
  11. Golińska-Pilarek, J. (2024). W grantowym gabinecie luster (cz. II). Forum Akademickie, dostępny: https://forumakademickie.pl/sprawy-nauki/w-grantowym-gabinecie-luster-cz-ii/ Dostęp: 24.04.2024.
  12. Furness, Z. (2012). Attempted Education and Righteous Accusations: An Introduction to Punkademics (s. 4–24). W: Z. Furness, Punkademics. The Basement Show in the Ivory Tower. Minor Compositions.
  13. Hosseini, M., Senabre Hidalgo, E., Horbach, S., Güttinger, S., Penders, B. (2022). Messing with Merton: The intersection between open science practices and Mertonian values. Accountability in Research, 1–28. https://doi/org./10.1080/08989621.2022.2141625
  14. Kahn-Egan, S. (1998). Pedagogy Pissed: Punk Pedagogy in the First-Year Writing Classroom. College Composition and Communication, 49, 1, 99–104.
  15. Kosmulski, M. (2022). MDPI a sprawa polska. Forum Akademickie, https://miesiecznik.forumakademickie.pl/czasopisma/fa-5-2022/mdpi-a-sprawa-polska%e2%80%a9/ Dostęp: 22.04.2024.
  16. Krępa, M., Judzińska, N. (2023). Production of the Crisis: Discourses on the Polish-Belarusian Border. Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 3, 9–14. https://doi/org./10.4467/25444972SMPP.23.033.19301
  17. Kulczycki, E., Guns, R., Pölönen, J., Engels, T.C.E., Rozkosz, E.A., Zuccala, A.A., Bruun, K., Eskola, O., Istenič Starčič, A., Petr, M., Sivertsen, G. (2020). Multilingual publishing in the social sciences and humanities: A seven-country European study. The Journal of the Association for Information Science and Technology, 71, 1371–1385.
  18. Kulikowski, K. (2024). Negatywne oddziaływanie polityki ewaluacji jednostek naukowych na jakość polskiej nauki. Perspektywa Mertonowskiego etosu naukowego. Studia Socjologiczne, 1, 55–79. https://doi/org./10.24425/sts.2024.149316
  19. Merton, R. (1942). A Note on Science and Democracy. Journal of Legal and Political Sociology, 1: 115–126.
  20. Merton, R. (1973). The Sociology of Science: Theoretical and empirical investigations. University of Chicago Press.
  21. Merton, R. (2002). Teoria socjologiczna i struktura społeczna. (E. Morawska i J. Wertenstein-Żuławski, tłum.). WN PWN.
  22. Mulkay, M. (1976). Norms and ideology in science. Social Science Information, 15, 637–656.
  23. Ossowski, S. (1967). Dzieła, t. 3. PWN.
  24. Parkinson, T. (2017). Being Punk in Higher Education: Subcultural Strategies for Academic Practice (s. 173–190). W: G.D. Smith, M. Dines, T. Parkinson, red. Punk Pedagogies. Music, Culture and Learning. Routledge.
  25. Paruzel-Czachura, M., Baran, L., Spendel, Z. (2021). Publish or be ethical? Publishing pressure and scientific misconduct in research. Research Ethics, 17, 3, 375–397. https://doi/org./10.1177/1747016120980562
  26. Rodriguez Medina, L. (2013). Centers and Peripheries in Knowledge Production. Routledge.
  27. Santos, T., Guerra, P. (2017). From Punk Ethics to the Pedagogy of the Bad Kids: Core Values and Social Liberation (s. 210–224). W: G.D. Smith, M. Dines, T. Parkinson, red. Punk Pedagogies. Music, Culture and Learning. Routledge.
  28. Sztompka, P. (2007). Trust in science: Robert K. Merton’s inspirations. Journal of Classical Sociology, 7, 2, 211–220. https://doi/org./10.1177/1468795X07078038
  29. Schütz, A. (2008). O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej. (B. Jabłońska, tłum.). Nomos.
  30. Wroński, M. (2021). Jak zapełnić sloty. Forum Akademickie, https://miesiecznik.forumakademickie.pl/czasopisma/fa-2-2021/jak-zapelnic-sloty%E2%80%A9/ Dostęp: 26.04.2024.
  31. Zuckerman, H. (1988). The Sociology of Science (s. 511–574). W: N.J. Smelser, red., Handbook of Sociology. Sage.
Go to article

Authors and Affiliations

Kamil Łuczaj
1
ORCID: ORCID
  1. Uniwersytet Łódzki
8 Polityka ewaluacji jednostek naukowych – naprawiać czy wyrzucić? Odpowiedź na polemikę
Konrad Kulikowski
Studia Socjologiczne | 2024 | No 3 | 189-199 | DOI: 10.24425/sts.2024.151939
Download PDF Download RIS Download Bibtex

Bibliography

  1. Adler, N. J., Harzing, A. W. (2009). When knowledge wins: Transcending the sense and nonsense of academic rankings. Academy of Management Learning & Education, 8(1), 72–95. https://doi.org/10.5465/amle.2009.37012181
  2. Agreement on Reforming Research Assessment (2022). Agreement on Reforming Research Assessment. https://www.scienceeurope.org/our-resources/agreement-reforming-research-assessment/
  3. Aguinis, H., Cummings, C., Ramani, R. S., Cummings, T. G. (2020). “An A Is An A”: The New Bottom Line For Valuing Academic Research. Academy of Management Perspectives, 34(1), 135–154. https://doi.org/10.5465/amp.2017.0193
  4. Blom, R., Kruyen, P. M., Van der Heijden, B. I., Van Thiel, S. (2020). One HRM fits all? A meta-analysis of the effects of HRM practices in the public, semipublic, and private sector. Review of Public Personnel Administration, 40(1), 3–35. https://doi.org/10.1177/0734371X18773492
  5. Borrego, Á. (2023). Article processing charges for open access journal publishing: A review. Learned Publishing, 36(3), 359–378. https://doi.org/10.1002/leap.1558
  6. Buranyi, S. (2017). Is the staggeringly profitable business of scientific publishing bad for science? https://www.theguardian.com/science/2017/jun/27/profitable-business-scientific-publishing-bad-for-science
  7. Boulton, J., Koley, M. (2024). More is not better: the developing crisis of scientific publishing. International Science Council. https://council.science/blog/more-is-not-better-the-developing-crisis-of-scientific-publishing/
  8. Campbell, D. T. (1979). Assessing the impact of planned social change. Evaluation and Program Planning, 2(1), 67–90. https://doi.org/10.1016/0149-7189(79)90048-X
  9. Chu, J. S., Evans, J. A. (2021). Slowed canonical progress in large fields of science. Proceedings of the National Academy of Sciences, 118(41), e2021636118. https://doi.org/10.1073/pnas.2021636118
  10. Curry, S. (2018). Let’s move beyond the rhetoric: it’s time to change how we judge research. Nature, 554(7690), 147–148. https://doi.org/10.1038/d41586-018-01642-w
  11. Curry, S., de Rijcke, S., Hatch, A., Pillay, D. (Gansen), van der Weijden, I., Wilsdon, J. (2022b). The changing role of funders in responsible research assessment: Progress, obstacles and the way ahead (RoRI Working Paper No.3) (s. 2449096 Bytes). Research on Research Institute. https://doi.org/10.6084/M9.FIGSHARE.13227914
  12. Curry, S., Gadd, E., Wilsdon, J. (2022a). Harnessing the Metric Tide: indicators, infrastructures & priorities for UK responsible research assessment. Report of The Metric Tide Revisited Panel, December 2022. ISBN 978-1-7397102-1-7. https://doi.org/10.6084/m9.figshare.21701624
  13. De Rijcke, S., Cosentino, C., Crewe, R., D’Ippoliti, C., Motala-Timol, S., Binti A Rahman, N., Rovelli, L., Vaux, D., Yupeng, Y. (2023). The Future of Research Evaluation: A Synthesis of Current Debates and Developments. Centre for Science Futures. https://council.science/publications/the-future-of-research-evaluation-a-synthesis-of-current-debates-and-developments/
  14. doRa (2012). San Francisco Declaration on Research Assessment. https://sfdora.org/read/
  15. Hicks, D., Wouters, P., Waltman, L., De Rijcke, S., Rafols, I. (2015). Bibliometrics: The Leiden Manifesto for research metrics. Nature, 520(7548), 429–431. https://doi.org/10.1038/520429a
  16. Ioannidis, J. P., Pezzullo, A. M., Boccia, S. (2023). The rapid growth of mega-journals: threats and opportunities. Jama, 329(15), 1253–1254. https://doi.org/10.1001/jama.2023.3212
  17. Kairuz, T., Andriés, L., Nickloes, T., Truter, I. (2016). Consequences of KPIs and performance management in higher education. International Journal of Educational Management, 30(6), 881–893. https://doi.org/10.1108/IJEM-05-2015-0067
  18. Kallio, K.-M., Kallio, T. J., Tienari, J., Hyvönen, T. (2016). Ethos at stake: Performance management and academic work in universities. Human Relations, 69(3), 685–709. https://doi.org/10.1177/0018726715596802
  19. Kenny, J. (2017). Academic work and performativity. Higher Education, 74(5), 897–913. https://doi.org/10.1007/s10734-016-0084-y
  20. Kerr, S. (1975). On the folly of rewarding A, while hoping for B. Academy of Management journal, 18(4), 769–783.
  21. Kulikowski, K. (2024). Negatywne oddziaływanie polityki ewaluacji jednostek naukowych na jakość polskiej nauki. Studia Socjologiczne, 252(1), 55–79. https://doi.org/10.24425/sts.2024.149316
  22. Kulikowski, K., Antipow, E. (2020). Niezamierzone konsekwencje punktozy jako wartości kulturowej polskiej społeczności akademickiej. Studia Socjologiczne, 238 (3), 207–236. https://doi.org/10.24425/sts.2020.132476
  23. Larivière, V., Sugimoto, C. R. (2019). The Journal Impact Factor: A Brief History, Critique, and Discussion of Adverse Effects. W: W. Glänzel, H. F. Moed, U. Schmoch, M. Thelwall (red.), Springer Handbook of Science and Technology Indicators (s. 3–24). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-030-02511-3_1
  24. Merton, R. K. (1973). The sociology of science: Theoretical and empirical investigations. University of Chicago Press.
  25. Moher, D., Bouter, L., Kleinert, S., Glasziou, P., Sham, M. H., Barbour, V., Coriat, A.-M., Foeger, N., Dirnagl, U. (2020). The Hong Kong Principles for assessing researchers: Fostering research integrity. PLOS Biology, 18(7), e3000737. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.3000737
  26. Nosek, B. A., Spies, J. R., Motyl, M. (2012). Scientific utopia: II. Restructuring incentives and practices to promote truth over publishability. Perspectives on Psychological Science, 7(6), 615–631. https://doi.org/10.1177/1745691612459058
  27. Ochsner, M., Kancewicz-Hoffman, N., Ma, L., Holm, J., Gedutis, A., Šima, K., Hug, S. E., Dewaele, A., Jong, S. D. (2020). ENRESSH Policy Brief Research Evaluation. https://doi.org/10.6084/m9.figshare.12049314.v1
  28. Paulus, F. M., Cruz, N., Krach, S. (2018). The impact factor fallacy. Frontiers in Psychology, 9, 1487. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01487
  29. RADON (2024). Zgłoszenia publikacji z lat 2017–2021 do polskiej bibliografii naukowej https://radon.nauka.gov.pl/raporty/publikacje_zgloszenia_2017_2021
  30. Ramani, R. S., Aguinis, H., Coyle-Shapiro, J. A. (2022). Defining, measuring, and rewarding scholarly impact: Mind the level of analysis. Academy of Management Learning & Education, 21(3), 470–486.
  31. Sabel, B. A., Knaack, E., Gigerenzer, G., i Bilc, M. (2023). Fake publications in biomedical science: Red-flagging method indicates mass production. medRxiv, 2023– 05. https://doi.org/10.1101/2023.05.06.23289563
  32. Science Europe. (2020). Position Statement and Recommendations on Research Assessment Processes. https://doi.org/10.5281/zenodo.4916156
  33. Shu, F., Liu, S., Larivière, V. (2022). China’s research evaluation reform: What are the consequences for global science?. Minerva, 60(3), 329–347. https://doi.org/10.1007/s11024-022-09468-7
  34. Strathern, M. (1997). ‘Improving ratings’: Audit in the British University system. European Review, 5(3), 305–321. https://doi.org/10.1002/(SICI)1234-981X(199707)5:3305::AID-EURO184>3.0.CO;2-4
  35. The Cost of Knowledge. https://en.wikipedia.org/wiki/The_Cost_of_Knowledge
  36. The International Network of Research Management (2023). The SCOPE Framework A five-stage process for evaluating research responsibly. University of Melbourne. https://doi.org/10.26188/21919527.V1
  37. Van Noorden, R. (2013). Open access: The true cost of science publishing. Nature, 495(7442), 425–429. https://doi.org/10.1038/495426a
Go to article

Authors and Affiliations

Konrad Kulikowski
1
  1. Politechnika Łódzka

Instructions for authors

Studia Socjologiczne ISSN 0039-3371, e-ISSN 2545-2770 is a Polish sociological quarterly journal, published uninterruptedly since 1961. Its publishers are the Polish Academy of Sciences (represented by the Institute of Philosophy and Sociology and the Committee on Sociology), as well as the Faculty of Philosophy and Sociology, University of Warsaw (from 2013).

Studia Socjologiczne welcomes articles from all sociological sub-disciplines, and neighbouring disciplines, as long as the authors apply a broadly defined sociological approach. Preference is given to texts that contribute to the advancement of social theory and are empirically grounded and innovative in their conceptual and methodological outlook. Our journal is open to scholarly debates and polemics. We also encourage authors to send us reviews of recently published books. Since 2012, contributions in English are also considered for publication in the journal.

A double-blind peer review procedure is applied to each submitted manuscript considered for publication. In order to acknowledge the reviewers’ contribution, the full list of our reviewers is included on the back of the cover page in each issue of the journal. The details of the submission and review procedure are described in the “For Authors” tab.

A full text version of Studia Socjologiczne is available online for EBSCO subscribers (SocINDEX with Full Text), as well as through the Polish Academy of Sciences online journal reading room: http://journals.pan.pl/dlibra and (since 2016) at www.studiasocjologiczne.pl ("Archives").

This page uses 'cookies'. Learn more